Skip de winterdip. Zo doe je dat!

De een is er gevoeliger voor dan de ander, maar elk jaar krijgen honderdduizenden Nederlanders vanaf de herfst last van serieuze lichamelijke en mentale klachten. Ze raken ontregeld. Ze voelen zich overdag intens moe, futloos en ­slaperig, hebben nergens zin in, kampen de hele dag met te weinig energie. Ze voelen zich ­somber en neerslachtig. En de klachten houden maandenlang aan, tot het lente wordt. De najaarsdip, oftewel winterdip.

Dip of depressie

Voor wie er last van heeft, is dit maar al te herkenbaar. Maar gaat het om een dipje of een serieuze ­depressie? Het verschil zit ’m ­vooral in hoe ontregelend de klachten zijn.

­“Iedereen voelt zich zo nu en dan somber als de dagen korter worden en ervaart wel eens een dip in de stemming”, zegt Niki Antypa, ­psycholoog en universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Universiteit Leiden. “Je voelt je dan niet op je best. Als dat geen al te grote invloed heeft op je ­functioneren in het dagelijks ­leven, ­spreken we van een dip.”

Ook op bewolkte dagen is daglicht veel sterker dan het licht in huis

Dat is anders met een winter­depressie. Niki Antypa: “Die kent dezelfde symptomen als ande­re ­depres­sies. Iemand met een ­depres­sie heeft ­klachten zoals moe zijn, erg somber zijn, verandering in het slaap­patroon en een verminderde of juist toegenomen eetlust. Je hebt geen zin in het ondernemen van ­activiteiten of in sociaal contact. En je hebt last van een ­gevoel van waardeloosheid of schuld­gevoelens. We spreken van een ­seizoensdepressie als je twee ­winters achter elkaar last hebt van die symptomen.”

Biologische klok

Ongeveer 3 tot 4 procent van de Nederlanders heeft last van sombere gevoelens en een futloos ­gevoel in de donkere maanden. Dat zijn zo’n 540.000 tot 720.000 ­personen. Dé belangrijkste tip van psycholoog Niki ­Antypa: daglicht. Dat licht zorgt voor een goede werking van je ­biologische klok en is belangrijk voor zowel de hormoon als de stofwisselings­processen in het ­lichaam.

“Licht­therapie helpt echt”, zegt ze. “Het kan met natuurlijk daglicht, gewoon door naar buiten te gaan. Het licht buiten is veel sterker dan in huis. Niet alleen op zonnige ­dagen, maar ook als het bewolkt is. Hoe meer je in het najaar en de winter overdag wordt bloot­gesteld aan licht, hoe beter je slaapt en hoe fitter en energieker je je voelt. Ga dus de deur uit, naar ­buiten.”

Daglichtlamp

Wanneer natuurlijk daglicht alléén niet voldoende is om je goed te ­blijven voelen, is een behandeling met een daglichtlamp vaak ook ­effectief, blijkt uit onderzoek. Bij 40 tot 60 procent van de personen met ­depressieve klachten helpt een daglichtlamp om de klachten te verminderen. Het is nog niet ­duidelijk hoe het komt dat licht­therapie bij de een wel helpt en bij de ander niet.

Antypa en haar collega’s onder­zoeken dit nu met drie groepen proefpersonen. De ene groep gaat thuis vijf dagen per week gedurende dertig minuten bij een daglichtlamp zitten. De tweede groep komt vijf keer per week op een vast tijdstip naar een LichtCafé en gaat daar dertig minuten achter een daglichtlamp zitten én een praatje maken. De derde groep doet dit eveneens, maar voor die groep ­wisselt het tijdstip per dag. “Zo proberen we de meest effec­tieve behandeling voor iedereen te vinden”, ­aldus Niki Antypa.

• Lees ook: 5 tips tegen de winterdip

Houd een vast ritme

Ook het vasthouden van een dagritme is belangrijk voor meer ­vitaliteit en energie in de donkere maanden. Antypa: “Blijf dus in de winter niet te lang in bed liggen maar sta op. Ga overdag sporten, maak plannen en blijf dingen doén. Maar doe ook weer niet te veel. Als je te veel wilt en dat vervolgens niet voor elkaar krijgt, geeft dat een ­vervelend gevoel – en dat wil je juist niet. Kijk bijvoorbeeld eens naar dieren. Je hoeft geen winterslaap te houden, maar vertraag iets en pak de broodnodige winterrust.”

Of toch een depressie

Kun je je bed niet uitkomen? Heb je nergens zin in en heb je al ­langere tijd last van neerslachtige gevoelens? Zoek hulp als je denkt dat jij of iemand in je omgeving een ­depressie heeft. En praat erover. Wanneer je je zo somber, futloos en moe voelt dat het invloed heeft op je dagelijks functioneren, is het verstandig om bij de huisarts aan te kloppen.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine november 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.