Altijd moe? Dan wil je lichaam je iets vertellen

Ik wil wel, maar ik heb er gewoon de energie niet voor... Dat heb je vast weleens gedacht of gezegd. Moe zijn we soms allemaal. Dan neem je een pauze of gaat naar bed. Chronisch moe zijn, is echter iets anders. De laatste jaren leven steeds meer mensen op de waakvlam; ze hebben een totaal gebrek aan energie en voelen zich ‘ziekjes’ zonder aanwijsbare oorzaak.

“Het fenomeen ‘energietekort’ heeft de afgelopen decennia epidemische proporties aangenomen”, zegt de Duitse internist en reumatoloog Anne Fleck in haar boek De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid. Fleck is pionier op het gebied van preventieve- en gezondheidsgeneeskunde. Zij combineert wetenschappelijke inzichten met een holistische visie op ziekte en gezondheid.

Energievreters

Op haar spreekuur ziet ze regelmatig mensen die last hebben van vage symptomen en zich futloos voelen. Volgens Fleck is een chronisch gebrek aan energie een signaal van je lichaam dat er érgens onder de radar energievreters actief zijn. “Het lichaam liegt niet”, stelt ze. “Het komt niet voor niets met vermoeidheid aanzetten of met een immuunsysteem dat het laat afweten. Meestal zijn er vele oorzaken die als een bont ­mozaïek in elkaar schuiven.”

Vaak gaat het om subtiele verstoringen van samenhangende lichaamsprocessen, met vermoeidheid tot gevolg. Fleck pleit ervoor dat je jezelf observeert, dat je de taal van je lichaam leert verstaan en vervolgens doelgericht in actie komt. Ze neemt haar patiënten als een soort detective mee, op zoek naar de verborgen energievreters. In haar 389-pagina’s tellende ­zelfhulpboek biedt ze handvatten om de oorzaken van vermoeidheid te vinden én introduceert ze het ‘30 dagen Energie-programma’ waarmee je je energie weer terug kunt krijgen.

Tekortmodus

De meest sneaky energierovers zijn problemen in regulerende lichaamsprocessen, bijvoorbeeld je immuunsysteem, je zenuwstelsel en darmgezondheid. Die lichaamsprocessen zijn stressgevoelig en verstoorbaar. Door bijvoorbeeld een gebrek aan bepaalde voedingsstoffen, zoals vitamines, kan er al een hapering optreden – met een energielek tot gevolg. Neem de spijsvertering, daar is een aantal mogelijke ‘stille probleemgebieden’ te vinden, zoals een tekort aan maagzuur en verteringsenzymen, zieke darmflora en een verstoorde darmslijmvliesbarrière. De oorzaken daarvan zijn divers, de gevolgen ervaren sommige mensen elke dag. “Als je lichaam het eten en drinken dat je erin stopt niet kan verwerken, komt het in een tekortmodus”, legt Fleck uit. “Met als gevolg dat je je moe, ellendig en uitgeknepen voelt.”

Gluten en zuivel

Er zijn meer fysieke aandoeningen die zich in je lijf kunnen manifesteren als energierovers. Stille ontstekingen, bijvoorbeeld. Normaal gesproken is een ontsteking een natuurlijke, tijdelijke reactie van je lichaam op bedreigingen. Stille ontstekingen zijn vaak chronisch. Ze belasten je ontgiftingssysteem en verergeren je energietekort. Oorzaken zijn onder meer ongezonde eetgewoonten, chronische stress en een tekort aan beweging en slaap.

In haar boek beschrijft Fleck meer energie­vreters die vaak over het hoofd worden gezien als een mogelijke oorzaak van vermoeidheid. Bijvoorbeeld auto-immuunziekten met vermoeidheid als hoofdsymptoom, zoals diabetes type 1, reumatoïde artritis en coeliakie. Uitgeputte bijnieren door langdurige stress kunnen eveneens een slopende vermoeidheid veroorzaken.

Ook voedingsmiddelenintolerantie kan een energie­slurper zijn. Veelvoorkomende energierovers in voeding zijn melk, zuivelproducten en gluten. Met een zogeheten schrapdieet – en parallel daaraan een voedseldagboek – kun je zelf uitvogelen welk voedingsmiddel vermoeidheid veroorzaakt. Laat gluten en zuivel minstens twee weken weg en voeg ze daarna staps- en stuksgewijs weer toe. Bekijk vervolgens of je een verschil merkt.

Pillen als moe-makers

Volgens Fleck zijn er nog meer ‘stiekeme’ fysieke veroorzakers van vermoeidheid. Het zogenoemde mestcelactivatiesyndroom (MCAS) bijvoorbeeld, een aandoening waarbij witte bloedcellen over-actief worden. Als gevolg daarvan voel je je het ene moment topfit en het volgende doodmoe. MCAS treft mogelijk tot 17 procent van de bevolking. Vermoeidheid kan ook ontstaan als de mitochondriën in je lichaam – de energiefabriekjes van je cellen – ziek worden door invloeden van buitenaf, zoals stress, roken en schadelijke stoffen. Slik je veel pillen? ­Geneesmiddelen, zeker als ze dagelijks worden ingenomen, zijn potentiële moe-makers en rovers van microvoedingsstoffen, zoals vitaminen en mineralen. Vermoeidheid kan verder wijzen op een infectie die ongemerkt in het lichaam huishoudt en je immuunsysteem gestaag uitput. Bacteriën, virussen en parasieten trekken dan achter de schermen aan de touwtjes van je energie.

Tot slot zijn er nog de schadelijke stoffen waaraan ­iedereen wordt blootgesteld – denk aan tabaksrook, reinigingsmiddelen en schimmels, maar ook aan de amalgaamvullingen in je mond. Uit onderzoek blijkt bovendiendat we via de voedselketen wekelijks tot 5 gram (ongeveer een creditcard!) microplastic opnemen. Al die toxinen (gifstoffen) moet je lichaam afbreken en dat kost energie.

Lik op stuk

Je zou er bijna moe en moedeloos van worden. Niet doen, zegt Anne Fleck. “Energieregel nummer één is: blijf relaxed. Schiet niet in de stress en handel niet in paniek. Hoe meer je weet over de oorzaken van energiegebrek, diagnosekansen en moderne genezingsmethoden, hoe beter je die ongewenste, sluwe infectiegasten lik op stuk kunt geven en hoe eerder je je energie terug zult vinden!” Een zelftest met vragen kan helpen om jouw probleem in beeld te krijgen. In haar boek verwerkt Fleck veel van dergelijke vragenlijstjes, aangevuld met checklists die je kunt meenemen als je een arts bezoekt voor een uitgebreidere­diagnostisering. Als je weet wat jouw energiegebrek mogelijk veroorzaakt, zet je de eerste stap naar de uitgang van het altijd-moe-doolhof, zoals Fleck het noemt.

Geen suiker, veel groente

Een verandering van leefstijl is de volgende stap. Flecks Energie-herstelprogramma biedt bewezen strategieën om te herstellen, de vermoeidheid af te schudden én flinke gezondheidswinst te boeken. Dit leefstijlprogramma – Fleck beschrijft het in haar boek heel uitgebreid – stoelt op meerdere pijlers, waaronder de Energie-eetwijze. “Als het gaat om voeding kan het niet vaak genoeg worden gezegd: wat, hoe, wanneer en hoe vaak je eet is van invloed op je energieniveau en gezondheid.” De principes van een slimme voedingsstrategie waar je energie van krijgt, zijn gebaseerd op natuurlijke, ontstekingsremmende, darmvriendelijke levensmiddelen, rijk aan voedingsstoffen. Suiker en zoetstoffen horen daar niet bij. Groenten juist weer wel, die leveren een stevige bijdrage aan een goede energiehuishouding. Minstens 300 gram per dag, adviseert Fleck.

Goed kauwen

Daarnaast bevat een eetpatroon waar je energie van krijgt ontstekingsremmende kruiden en specerijen, suikerarm fruit, gezonde vetten en oliën. Maar ook een ­gezonde hoeveelheid hoogwaardige eiwitten in de vorm van noten, pitten, eieren of desgewenst wat vlees of vis van duurzame herkomst. Een bescheiden hoeveelheid koolhydraten is prima – actievelingen kunnen zich wat meer koolhydraten ­veroorloven dan sofasurfers. Heel belangrijk: goed kauwen. “Kauwen is een gratis en gemakkelijk gezondheidsinstrument”, schrijft Fleck. “Kauw net zo lang tot je een brij in je mond hebt. De spijsvertering wordt er aantoonbaar mee ondersteund, het zorgt voor een stabiel darmmilieu en draagt zo bij aan gezonde energie.”

Beste versie van je gezondheid

Toch is niet alleen je eetpatroon cruciaal voor je gezondheid en energie, zegt Fleck. “Andere belangrijke interne en externe factoren zijn onder meer de kwaliteit van je slaap, de capaciteit van je spijsvertering, hoe je voedingsmiddelen opneemt, welke toxinen en ‘sociale energierovers’ een rol spelen in je dagelijks leven en hoe je met stress omgaat.” Flecks energieprogramma gaat dan ook gedetailleerd in op zaken als het herstellen en versterken van je spijsvertering, het ondersteunen van je lichaamseigen ontgifting, stressreductie en je ontdoen van toxische energierovers. “Het helpt je om de beste versie van je gezondheid uit te rollen en je kwaliteit van leven aanmerkelijk te verbeteren.”

Volg het ritme

Een sleutelfactor voor je gezondheid en energie is je levensritme. De mate waarin dat in harmonie is met het ritme van de natuur, bepaalt of je je gezond en vitaal voelt of juist zwak, moe en uitgeput. “De chronobiologie heeft aangetoond dat het lichaam optimaal functioneert wanneer we onze leefgewoonten – eten, drinken, slapen en bewegen – afstemmen op het ingenieus ontworpen biologische dagritme”, schrijft Fleck. Met meer inzicht in die inwendige klok voel je aan wanneer en waarom je prestatiepieken en -dalen hebt en wat het juiste moment is om te eten, te bewegen en te ontspannen. Stem je je routine daar beter op af, dan krijg je meer energie.

Voorbeeldje? Fleck verwijst naar de orgaanklok in de traditionele Chinese geneeskunde, dieaangeeft in welk ritme je organen actief zijn. Zo is tussen vijf  en zeven uur ’s ochtends je dikke darm op stoom. Die houdt zich onder meer bezig met je ontlasting en het opnemen van de laatste voedings- en vloeistoffen. Tussen zeven en elf draait je spijsvertering op volle toeren. Een eenvoudige tip voor je ochtendritueel: drink zodra je uit bed komt twee grote glazen lauwwarm water (400 à 500 ml), daarmee activeer je je maag. Die 500 ml vocht is je lichaam trouwens via uitademing ’s nachts verloren. Vul je dat niet aan, dan begin je je dag sloom en uitgewrongen. Met simpel een paar glazen water drinken gun je jezelf én je spijsvertering dus de beste start van de dag.

Bruisen van energie

Chronisch energiegebrek is altijd een alarmsignaal van het lichaam. Het wijst op een verborgen gebrek in de processen van lichaam, geest en ziel, zo concludeert Fleck. Gelukkig kun je zelf iets doen om weer te bruisen van energie. “Niemand wil moe, uitgeteld en door ziekten gekweld aan de zijlijn staan. Je wilt nog jarenlang kracht en energie hebben voor alles wat waardevol voor je is: familie, vrienden, ontmoetingen, mooie gesprekken, spelen en lachen met je kinderen en kleinkinderen. Je kunt de tijd niet terugdraaien, maar je kunt wel de manager van je gezondheid worden.”

Dit artikel verscheen eerder in +Gezond oktober 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.

Anne Fleck is schrijfster van De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid. Uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020218565