Kijkje in de slaapkliniek

De slaapkliniek SEIN in Zwolle is sinds december 2004 operationeel. Dokter De Weerd vertelt hoe hij en zijn collega's te werk gaan.

Dag- en nachtboek

"De psycholoog of huisarts verwijst iemand met slaapproblemen door naar onze slaapkliniek. Er volgt een uitgebreid consult van minimaal een half uur. Hierin worden de slaapproblemen besproken. Van tevoren heeft de patiënt veertien dagen lang een dag- en nachtboek bijgehouden en vragenlijsten ingevuld."

"Omdat mensen zich onbewust zijn van hun eigen slaapgedrag, meten wij de periodes van slapen en waken. Zo brengen we de werkelijke situatie in kaart. We kunnen ook problemen opmerken waarbij het niet gaat om slecht slapen, maar om slecht wakker zijn."

"Het slaap- en waakgedrag van mensen wordt gedurende twee etmalen bij ze thuis gemeten. Dus gewoon in hun eigen bed, bank of sofa. Vervolgens komt de patiënt terug om zijn ervaringen te delen en wordt de uitslag van het meetonderzoek bekeken. In sommige gevallen is meting in het slaapcentrum nodig."

Voorkomende slaapproblemen

Eén op de drie mensen krijgt ooit een aantal maanden lang te maken met een serieuze slaapstoornis. Dr. De Weerd: "Om te bepalen welke slaapprobleem iemand precies heeft, kijken we naar een aantal verschillende zaken."

Allereerst meten we dus de werkelijke situatie. Mensen hebben namelijk de neiging om te denken dat ze vaker wakker liggen, dan eigenlijk het geval is. Verder kijken we hoe de slaap precies is opgebouwd bij iemand."

"In periodes van dromen, gewone slaap en af en toe kort wakker zijn. Ook is het belangrijk te bepalen of een persoon slaapt op de juiste momenten. Ten slotte letten we op of er factoren zijn die de slaap verstoren."

Wat zeggen de cijfers?

In totaal lijdt 10 procent van de mensen echt aan slaapproblemen. Dit komt ook overeen met internationale cijfers. Slapeloosheid komt het meeste voor; 7 tot 8 procent heeft er veel last van. 1 à 2 procent heeft onrustige benen en 1 procent slaapt slecht door ademhalingsstoornissen.

Verder is er nog een kleine groep die vreemde gedragingen vertoont tijdens de slaap. Denk bijvoorbeeld aan slaapwandelen. In het slaaplaboratorium kan het slaapwandelen goed worden waargenomen.

Nieuw verschijnsel

Een vrij nieuw verschijnsel dat steeds vaker voorkomt is het sterk verstoord raken van dag- en nachtritmes door het werken in ploegendienst. Het aantal mensen met dit slaapprobleem groeit en doet ook een beroep op de slaapkliniek.

Dr. De Weerd: "Werken in ploegendienst is desastreus voor je bioritme. Dit raakt volkomen ontregeld. Onze biologische klok is stabiel, maar kan behoorlijk van slag raken. De mens is een dagdier. We zijn er eigenlijk niet op gebouwd om 's nachts te werken. Vanwege de 24-uurs economie is het werken in ploegendiensten noodzakelijk, maar we zouden het eigenlijk niet moeten doen."

Behandeling slaapproblemen

De behandeling van slaapproblemen hangt uiteraard af van de diagnose die gesteld wordt. Bij slapeloosheid wordt meestal gedragsmatige psychologische hulp geboden. Soms in combinatie met medicatie.

Bij ademhalingsstoornissen tijdens de slaap, probeert de slaapkliniek de ademhaling te ondersteunen met Continuous Positive Air Pressure (CPAP). Slaapgebrek door het werken in ploegendienst wordt aangepakt door iemands dag- en nachtritme te herstellen. Mensen kunnen voor alle slaapproblemen in de slaapkliniek terecht. Met een aantal specifieke gebieden is veel ervaring opgedaan. Speerpunten van dr. De Weerd en zijn team zijn:

• Slaapstoornissen bij kinderen; hier is een aparte kliniek voor aanwezig.
• Het Restless Legs Syndroom (onrustige benen).
• Het raakvlak van epilepsie en slaap.

Slaap en de economie

Slaap is een eerste levensbehoefte, net als eten en drinken. Het onderwerp slaapgebrek leeft de laatste tijd wat meer en krijgt meer aandacht. Toch zijn slaapproblemen zeker nog een onderschat probleem voor de volksgezondheid.

Dr. De Weerd: "Slaapproblemen kosten ons honderden miljoenen per jaar aan ziekteverzuim, verkeersongevallen en verminderde arbeidsproductiviteit. De politiek zou bijvoorbeeld ploegendiensten zoveel mogelijk moeten terugdringen in plaats van alleen te focussen op problemen als nachtelijk geluidsoverlast door Schiphol."

Verder is gebleken dat avondmensen zich makkelijker aanpassen aan het werken in ploegendienst dan ochtendmensen. Dit gegeven zou je kunnen integreren in de sollicitatieprocedure.

Op zich is dr. De Weerd voorstander van de filosofie van dr. Victor Spoormaker om avondmensen langer uit te laten slapen. Tegelijkertijd denkt hij dat het onpraktisch en economisch erg onhandig zou zijn.

"Wat je wel kunt doen, is rekening houden met je beroepskeuze. Zo kun je er als uitgesproken avondmens beter niet voor kiezen om als bakker aan de slag te gaan. Je moet dan immers om drie uur 's ochtends opstaan."