Mazelen (morbilli): geen onschuldige kinderziekte

Wat is mazelen?

Mazelen (ook wel morbilli genoemd) is een van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan. Deze infectieziekte wordt veroorzaakt door een virus dat van mens op mens overdraagbaar is. Het virus wordt overgedragen via de lucht. Je kunt dus al besmet raken met het mazelenvirus als je langs iemand loopt die besmet is. Als je eenmaal mazelen hebt gehad, kun je ze niet nogmaals krijgen. De ziekte komt om die reden vooral voor bij (niet-ingeënte) kinderen.

Wanneer je besmet raakt met het virus, word je na ongeveer een à twee weken ziek. De ziekte lijkt in het begin op verkoudheid en koorts. Na een paar dagen verschijnen echter rode vlekjes in het gezicht en over de rest van het lichaam, waardoor mazelen makkelijk herkenbaar is. Mazelen kan daarnaast (hoge) koorts veroorzaken. In de meeste gevallen houdt de ziekte zeven tot tien dagen aan. Hoewel de meeste mensen niets aan deze ziekte zullen overhouden, kan mazelen in een enkel geval ernstige gevolgen hebben. Zo kan het mazelenvirus bijvoorbeeld leiden tot een ernstige hersenontsteking. Ook leidt het virus tot een verzwakking van het immuunsysteem, waardoor de patiënt vatbaarder is voor andere (ernstige) infectieziekten, zoals een longontsteking of een oorontsteking. Als dit soort complicaties niet goed behandeld worden, kan dit blijvende gevolgen hebben.

Oorzaken van mazelen

Mazelen wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus dat wordt overgedragen via de lucht. Als een persoon met mazelen hoest of niest, komen er druppeltjes speeksel in de lucht. Wanneer deze druppeltjes in de neus of mond van van andere mensen komen, raken zij besmet met het virus. Het is zeer moeilijk (of zelfs onmogelijk) om besmetting te voorkomen: zelfs als men afstand houdt, kan besmetting plaatsvinden. Het virus kan ook via de handen, bestek, bekers of speelgoed worden overgedragen. Als je al eens mazelen hebt gehad of bent gevaccineerd tegen mazelen, zul je niet besmet raken. Een persoon die de mazelen heeft kan anderen al besmetten vanaf twee dagen vóór de eerste klachten. Wanneer de rode vlekjes verschijnen, ben je nog ongeveer vier dagen besmettelijk.

Symptomen van mazelen

• In de meeste gevallen zijn de verschijnselen van mazelen als volgt:
• In het vroege stadium van mazelen lijken de klachten erg op verkoudheid of een fikse griep. Je moet vaak hoesten, je hebt rode, gevoelige ogen en (hoge) koorts. Er verschijnen witte vlekjes aan de binnenkant van je wangen.
• Na een paar dagen verschijnen er rode vlekken op je gezicht, die zich vervolgens uitspreiden naar de rest van je lichaam. Deze vlekken kunnen jeuken en gevoelig zijn. De koorts kan verdwijnen, maar ook weer terugkomen.
• De vlekken veranderen van rood naar bruin, en worden vervolgens de normale huidskleur.

In uitzonderingsgevallen kan mazelen ernstige gevolgen hebben:

• De patiënt kan last krijgen van een oorontsteking. Dit leidt in een klein aantal gevallen tot blijvende doofheid.
• De patiënt kan een (ernstige) longontsteking oplopen.
• De patiënt kan last krijgen van een ontsteking van de hersenen of hersenvliezen. Dit kan leiden tot blijvende schade aan de hersenen.

Diagnose

Hoewel mazelen in de eerste dagen erg op verkoudheid of griep lijkt, zijn de rode vlekjes die zullen volgen erg typisch voor mazelen. Hierdoor kan de arts mazelen eenvoudig herkennen. De arts zal enkel een aantal vragen stellen om te achterhalen of de klachten van de patiënt aansluiten bij de hiervoor genoemde symptomen. Het is niet nodig om aanvullend (laboratorium)onderzoek te verrichten.

Risicofactoren en -groepen

Iedereen kan mazelen krijgen, met uitzondering van de volgende personen:

• Personen die al een keer eerder mazelen hebben gehad.
• Personen die tegen mazelen gevaccineerd zijn.

Personen die (nog) niet gevaccineerd zijn én nog nooit eerder mazelen hebben gehad, lopen het hoogste risico om besmet te worden in woon- of verblijfplaatsen waar er sprake is van een hoge concentratie van niet-immune personen.
Zoals hierboven is vermeld, heeft mazelen in de meeste gevallen geen ernstige en/of blijvende gevolgen. In een enkel geval kan mazelen echter leiden tot ernstige infectieziekten. De volgende groepen hebben een verhoogde kans op dergelijke complicaties.

• Kinderen jonger dan 1 jaar, vooral wanneer hun moeder niet immuun is.
• Kinderen met een tekort aan vitamine A.
• Volwassenen die nog nooit mazelen hebben gehad en ook niet gevaccineerd zijn. Hoe hoger de leeftijd, hoe hoger een kans op complicaties.
• Zwangere vrouwen. Mazelen veroorzaakt geen aangeboren afwijkingen bij de foetus, maar kan in uitzonderlijke gevallen wel leiden tot vroeggeboorte.
• Immuno-incompetente personen, bijvoorbeeld personen met een HIV infectie of met leukemie.

Behandeling van mazelen

Vermoed je dat je mazelen hebt of je kind mazelen heeft? Neem dan meteen contact op met je huisarts. Helaas bestaan er geen medicijnen tegen mazelen, maar wanneer deze ziekte leidt tot een ontsteking (bijvoorbeeld een long- of oorontsteking), kan de arts wel antibiotica voorschrijven. Het is verder belangrijk om zoveel mogelijk (bed)rust te houden en voldoende water te drinken. Hoestdrank, paracetamol of anti-jeuk zalf kunnen de klachten verzachten.

Hoewel er dus geen medicijn bestaat tegen mazelen, kan deze infectieziekte wel op een eenvoudige manier worden voorkomen. Het BMR-vaccin beschermt jou of je kind volledig tegen deze ziekte, evenals tegen rodehond en de bof. Deze vaccinatie is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Alle kinderen krijgen een uitnodiging voor deze vaccinatie wanneer ze 14 maanden en 9 jaar zijn. Volwassenen kunnen zich op eigen initiatief bij de huisarts laten vaccineren.

Prognose

Een patiënt met mazelen geneest over het algemeen na 7 à 10 dagen. Het hoesten kan echter wat langer aanhouden. Wanneer de patiënt een ontsteking oploopt, moet dit worden behandeld met antibiotica. Duren de klachten langer of maak je je om een andere reden zorgen? Neem dan contact op met je huisarts.