Waarom krijg jij een burn-out en een ander niet?

De combinatie van persoonlijke- en werkgerelateerde factoren zorgt voor chronische stress en heeft steeds vaker een burn-out als gevolg. De stress neemt alleen maar toe, laat ook een onderzoek van Arbo Unie onder 90.000 werknemers zien.

Overprikkeld angstsysteem

Stress is een normale reactie van het lichaam, zegt psycholoog Carlijn Maassen. Ze behandelt nu vijf jaar mensen met (de symptomen van) een burn-out bij Vitaalpunt, een behandelcentrum voor geestelijke gezondheidszorg. “Een beetje spanning maakt je productiever. Maar teveel stress is niet goed en leidt soms tot een burn-out.”

Maassen legt uit hoe een burn-out ontstaat. “Stress is een angstreactie. Als iemand je laat schrikken, gaat je stressniveau omhoog. Als je bent bijgekomen van de schrik, daalt het stressniveau weer. Angst heeft als functie om te overleven (vechten, vluchten of bevriezen). Angst en daarmee stress is dus gezond! Als je teveel stress hebt kan je lichaam ervoor kiezen om constant ‘aan te blijven staan’ op een hoog niveau, je bent dus constant bezig om te overleven. Dit kan leiden tot een burn-out. Je angstsysteem is overprikkeld en kan niet meer kalmeren.”

Overbelasting leidt tot uitputting

Je angstsysteem is dus overbelast. Deze overbelasting leidt tot uitputting. Je hebt het gevoel dat je – zowel geestelijk als fysiek – opgebrand bent. “Hoe hoger je stressniveau en overprikkeling is, hoe minder je je bewust bent van je lichaam”, zegt Maassen. “Daarom besef je niet hoe je je voelt. Je hebt immers geen tijd om uit te zoeken wat er met je aan de hand is: je bent veel te druk met andere dingen.”

Van ‘lekkere deadlinestress’ naar een burn-out: het is meestal een kleine druppel die de emmer doet overlopen. “Maar ieder mens ervaart dit anders. Bij de een moeten er eerst twee of drie grote levensgebeurtenissen plaatsvinden. Bij een ander stapelen de emoties, stress, spanning en vermoeidheid zich net zo lang op tot de bom barst.”

Burn-out ontstaat uit drie onderdelen

Hoe komt het dat de emmer van je collega eindeloos groter blijkt te zijn dan die van jou? Volgens Maassen heeft het te maken met het biopsychosociaal model: een ingewikkeld samenspel van factoren op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied. “Ik kijk naar drie onderdelen. Wie heb ik tegenover mij en wat is zijn persoonlijkheid, zijn temperament? Hoe ziet zijn omgeving eruit? En: hoeveel steun krijgt hij van de mensen om hem heen? Als je persoonlijkheid, de omgeving en het sociale systeem instabiel zijn, is de kans op een burn-out niet alleen groter, maar vind je het ook lastiger om hiermee te dealen.”

Betrokkenheid verhoogt risico

In het onderwijs is het aantal werknemers met burn-outklachten het hoogst: een op de vijf docenten heeft last van chronische stress. Dit komt vooral door de hoge werklast. Bovendien brengt de baan een hoge mate van betrokkenheid met zich mee. Dit zijn twee werkgerelateerde factoren die ook zeker voor stress en een burn-out kunnen zorgen.

Vrouwen branden vaker op

Van alle werknemers geven managers het vaakst aan dat de werkdruk te hoog is. Hier komen burn-outklachten vaker voor bij vrouwelijke managers (14 procent). Bij de mannen ging het om 10 procent. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2015, die door CBS en TNO wordt uitgevoerd.

Er zijn meer onderzoeken waaruit blijkt dat meer vrouwen dan mannen last hebben van spannings- en burn-outklachten. Carlijn Maassen ziet dit ook tijdens haar behandeluren bij Vitaalpunt. “Ik behandel op dit moment vooral vrouwen tussen de 25 en de 35 jaar.” Waarom vooral deze leeftijdsgroep kampt met stressklachten? “Ik denk persoonlijk omdat vrouwen rond die leeftijd heel veel verantwoordelijkheden op zich nemen. Je moet goed functioneren op je werk en daarnaast ook nog de perfecte vrouw, moeder en vriendin zijn. Carrière maken en tegelijkertijd een druk sociaal leven onderhouden. Dit legt druk op mensen.”

Steun van anderen

Het is waar: sommige mensen zijn nu eenmaal veerkrachtiger, stressbestendiger, en minder kwetsbaar dan jij. Of je een burn-out krijgt, heeft dus te maken met je persoonlijke aanleg, overtuigingen en omstandigheden. De relatie tussen jou en je baas speelt ook een grote rol. Vooral werknemers die weinig steun krijgen van hun leidinggevende lopen een groter risico op een burn-out.

Carlijn Maassen werkt als GZ-psycholoog i.o. bij Vitaalpunt, een team van fysiotherapeuten, artsen, psychologen en psychiaters. Vitaalpunt behandelt psychische klachten zoals depressie, angst en somatisch onverklaarde lichamelijke klachten (hier valt burn-out ook onder). Maassen begeleidt nu vijf jaar mensen met burn-outklachten of met de diagnose burn-out.