Wat te doen bij werkstress?
Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft 10 procent van de Nederlandse beroepsbevolking last van burnout-verschijnselen. Bij GezondheidsNet komen er dan ook veel vragen binnen over dit onderwerp. Wij legden er zes voor aan psycholoog Jean-Pierre van de Ven.
1. Hoe help ik iemand met een burn-out?
Een goede vriendin van me zit al bijna een half jaar thuis met spanningsklachten. Ze zegt zelf dat ze gewoon 'teveel aan haar hoofd heeft'. Ik denk dat ze een burn-out heeft. Hoe kan ik haar helpen?
"Het is typisch voor mensen die een burn-out ontwikkelen dat zij zelf als laatste door hebben wat er gebeurt. Het kan dus goed zijn dat jij eerder dan je vriendin de klachten overziet. Typische burn-out klachten zijn uitputting of extreme vermoeidheid en cynisme, dus een kritische, afstandelijke houding ten opzichte van het werk of collega’s. Een burn-out is per definitie werkgerelateerd, maar meestal spelen ook privé-factoren een rol. Denk aan relatieproblemen of het verlies van een naaste. De optelsom van stress op het werk en de problemen thuis hollen je langzaam uit totdat je geen greintje energie meer over hebt.
Tien jaar geleden kregen mensen met een burn-out nog het advies om thuis lekker uit te rusten. Maar dit maakt de klachten alleen maar erger. Tegenwoordig wordt aangeraden om wel door te werken, maar (veel) minder uren te maken of minder (zware) taken op je te nemen.
Je kunt er op aandringen dat je vriendin naar de huisarts of naar de Arbo-arts gaat. Verder kun je het beste focussen op de problemen die je vriendin thuis heeft. Vraag daar actief naar, laat je niet afschepen met een half antwoord. En zoek samen met je vriendin naar een oplossing."
2. Mijn burn-out kostte mij m'n zelfvertrouwen
Vorig jaar raakte ik in de ziektewet door een burn-out. Ik dacht altijd dat het mij niet zou overkomen. Ik dacht dat ik een sterke en zelfverzekerde man was, maar nu heb ik geen enkel zelfvertrouwen meer. Hoe kan ik daar het beste mee omgaan?
"Bijna alle mensen met een burn-out verliezen hun zelfvertrouwen. Een burn-out overkomt ook juist de mensen die ijverig en serieus hun werk doen. Zulke mensen zijn kritisch op zichzelf. Dat verandert heus niet nadat zij een burn-out hebben gekregen. Als kritische mensen merken dat ze bijna geen werk meer verzetten, gaan zij zichzelf verwijten maken en zij voelen zich schuldig. Dat ondergraaft hun zelfvertrouwen.
Probeer eens wat minder kritisch te zijn op jezelf en op het werk dat je aflevert. Perfectie is niet haalbaar en niet nodig. Een klein beetje minder perfect mag toch ook wel een keer? Soms vraag ik mensen om zichzelf te trainen in imperfectie. Wit eens een muurtje, maar doe de plinten niet. Doe de was, maar strijk hem niet. Zie je wel? Kan best."
3. Ik kan sinds mijn burn-out niet meer tegen teveel prikkels
Ik heb de diagnose burn-out gekregen van een arts. Dat was twee jaar geleden, na de geboorte van mijn zoontje. Lichamelijk voel ik me wel weer redelijk goed. Maar ik heb sinds die tijd vreselijk veel moeite met teveel prikkels, zoals drukke plekken of bijeenkomsten waarop teveel mensen tegelijk praten. Gaat dat ooit nog over?
"Een burn-out is een heftige aanslag op de zenuwen. Die hebben bij sommige mensen langer de tijd nodig om te herstellen dan bij andere mensen. Dat is een kwestie van aanleg of, zo je wilt, van pech hebben. En vergeet niet wat het betekent om een baby te hebben. Dat is op zich al zwaar, laat staan in combinatie met een burn-out.
Het goede nieuws is dat het over gaat. En hoe eerder je maatregelen treft, hoe eerder dat gebeurt. Laat je met de kinderen helpen door je partner of familie. Maak afspraken met je baas om bijvoorbeeld je werktijden aan te passen, of om minder zwaar werk te doen. Leer om de dingen goed te doen in plaats van perfect. En wie zegt dat je naar drukke plekken en vergaderingen moet gaan?"
4. Helpt vakantie tegen mijn stress?
Ik ben al een tijd gespannen en gestrest vanwege mijn werk, maar ook omdat mijn relatie niet goed loopt. Zou het helpen om even op vakantie te gaan, om zo even de problemen te vergeten?
"Dat hangt er van af. Als je met vakantie gaat om alles op te lossen, is de kans groot dat dit mislukt. Iets oplossen doe je op de plek waar het mis is. Als je denkt dat je bij thuiskomst op een grote reset-Knop kan drukken, zul je bedrogen uitkomen. Alle problemen zullen er gewoon nog zijn. En waar komt het idee vandaan dat vakantie gelijkstaat aan geheugenverlies? Je zou de eerste niet zijn die niet kan genieten van dat prachtige uitzicht aan de Costa del Sol omdat je in gedachten heel ergens anders bent.
Chronische stress verdwijnt niet door een vakantie, door een nieuwe auto of door een setje nieuwe kleren. De enige manier om de stress te bestrijden is door de oorzaak weg te nemen. Dat betekent voor jou dat je moet gaan praten met je werkgever of met je Arbo-arts en dat je met je partner gaat bekijken wat er thuis moet veranderen.
Een vakantie heeft zin als je de problemen hebt opgelost, of daarmee bezig bent. Dan is een vakantie welverdiende rust. Een beter vooruitzicht voor de toekomst geeft een beter uitzicht aan de Spaanse kust."
5. Werkweken van 80 uur
Ik maak me zorgen over mijn 27-jarige zoon. Hij is vorig jaar begonnen aan een nieuwe baan bij een gerenommeerd advocatenkantoor. Hij vertelt regelmatig dat hij werkweken maakt van 80 uur. Hij vindt het allemaal maar stoer, maar ik maak me zorgen. Vooral ook omdat hij laatst vertelde dat hij slecht slaapt. Dit is toch niet goed voor hem?
"Je hebt gelijk. De combinatie van hoge werkdruk en slecht slapen putten een mens uit. De cultuur op grote advocatenkantoren kan bovendien hard zijn: voor wie zijn best doet is de beloning hoog, maar wie niet meedoet ligt eruit. Niet iedereen is daar tegen bestand.
Maar ja, jouw zoon misschien wel. Ken je de uitdrukking 'mijn kind moet een jas aan omdat ik het koud heb'? De werkdruk die jouw zoon misschien wel aan kan, zou voor jezelf te hoog zijn. Maar moet je zoon een andere baan nemen omdat jij al moe wordt als je aan al dat harde werken denkt?
Heb wat vertrouwen in je kind. Mensen doen wel gekkere dingen op die leeftijd. Natuurlijk kun je je zorgen uiten. Natuurlijk kun je zeggen: kom eens wat vaker bij ons eten, je bent zo mager. Maar het is toch ongelooflijk knap dat hij bij zo’n kantoor werkt? En het is toch geen probleem als hij dat niet redt? Dan komt hij gewoon weer lekker even thuis wonen en dan kun je hem heerlijk vertroetelen. Wees solidair met hem, wat er ook gebeurt. Daar heeft hij het meeste aan."
6. Teveel werk door ontslagronde
Vanwege bezuinigingen zijn er vorig jaar op mijn werk veertien collega’s ontslagen. Het was een regelrechte ramp. Uiteraard ben ik blij dat ik nog werk heb, maar de sfeer is vreselijk. We moeten met minder mensen hetzelfde werk doen. Ik merk dat iedereen een beetje aan het einde van z’n Latijn is. Dat geldt ook voor mij. Hoe kan ik kenbaar maken dat het zo niet gaat?"
"Bespreek met je collega’s hoe zij denken over de situatie. Kies iemand uit die gaat praten met de directie, namens jullie allemaal. Op deze manier zal men de klachten serieuzer nemen dan wanneer je in je eentje aanklopt. Alleen ben je ook gemakkelijker te isoleren door kwaadwillende bazen.
Mocht dit niet lukken, of heb je geen zin al die heisa, dan kun je altijd nog alleen naar je direct leidinggevende stappen en zeggen wat er aan scheelt. Als je door een te hoge werkdruk en het verlies van plezier in je werk een burn-out oploopt, heeft je baas niets aan je. Het gesprek kan dan ook plaatsvinden vanuit een gemeenschappelijk belang, namelijk het belang van het bedrijf waar je werkt. Door met je baas te gaan praten, laat je zien dat het je iets kan schelen. Daar kan toch geen mens op tegen zijn?"
Jean-Pierre van de Ven is psycholoog met een eigen praktijk, voor zowel individuele- als relatietherapie. Ook schrijft hij boeken, artikelen en columns in diverse dagbladen en tijdschriften en is een veelgevraagd spreker.
