Rust in je buik: zo krijg je het voor elkaar

Veel mensen hebben weleens last van hun darmen, bijvoorbeeld een opgeblazen gevoel of verstopping. Dat kan het gevolg zijn van onder andere een te trage darmwerking, een onevenwichtige darmflora of een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand.

Trage darmwerking

Een te trage darmwerking kan leiden tot verstopping en een opgeblazen gevoel. Het is meestal het gevolg van verkeerde voedings gewoonten of te weinig lichaamsbeweging. Maar verstopping kan ook een bijwerking zijn van medicijnen, zoals sommige pijnstillers of slaapmiddelen. En veel ouderen worstelen met verstopping. Een van de oorzaken is dat de darmslijmcellen, die ervoor zorgen dat de darmpassage soepel verloopt, afnemen op latere leeftijd.

Van constipatie, ook wel obstipatie genoemd, is sprake als je minder dan twee keer per week naar het toilet kunt of als je veel last hebt van harde, droge ontlasting. Om na te gaan hoe het met je stoelgang is gesteld, kun je naar je ontlasting kijken. Bij harde ontlasting is de stoelgang meestal te traag, en bij wat zachtere ontlasting is de stoelgang beter. De Bristol Stoelgangschaal geeft precies weer wat je ontlasting betekent. Ook de kleur van je poep zegt iets over je stoelgang overigens.

Dit kun je eraan doen

De behandeling van obstipatie verschilt per persoon. Vast staat in elk geval dat gevarieerde, vezelrijke voeding en voldoende drinken en bewegen, verstopping kan voorkomen. Diëtist Anne-Marijke Ambergen: "Vezels stimuleren de darmwerking. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen oplosbare en onoplosbare vezels. De oplosbare vezels worden in de dikke darm afgebroken door bacteriën. Zij dienen als voedingsbron voor goede darmbacteriën en voor de darmcellen zelf.

Van nature komen oplosbare vezels voor in groenten, fruit en granen. Zij zorgen ervoor dat ziekteverwekkende darmbacteriën minder snel de kans krijgen zich te ontwikkelen en dragen bij aan een goede afweer. Onoplosbare voedingsvezels worden niet afgebroken en blijven intact. Zij kunnen vocht opnemen en vergroten het volume van de ontlasting, waardoor ze een goede stoelgang bevorderen.

Onoplosbare vezels zitten vooral in groenten en fruit maar ook in volkorenproducten, zemelen, aardappelen, zilvervliesrijst, peulvruchten, noten en zaden. Let erop dat je niet te vetarm eet. Een beetje 'smeerolie' in de darmen is nodig. Je kunt ook kiezen voor een vezelpreparaat. De aanbevolen hoeveelheid vezels voor volwassenen ligt op 30 tot 40 gram per dag. Als je extra vezels gaat eten, is het noodzakelijk om genoeg te drinken. Drink je te weinig, dan kunnen vezels de verstopping juist verergeren."

Darmflora uit balans

Een opgeblazen gevoel, buikkrampen, diarree of verstopping: duidelijke tekenen dat je darmflora uit balans is. Een evenwichtige darmflora zorgt voor een goede spijsvertering waardoor we voedingsstoffen goed opnemen. De samenstelling van de darmflora is, net als een vingerafdruk, bij elk mens anders. Kort na de geboorte wordt de darmflora bepaald en blijft daarna constant. Alleen de hoeveelheid goede en slechte bacteriën varieert, waardoor verstoringen kunnen optreden en schadelijke bacteriën de overhand kunnen krijgen. Bijvoorbeeld wanneer we iets verkeerds hebben gegeten, door stress, als we te weinig vezels eten of bij langdurig gebruik van antibiotica.

Antibiotica werken vaak snel en effectief. Maar ze hebben als nadeel dat ze ook nuttige bacteriën uit de darmflora kunnen doden. Is de darmflora uit balans, dan kun je last krijgen van een opgeblazen gevoel, buikkrampen, diarree of juist verstopping.

Dit kun je eraan doen

Voor een gezonde darmflora is zo gevarieerd en vezelrijk mogelijk eten en voldoende drinken belangrijk. Daarnaast is het zaak de weerstand op peil te houden door voldoende te slapen en de juiste hygiëne in acht te nemen. Was je handen na elk toiletbezoek en voordat je voedsel gaat bereiden. Op die manier verklein je de kans op infectie met schadelijke bacteriën.

Ook probiotica kunnen helpen een gezonde darmflora te behouden. Immunoloog prof. dr. Eric Claassen: "Probiotica vallen onder de zogenaamde goede bacteriën, die zorgen voor een uitgebalanceerde darmflora en een goede darmwerking. Het zijn levende bacteriën die in verschillende producten zitten, zoals in speciale yoghurt of supplementen. Niet alle goede bacteriën kunnen zomaar probiotica worden genoemd. Hiervoor moeten ze aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moeten ze zorgen voor een zure darminhoud,  de darmen levend bereiken en niet onderweg worden uitgeschakeld door maagzuur en galsap. Omdat veel bacteriën toch niet overleven in de maag, zijn er flinke aantallen van nodig: minimaal 1 miljard per dagdosis. Lang niet alle producten voldoen aan deze eis. Tot slot moet de claim dat het product de gezondheid verbetert wetenschappelijk onderbouwd zijn."

Beschadigde darmwand

Ook de darmwand is belangrijk voor onze gezondheid. Die zit vol afweercellen, die samenwerken met goede darmbacteriën. Zij bepalen voor zo’n 70 tot 80 procent onze afweer. Om onze darmen te verdedigen tegen indringers, die zo klein zijn dat je ze met het blote oog niet eens kunt zien, is een juiste doorlaatbaarheid van de darmwand essentieel.

Door tientallen oorzaken (een wondje, poliep, verstoorde darmflora) kan de darmwand beschadigen, waardoor er gaten in de 'muur' ontstaan. Dit heeft negatieve gevolgen voor het spijsverteringsproces, omdat voedingsstoffen minder goed worden opgenomen. Omdat ongezonde micro-organismen kunnen binnendringen, kunnen er bovendien ontstekingsreacties ontstaan.

Dit kun je eraan doen

Bacteriën in probioticadrankjes kunnen ziekteverwekkers blokkeren doordat ze zich aan de darmwand hechten. Dit werd een paar jaar geleden ontdekt door een team van Finse, Belgische en Nederlandse onderzoekers, gecoördineerd door het Laboratorium voor Microbiologie van Wageningen Universiteit. Verder beschermen bepaalde de aminozuren tegen chronische darmontstekingen. Deze aminozuren zijn rijkelijk aanwezig in de wei-eiwitten in kaas. Wei-eiwitten zijn in staat om de beschermende slijmlaag van de darmwand te verbeteren. Daarnaast hebben ze ook een stimulerende werking op de goede darmbacteriën. Ook aan een slechte doorlaatbaarheid van de darmwand is dus vaak iets te doen.