Zomertijd: help jouw biologische klok

Aanpassen aan een ander slaapritme is altijd lastig. Bijvoorbeeld bij de overgang van winter- naar zomertijd. Dit vindt altijd plaats in de nacht van zaterdag op zondag. Op zondag gaat het nog wel, maar op maandagochtend als je weer naar je werk moet, sta je ineens minder makkelijk op. Jouw biologische klok staat dan nog steeds niet goed.

Overgang winter- naar zomertijd

Slaapdeskundige prof. dr. Kerkhof weet wat je eraan kunt doen. "Om de overgang van winter- naar zomertijd wat te vergemakkelijken, kun je op zondagochtend alvast wat eerder je bed uitkomen. Je moet dan wel zo'n twee uur vroeger opstaan."

"Op deze manier laat je de biologische klok al vervroegd wennen. De blootstelling aan daglicht is hierbij ook belangrijk. 's Avonds ben je dan slaperiger, doordat je langer op bent. Hierdoor ga je wat makkelijker eerder naar bed. Deze tips werken trouwens ook bij een jetlag."

Middagmens

Of je een ochtend- of avondmens bent, wordt voor de helft genetisch bepaald. De andere helft is omgevingsbepaald. Van invloed is bijvoorbeeld opvoeding, het werken in ploegendienst of de aanwezigheid van kleine kinderen. Als je vaak vroeg op moet staan, gaat dit je makkelijker af dan iemand die dit niet gewend is.

Toch zijn er volgens Kerkhof geen regels om te bepalen of iemand een ochtend- of avondmens is. "Het begrip ochtend- of avondmens is relatief en er is geen scherpe grens mogelijk. De schaal waarop we meten heeft weliswaar uitersten aan beide kanten, maar ook een groot grijs tussengebied." Het blijkt dat ongeveer de helft van de mensen noch een ochtendmens, noch een avondmens is.

Lekker vroeg op

Ochtendmensen worden soms ongezellig gevonden op feestjes. Ze zijn al vroeg slaperig en kunnen niet de hele nacht doorgaan. Avondmensen daarentegen worden later slaperig, maar hebben in de vroege ochtend juist moeite om op gang te komen.

Vooral op vakantie, als u niet gebonden bent aan werktijden, merk je hoe jouw biologische klok van nature is ingesteld. "De uitgesproken ochtendmensen zie je om zeven of acht uur 's morgens al hun tent uitkruipen. Een avondmens moet hier absoluut niet aan denken! Hij begint in z'n vakantie meestal pas tegen een uur of elf aan de dag", aldus Kerkhof.

Werktijden spreiden

Werktijden van negen tot vijf kunnen een probleem vormen voor uitgesproken avondmensen. Prof. dr. Kerkhof ziet daarom wel wat in het pleidooi van dr. Victor Spoormaker om werktijden voor avondmensen aan te passen. "Volgens mij is dit economisch wel haalbaar. Er zijn al zoveel maatregelen die dit mogelijk maken. Denk aan telewerken, e-mail, internet en teleconferenties. Ook zouden vergaderingen later op de dag gepland kunnen worden. En denk alleen maar aan de vele callcenters die tegenwoordig vanuit het buitenland opereren. Die hebben ook andere tijdzones."

"Door de werktijden te spreiden, zouden we economisch veel doelmatiger werken. Bovendien worden de snelwegen en het openbaar vervoer op deze manier efficiënter gebruikt: er is minder piekbelasting in de ochtenduren."

Baan voor avondmensen

Een ander inzicht is dat avondmensen beter functioneren in ploegendienst. Er is meer uitval onder ochtendmensen die in ploegendienst werken. Het kan dan ook een goed idee zijn om ook de werktijden serieus te bespreken, wanneer iemands arbeidsvoorwaarden worden besproken. Prof dr. Kerkhof: "De 24-uurs economie maakt het steeds meer mogelijk om verschuivingen aan te brengen in werktijden. Er is ruimte voor flexibiliteit. Er is alleen wel een mentaliteitsverandering nodig. We moeten aanvaarden dat er verschillen tussen mensen bestaan."

Lees ook: Ga je slechter slapen door zomertijd?