Het brein heeft het donker nodig om tot rust te komen
Slaapproblemen? Dat kan meerdere oorzaken hebben, maar heb je al eens gekeken naar de hoeveelheid licht rond je slaapplek? Tijdens een nachtwandeling in het Dark Sky Park bij Nationaal Park Lauwersoog legt boswachter Jaap Kloosterhuis uit waarom licht ’s nachts een ‘vervuiler’ is die onder andere het bioritme van de natuur verstoort. En dus ook van de mens.
In het bezoekerscentrum begint boswachter Jaap Kloosterhuis aan zijn wandeling door het donkere terrein. "Na 20 minuten wennen je ogen aan het donker en wijzen de sterren je de weg." Voetje voor voetje schuifelen we achter hem aan. Zojuist liet hij ons een kaart van de aarde en vervolgens van Nederland zien. Het overgrote deel van ons land is ‘s nachts één grote felle lichtvlek. Het is alleen écht donker op delen van de Waddeneilanden en rond National Park Lauwersmeer, dat sinds twee jaar de officiële titel Dark Sky Park mag voeren van een internationale organisatie die pleit voor meer duisternis op aarde.
Jaap toonde ook een avondfoto van een stad op kilometers afstand. "Die baadt in een zee van licht. Als ik net zoveel stank of lawaai zou maken, dat op diezelfde verre afstand is te merken, dan zou ik een fikse boete krijgen. Maar lichtvervuiling vinden we normaal", aldus Jaap. "Sinds twee jaar hebben we hier rond het Lauwersmeer zo weinig mogelijk last van kunstlicht, zelfs de voorheen fel verlichte kazerne van defensie heeft z’n lichtplan volledig aangepast en stoot nu vrijwel geen vervuilend licht uit." Hij doelt op licht dat overal nutteloos heen kan waaieren vanwege een slecht armatuurontwerp en verkeerde lampkeuze. Jaap: "Nu kan ik hier zelfs de gloed van het Noorderlicht zien."
Licht heeft een negatieve invloed
Waarom is kunstlicht ’s nachts zo slecht? Het kan het levensritme van amfibieën, vogels, zoogdieren, insecten en planten negatief beïnvloeden. En elk jaar sterven miljoenen vogels, omdat ze botsen tegen onnodig overdreven verlichte gebouwen, torens en boorplatformen op zee.
Maar ook is bewezen dat kunstlicht ’s nachts een negatief effect heeft op de gezondheid van mensen. Het kan slaapstoornissen veroorzaken, en zelfs een toename van overgewicht, depressies, diabetes en kanker. Jaap: "Elk levend wezen heeft z’n plaats in het dag- en nachtritme. De mens leeft overdag en slaapt ’s nachts. Ons brein heeft het donker nodig om tot rust te komen. Mensen zijn het donker steeds meer gaan mijden. Dat begon met een vuur ‘s avonds, en nu zitten we tot laat voor een lichtgevend scherm. Ook in onze steden en dorpen is het ’s nachts veel te licht door bijvoorbeeld verkeerde straatlantaarns of extreem verlichte gebouwen."
"Bovendien is het voor de mens beter om de sterrenhemel te kunnen zien. We staan steeds verder van de natuur, maar ook van het heelal. Pas als je de sterren vaker ziet, besef je dat je onderdeel bent van een groter geheel", legt de boswachter uit. Hij stelt zijn sterrenkijker op in het aardedonkere bos en laat ons kijken naar Jupiter en Saturnus, met z’n miraculeuze ring. Prachtig. Dan zien we een vallende ster. We wensen we dat we vanavond goed slapen. En dat doen we, hier in het donkerste stukje Nederland.
Tips om lichtvervuiling ’s nachts te minderen, voor jezelf en de natuur
- Doe verlichting alleen aan op het moment en de plek waar je het nodig hebt.
- Vermijd blauw-lichtuitstoot: kijk op de verpakking van CFL- en LED-lampen voor info over de kleurtemperatuur en kies een lage kleurtemperatuur voor binnen- én buitenverlichting.
- Richt buitenlampen naar beneden en scherm ze eventueel af aan de zijkanten.
- Ga ‘s avonds eens een kwartier op een stoel in je donkere slaapkamer zitten. Waar komt er licht door kieren, niet goed sluitende gordijnen, of ramen? Maak een verduisterplan met rolgordijnen, plakfolie en tochtstrips en wellicht een simpele wasknijper om je gordijn goed te sluiten.
- Staan er in je straat of buurt felle lantaarns? Overleg met je gemeente over een betere keuze zodra de lampen aan vervanging toe zijn. Dit kan zelfs enorme besparingen opleveren.
- Zet tuinverlichting ‘s nachts uit en pas je lichtplan aan.
Bezoektip
Bezoek een Dark Sky Park om te ervaren wat duisternis met je doet. Beroemd zijn Death Valley en de Grand Canyon in de Verenigde Staten, maar ook de Eifel in Duitsland is een DSP. In Nederland hebben we Nationaal Park Lauwersmeer. Je kunt in die omgeving ook overnachten in verschillende soorten accommodatie om eens echt in het donker te slapen.
Ervaartip
Op 26 oktober is het Nacht van de Nacht. Op honderden plekken in het land zijn er evenementen in het donker. Ook doven bedrijven en gemeenten lichten van hun gebouwen en reclamezuilen.
