Waarom de natuur goed voor je is

Een vervelend mailtje van een collega, de koffie­automaat die het niet doet, een vergadering die weer wordt uitgesteld – in het felle tl-licht op ­kantoor, met witte muren en donkergrijs meubilair, kunnen relatief kleine issues je ineens naar de keel vliegen. Tip: haal diep adem, stop je laptop in je tas en rijd of wandel naar een park, bos of strand in de buurt. Snuif de frisse lucht op, laat de stilte op je inwerken, bewonder het groen om je heen en voel de ruimte die in je hoofd ontstaat.

Liefde voor wat leeft

Onbewust weten we allang dat de natuur goed voor ons is. Niet voor niets trekken hele hordes mensen er in het weekend op uit om in een bos of op het strand te wandelen. Maar de laatste jaren is er ook steeds meer wetenschappelijk bewijs dat in de natuur zijn een heilzaam effect heeft. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat verbondenheid met de natuur zorgt voor een betere mentale en fysieke gezondheid. Een groene omgeving helpt tegen stress, zorgt voor daling van de bloeddruk, brengt de geest tot rust en geeft de concentratie een boost.

Groen doet dus goed, maar waarom eigenlijk?

Volgens de Duits-Amerikaanse psycholoog en filosoof Erich Fromm hangt het antwoord samen met de basale menselijke behoefte om je te verbinden met de natuur. In zijn boek The heart of man: its genius for good and evil uit 1965 legt hij uit dat een aangeboren en emotionele band de mensheid verbindt met de aarde. Die uit zich in een grote, meeslepende liefde voor alles wat leeft en mooi is. Hij noemde dit als eerste biophilia, in het Nederlands vertaald als biofilie.

Volgens Harvard-professor en bioloog Edward O. Wilson, die het concept in de jaren tachtig verder uitwerkte, komt de aangeboren voorliefde voor natuurlijke leefomgevingen voort uit het feit dat we vele jaren in zo’n omgeving hebben moeten overleven. Ofwel: we bloeien op in de natuur omdat we er deel van uitmaken. Ons lichaam is gemaakt om te bewegen, onze geest om in de natuur te zijn. Laten we ons er dus mee omringen, aldus Wilson, die tot aan zijn dood in 2021 een pleitbezorger was van bescherming van de natuur.

Bosuurtje

Onze kijk op de natuur is vergelijkbaar met een golfbeweging. Groene oplevingen waren er eind negentiende eeuw tijdens het zogeheten biologisch réveil en in de jaren zestig van de twintigste eeuw tijdens de groene golf. Daartussen en daarna raakten we juist steeds verder verwijderd van de natuur, met als dieptepunt de jaren tachtig en ­negentig van de vorige eeuw waarin alles liefst strak, gelakt en wit moest zijn. Begin deze eeuw begon het tij voorzichtig te keren. Inmiddels is er weer meer belangstelling voor de natuur, met biofilie als groene reisgids.

“In vergelijking met een paar eeuwen geleden zijn we de verbondenheid met de natuur compleet kwijt”, zegt therapeut Mariëlla van Brenk, oprichter van Praktijk Biophilia. “Veel mensen zitten de hele dag te werken in kale, betonnen kantoren en gaan daarna naar een stenen huis in een straat met hooguit één boom en misschien een plantsoen. Die manier van leven werkt stress, depressie en burn-out in de hand, wat te zien is in de oplopende getallen. Het is mijn werk om mensen weer in verbinding te brengen met hun eigen natuur en de natuur om ons heen.”

Creatiever en gezonder

In onze wereld vol beton en staal moeten we moeite doen om in contact te komen met de natuur. Daarom is het slim om dit te integreren in je dagelijkse leven. In veel andere landen is dat de normaalste zaak van de wereld. Zo gaan Duitse kinderen van kleins af aan wekelijks de bossen in om fikkies te stoken en houtskool te maken. Op Schotse scholen hangen lijsten waar dagelijks op wordt bijgehouden welke vogels voorbijtrekken. En een béétje Zweed gaat in het weekend lekker kamperen in de wildernis.

In Nederland staat dit nog in de kinderschoenen, net zoals de vanzelfsprekende aanwezigheid van biofilie in de binnenruimte. Maar er is een kentering gaande, zegt projectmanager Carlos Bau Santos, gespecialiseerd in het aanbrengen van biofiel design bij grote bedrijven. “Vroeger hoorde je regelmatig over het sickbuildingsyndroom, wat vaak werd weggewuifd als onzin. Maar ik kan je vertellen: dat bestaat. Er is een direct verband tussen een slechte werkomgeving en ziekteverzuim. Dit kun je met behulp van biofilie relatief eenvoudig oplossen.” Bau Santos heeft veel gewerkt in Duitsland, waar biofilie een jaar of zes geleden al werd omarmd. “Dat doen bedrijven niet alleen omdat hun werknemers er productiever, creatiever en gezonder van worden, het helpt op deze krappe arbeidsmarkt ook om nieuwe mensen binnen te halen. Vooral jongeren zijn gevoelig voor de plek waar ze gaan werken. Ze lopen ergens binnen en willen zich daar goed voelen. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat de verbinding met de natuur op de werkvloer daarbij een belangrijke rol speelt.”

Mos op de muur

Het aanbrengen van veel groen is een eerste stap. “Als je kijkt naar het kantoor van Google op de Zuidas in Amsterdam, zie je dat de mensen daar bijna in een soort bos werken”, vertelt Bau Santos. “Overal staan en hangen kleine en grotere planten en er zijn moswanden geïnstalleerd, panelen van echt mos die weinig onderhoud nodig hebben. Je hebt tegenwoordig ook wanden van olifantsgras, dat is duurzaam en circulair. Wat ook bijdraagt aan biofilie is het gebruik van natuurlijke materialen: hout, stro, bamboe, riet, rotan en sisal.”

Wil je je kantoor of huiskamer groener en biofieler maken, zorg dan ook dat er voldoende natuurlijk licht is. “Als je niet veel ramen hebt, kun je speciale ledlampen gebruiken die dezelfde mix van kleuren hebben als daglicht. Ik raad ook aan om metertje te kopen waarmee je kunt controleren of de luchtvochtigheid en het zuurstofgehalte in orde zijn. In veel kantoren is de luchtvochtigheid te laag, wat zorgt voor allerlei klachten. Zorg daarom ook dat de verwarming niet te hoog staat.”

Een supersimpele manier om je leefomgeving snel biofiel te maken, is een muur groen verven. “Alleen al van het kijken naar de kleur groen word je blij”, weet therapeut Mariëlla van Brenk van ­Biophilia, tevens levenspartner van Carlos Bau Santos. “Je ziet tegenwoordig veel behang met jungleprint, dat werkt ook uitstekend. Zet je daarnaast een Spotify-afspeellijst met vogelgeluiden op, dan kom je al een heel eind. Het klinkt misschien bizar, maar zelfs zieke mensen die uitkijken op een bos herstellen sneller en beter dan mensen die uitzicht hebben op een bouwput. De natuur heeft impact op alles.”

Groen doet goed

• Verbondenheid met de natuur vermindert stress, verbetert je stemming en draagt bij aan een goede fysieke en mentale gezondheid.
• Onderzoek heeft aangetoond dat contact met de natuur de creativiteit en productiviteit kan verhogen.
• Het versterkt je milieubewustzijn. Door biofilie te bevorderen wordt de verbinding met de natuur versterkt en wordt de waardering voor de natuurlijke omgeving vergroot.
• Contact met de natuur kan helpen om een gevoel van welzijn te creëren en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Dit artikel verscheen eerder in +Gezond juni 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!