Oorzaak spierpijn door statines gevonden

Onderzoekers van het Radboudumc hebben aangetoond dat juist de niet-werkzame vorm van de statines die spierpijn veroorzaakt. Dit opent de weg naar nieuwe mogelijkheden om de spierpijn te verminderen of te voorkomen.

Cholesterolverlagers

Statines zijn medicijnen die dagelijks door ruim anderhalf miljoen Nederlanders worden gebruikt. Op dit moment behoren ze tot de medicijnen die het meest worden voorgeschreven. Statines verlagen het cholesterol in het bloed, waardoor de kans op hart- en vaatziekten kleiner wordt.

Spierpijn belemmert behandeling

De meest voorkomende bijwerking van statines is spierpijn. Hoewel het in een enkel geval kan leiden tot ernstige spierafbraak heeft verreweg de grootste groep (20 procent van alle gebruikers) last van spierpijn zonder spierschade. De spierpijn belemmert het dagelijks functioneren. Onderzoekers Frans Russel, tevens hoogleraar farmacologie-toxicologie: "In veel gevallen zorgt die spierpijn ervoor dat patiënten de statines af en toe niet innemen. Om de soms ernstige klachten te verminderen wordt ook vaak de dosis verlaagd. In beide gevallen leidt dat tot een minder effectieve behandeling."
 
Het onderzoeksteam van het Radboudumc toont nu aan dat de functie van de mitochondriën wordt geremd. De wetenschappers zien dat niet alleen in spiercellen, maar ook in de spieren van de groep patiënten met spierpijn na statinegebruik. Maar hoe ontstaat dat probleem dan precies?

Lacton is de boosdoener

Onderzoeker Tom Schirris legt uit: "In het lichaam komen statines in twee chemische vormen voor: als zuur en als lacton. Beide vormen kunnen in elkaar overgaan, maar alléén de zuurvorm zorgt voor de cholesterolverlaging. De lactonvorm doet dat niet. In ons onderzoek zien we verder dat juist de niet-werkzame lactonvorm de spierklachten geeft en niet de zuurvorm."

De conclusie is dus dat de spierklachten ontstaan doordat de lactonvorm de werking van de mitochondriën aantast. Mitochondriën zijn de energiecentrales van de cel. Ze zetten voeding om in biobrandstof voor onze cellen. Bijna alle cellen in ons lichaam bevatten mitochondriën. Vooral cellen van organen die heel veel energie verbruiken - zoals hart, lever, hersenen en spieren - bevatten heel veel mitochondriën.

Ophoping van statines

Nader onderzoek laat zien dat de lactonvorm een essentieel onderdeel van de energieproductie in die mitochondriën remt. Russel: "Het gaat om de ademhalingsketen in de mitochondriën, de keten waarin de cel door verbruik van zuurstof energie genereert. Die wordt sterk belemmerd. Verder tonen we ook aan dat de statines gedurende de behandeling ophopen in de spier. De stapeling van statines draagt verder bij aan de remming van de optimale werking van de mitochondriën."

Schirris: "De resultaten van onze studie maken het mogelijk om onderdelen van deze 'statinestofwisseling' nog verder te gaan ontrafelen. Verder kunnen we nu ook gericht zoeken naar nieuwe mogelijkheden om de spierpijn te verminderen of te voorkomen."

Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Cell Metabolism.