Moe en duizelig? Misschien heb je bloedarmoede

Wat is bloedarmoede?

Bloedarmoede (medische term: anemie) is een aandoening waarbij zich te weinig rode bloedcellen in je bloed bevinden, of waarbij de aanwezige rode bloedcellen niet goed functioneren. Deze bevatten het ijzerhoudende eiwit hemoglobine en vervoeren zuurstof naar je weefsels. Door de hoeveelheid hemoglobine in je bloed te meten, kan een arts zien of je last hebt van bloedarmoede. Bij mannen moet het hemoglobinegehalte hoger liggen dan 8,5, bij vrouwen hoger dan 7,5.

Als je weefsels te weinig zuurstof krijgen, uit zich dat in verschillende klachten. Je kunt last krijgen van onder andere een vermoeid en zwak gevoel, duizeligheid, kortademigheid en hartkloppingen. Dit kan je functioneren in het dagelijks leven behoorlijk hinderen. Bloedarmoede kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende is een gebrek aan ijzer, bijvoorbeeld door bloedverlies of een ongezond voedingspatroon. Maar ook een gebrek aan vitamine B12, foliumzuur en bepaalde aandoeningen of erfelijke afwijkingen kunnen deze aandoening veroorzaken. Over het algemeen is bloedarmoede niet ernstig en goed te behandelen, bijvoorbeeld door je dieet te veranderen of voedingssupplementen te nemen.

Oorzaken van bloedarmoede

Bloedarmoede kan veel verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak is een gebrek aan ijzer in het bloed. Dit wordt onder andere veroorzaakt door:

• te weinig ijzerrijke voeding
• veel bloedverlies (door een operatie, ongeval of menstruatie bijvoorbeeld)
• aandoeningen die de opname van ijzer verhinderen
• langdurig bloedverlies in kleine hoeveelheden, bijvoorbeeld in de maag of darmen
• verhoogde behoefte aan ijzer, door bijvoorbeeld lichamelijke groei van kinderen of bij zwangere vrouwen

Een andere oorzaak van bloedarmoede is een gebrek aan vitamine B12. Dit wordt veroorzaakt door onder andere:

• beperkte opname van vitamine B12 door bepaalde aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn)
• te weinig vitamine B12 in de voeding (bijvoorbeeld bij een vegetarisch of veganistisch dieet)
• overmatig alcoholgebruik
• strenge diëten
• bepaalde medicijnen

Bloedarmoede kan ook veroorzaakt worden door een gebrek aan foliumzuur, bijvoorbeeld bij ongezonde voeding en overmatig alcoholgebruik.

Bepaalde chronische ziekten en aandoeningen kunnen ook leiden tot bloedarmoede, zoals reumatoïde artritis, kanker of infecties, sikkelcelziekte en thalassemie.

Symptomen bloedarmoede (anemie)

Veelvoorkomende symptomen bij anemie zijn:

• vermoeidheid en zwakte
• duizeligheid, zwart zien voor de ogen
• kortademigheid en hartkloppingen
• hoofdpijn en oorsuizen
• zweten en bleek zien
• koude handen en voeten

Minder vaak voorkomende symptomen zijn: een branderig gevoel hebben op de tong, haar- en nagelbreuk, holle nagels, haaruitval, problemen met slikken en een vergrote milt.

Hoe wordt de diagnose bloedarmoede gesteld?

Kom je bij de huisarts met de bovenstaande klachten, dan zal deze je onder andere vragen naar je eet- en leefgewoonten en kijken naar eventuele andere zaken die op bloedarmoede kunnen wijzen, zoals veel of regelmatig bloedverlies. Om vast te stellen of je inderdaad bloedarmoede hebt, kan de arts je bloed onderzoeken. Hierbij wordt in ieder geval gekeken naar je hemoglobinegehalte, het aantal rode bloedcellen en het volume hiervan. Als de arts vermoedt dat een bepaalde aandoening aan je maag en darmen de oorzaak is, kan deze ook je urine en/of ontlasting onderzoeken en foto's of scans laten maken van je maag en darmen.

Risicofactoren/-groepen

Vrouwen zijn de belangrijkste groep voor bloedarmoede. Bij hen komt dit circa vier keer zo vaak voor als bij mannen, vooral als zij in de vruchtbare leeftijd zijn, zo tussen de 15 en 50 jaar oud. Het gaat dan vaak om ijzergebrek in het bloed door hevige menstruaties, of een verhoogde behoefte aan ijzer tijdens de zwangerschap.

Mensen met bepaalde maag- en leveraandoeningen, zoals de ziekte van Crohn of atrofische gastritis behoren ook tot de risicogroepen, net als mensen met reumatoïde artritis, sikkelcelziekte en thalassemie. Ook kankerpatiënten behoren tot de risicogroepen. Mensen met een onevenwichtig dieet, zoals veganisten (en in mindere mate vegetariërs) en alcoholisten, of mensen die strenge diëten volgen of een eetstoornis hebben, hebben ook een hoger risico op anemie.

Enkele risicofactoren voor bloedarmoede zijn:

• hevig bloedverlies
• te weinig ijzer, vitamine B12 of foliumzuur in de voeding
• overmatig alcoholgebruik
• zwangerschap
• gebruik van NSAIDs (ontstekingsremmende pijnstillers zoals Ibuprofen, Diclofenac en Naproxen, die kunnen zorgen voor bloedingen in maag en/of darmen)
• erfelijke aandoeningen die de opname van ijzer of de aanmaak van hemoglobine verhinderen

Behandeling van bloedarmoede

Wat de beste behandeling is voor bloedarmoede, hangt af van de oorzaak van de klachten. Ten eerste wordt gekeken of het mogelijk is om je dieet aan te passen en bijvoorbeeld meer voedingsmiddelen te eten die ijzer, vitamine B12 en foliumzuur bevatten, afhankelijk van waar je een tekort aan hebt. Dit zijn onder andere:

• vlees, vis, schaal- en schelpdieren
• peulvruchten, zoals bonen en linzen
• de meeste noten
• gedroogd fruit, zoals abrikozen en vijgen
• volkorenbrood
• groenten, zoals broccoli, andijvie, spinazie, artisjokken, courgettes, doperwten, postelein, tomatenpuree, raapstelen, asperges en schorseneren

Helpt het aanpassen van je dieet onvoldoende, dan kun je ook voedingssupplementen nemen om de hoeveelheid ijzer, vitamine B12 of foliumzuur aan te vullen.

Minder alcohol drinken is verstandig als overmatig alcoholgebruik de reden is voor je ijzergebrek.

Slik je NSAIDs, dan kun je het beste overstappen op paracetamol als je pijnstillers wilt nemen.

Heb je last van hevige menstruaties die zorgen voor een gebrek aan ijzer in je bloed, dan kan het slikken van de anticonceptiepil een oplossing zijn voor je probleem.

Bij ernstige bloedarmoede wordt er soms voor gekozen om je injecties te geven met ijzer of vitamine B12, omdat de stoffen dan makkelijker door je lichaam worden opgenomen. In heel ernstige gevallen kan gekozen worden voor een bloedtransfusie om de hoeveelheid rode bloedcellen aan te vullen.

Prognose

Bloedarmoede kan heel vervelend en ook hardnekkig zijn, afhankelijk van de oorzaak. In de meeste gevallen is de aandoening echter niet ernstig en goed te behandelen. Wordt je anemie veroorzaakt door een onderliggende aandoening, zoals de ziekte van Crohn, atrofische gastritis of reumatoïde artritis, dan zijn vaak aanvullende onderzoeken en behandelingen nodig.