Drie vrouwen waarvan je niet zou verwachten dat er bij hen sprake is van autisme
Bij meisjes en vrouwen wordt autisme soms niet herkend, of komt het pas op latere leeftijd aan het licht. Sommige vrouwen met ASS voldoen niet aan het beeld dat veel mensen van 'een autist' hebben. Klinisch psycholoog Els Blijd-Hoogewys beschrijft drie casussen waarbij je in eerste instantie niet aan een autismespectrumstoornis (ASS) zou denken, maar waarbij na uitgebreid onderzoek toch ASS is gebleken, niet zelden naast andere problematiek.
Een jong meisje met ASS
Emma is een gevoelig meisje van 3 jaar oud. Ze is gevoelig in de brede zin van het woord: gevoelig voor stemmingen en emoties van anderen, snel van slag, maar ook gevoelig voor harde geluiden en veel drukte. Ook is Emma al van jongs af aan een moeilijke eter. Haar ouders ervaren goed contact met hun dochter. Emma is sterk op haar ouders gericht en heeft veel moeite met afscheid nemen van haar moeder, bijvoorbeeld bij de peuterspeelzaal.
Emma maakt een pientere indruk. Ze stelt veel vragen die vaak niet lijken te passen bij een 3-jarige, kan diep nadenken over dingen en raakt hier ook angstig van. Emma houdt erg van kleuren, knutselen en dieren. Ze kan hier heel lang mee bezig zijn. Haar stemming kan soms snel omslaan. Voor de ouders is dan vaak niet duidelijk wat daarvan de aanleiding is. Op de peuterspeelzaal lijkt Emma vooral te observeren. Ze speelt vooral met veel oudere kinderen en met jongere kinderen, minder met leeftijdgenoten.
De ouders vragen zich af of er bij Emma sprake is van hoogsensitiviteit en/of hoogbegaafdheid (ontwikkelingsvoorsprong). Ze zoeken hulp omdat ze merken dat de peuterspeelzaal haar zo veel energie kost. Emma kan soms halverwege de ochtend al in slaap vallen op de bank en klaagt veel over buikpijn. De ouders willen graag weten hoe ze Emma kunnen helpen, zodat alles wat makkelijker voor haar wordt.
Een pubermeisje met ASS
Sara was als klein meisje uiterst schattig. Ze was de lieveling van de peuterspeelzaaljuffen. Vanaf groep 3 ging haar relatie met leerkrachten moeilijker, ook met leeftijdsgenoten. Maar ze had wel een beste vriendin, waarmee ze alles samen deed. Ze waren onafscheidelijk. Aan het einde van de basisschool liet deze vriendin haar echter van de ene op de andere dag vallen; de vriendin vond haar te claimerig. Daarna is het haar niet meer gelukt om echt een vriendin te krijgen. Ze viel er overal wat buiten. Ze werd ook jarenlang gepest. Nu ze halverwege de middelbare school is, heeft ze een vriendengroepje van individuen die er allemaal wat buiten liggen. "We zijn een groepje afwijkende types", zegt ze lachend.
Sara kan erg hard/bot zijn in haar uitspraken over anderen, ongeacht of het een klasgenoot, leraar of ander autoriteitsfiguur is. Ze lijkt er geen rekening mee te houden dat haar uitspraken anderen kunnen kwetsen, ook niet als ze hierop gewezen wordt. Ze zegt dan dat ze gewoon eerlijk is.
Sara houdt niet zo van 'typische' meisjesdingen: dat gemake-up, dat gepraat over jongens, dat gedoe met mode ... dat is allemaal niets voor haar. "Ik kan me wel aanpassen, maar ik wil het niet". Sara houdt meer van comfortabele kleding, die ze steeds in dezelfde winkel koopt. Ze heeft blauwgeverfd haar, houdt van K-soap, kan K-pop woord-voor-woord in het Koreaans nazingen en maakt prachtige Manga-tekeningen. Ze kan er uren mee bezig zijn, zich hier lekker in verliezen.
Sara heeft moeite met alle eisen die in het leven worden gesteld. Van zodra er een 'moeten' bij komt, gaan haar hakken in het zand. Er is daardoor sprake van hoog schoolverzuim, thuis wil ze structureel haar kamer niet opruimen of de afwas doen. Als ze hier toch toe gedwongen wordt, kan ze buitensporig boos worden, schreeuwen en met dingen gooien.
Een volwassen vrouw met ASS
Lize is getrouwd en heeft twee kinderen met autisme. Ze heeft al sinds haar 16e sombere periodes. Lize sport erg veel (hardlopen). Ze is daarbij zo vaak over lichaamsgrenzen heen gegaan, dat dit heeft geleid tot blijvende schade.
Lize heeft een universitaire studie gedaan, maar het lukt haar niet om een baan op haar niveau vast te houden. Ze heeft nu een baan op veel lager niveau en werkt drie dagen per week, maar ook deze baan geeft haar veel stress. Lize heeft de afgelopen jaren meerder keren een burn-out gehad. Daarbij helpt het niet dat ze de lat altijd zo hoog legt voor zichzelf en ze anderen ook altijd zo laat voorgaan. Dit is op haar werk zo, maar ook thuis. Omdat haar man fulltime werkt en zij maar halftime, vindt ze dat zij hem thuis zoveel mogelijk uit handen moet nemen. Maar dit valt haar zwaar. Ze huilt vaak. Als dingen niet lukken, is ze in paniek. Ze raakt snel overprikkeld door de kinderen. Ze komt moeilijk tot rust. Het enige wat dan wat kan helpen, is eindeloos hardlopen.
Lize heeft twee vriendinnen; een campingvriendin die ze iedere zomer ziet en haar buurmeisje uit haar kindertijd. Verder heeft ze niet zoveel contacten. Het contact met collega’s houdt ze beperkt. Ook familieleden ziet ze niet vaak. Ze slaat veel uitnodigingen voor familiefeestjes af. Ze houdt van haar rust. Lize begint zich steeds vaker te herkennen in het gedrag van haar kinderen, vooral het snel overstuur raken en het moeilijk kunnen omgaan met veranderingen. Ze vraagt zich af of ze misschien ook autisme heeft.
Dr. Els M.A. Blijd-Hoogewys is klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut. Ze is gepromoveerd op de ontwikkeling van Theory-of-Mind bij kinderen met PDD-NOS. Ze werkt bij GGZ-instelling INTER-PSY als manager behandelzaken, hoofd autismeteam en infantteam en hoofd research. Tevens is ze voorzitter van de FANN (Female Autism Network of the Netherlands). Op haar website vind je meer informatie over haar werk.
Blijd-Hoogewys was een van de sprekers op het congres Gender & Gezondheid van WOMEN Inc. WOMEN Inc. wil dat het voor je kansen niet uitmaakt of je als jongen of meisje wordt geboren. Dat maakt nu nog wel uit. Eén van de thema’s waar WOMEN Inc. op focust is gezondheidszorg. Omdat de gezondheidszorg grotendeels is gebaseerd op het mannenlichaam, leven vrouwen in slechtere gezondheid dan mannen. Dit staat effectieve zorg in de weg en bedreigt zelfs levens. WOMEN Inc. streeft daarom naar een gendersensitieve gezondheidszorg, waarbij er meer erkenning komt voor - en rekening wordt gehouden met - de verschillen tussen mannen en vrouwen in ziekte en gezondheid. Hierdoor worden er minder onnodige zorgkosten gemaakt en verbetert de kwaliteit van de gezondheidszorg voor iedereen. Meer weten? Kijk op www.womeninc.nl/gezondheid.
