Wat is fibromyalgie?

Fibromyalgie, ook wel wekedelenreuma genoemd, is een chronische ziekte. Patiënten hebben langdurig pijn in de spieren en het bindweefsel. De ziekte gaat vaak gepaard met vermoeidheid en slaapproblemen. De oorzaak is nog niet bekend. Hoe kun je het beste met deze ziekte omgaan en wat is de prognose?

Wat is fibromyalgie?

Fibromyalgie betekent letterlijk pijn ('algie') in het bindweefsel ('fibro') en de spieren ('myo'). De pijn en stijfheid in je spieren en bindweefsel is chronisch en gaat vaak samen met andere symptomen als vermoeidheid, slaapproblemen en stemmingsstoornissen zoals depressies. Ongeveer twee op de honderd Nederlanders krijgt fibromyalgie (wekedelenreuma), vooral vrouwen tussen de twintig en zestig jaar.

Oorzaken

De oorzaak voor deze aandoening is nog niet bekend. Artsen en onderzoekers vinden meestal geen afwijkingen in de spieren en gewrichten van mensen met fibromyalgie.

Onderzoekers hebben verschillende theorieën over factoren die een rol zouden kunnen spelen bij het ontstaan van fibromyalgie:

• Bepaalde stoffen in de hersenen (neurotransmitters) zouden niet goed werken. Hierdoor kunnen patiënten niet goed slapen en zijn ze gevoeliger voor pijn en depressies. Verstoring van de neurotransmitters zorgt er ook voor dat het immuunsysteem anders werkt.
• De spieren zijn continu aangespannen en kunnen ook in de slaap niet goed ontspannen. Hierdoor kunnen afvalstoffen in de spieren en het bindweefsel niet goed afgevoerd worden. De afvalstoffen hopen zich op op bepaalde plekken in het lichaam, de zogeheten 'tenderpoints'.
• Prikkels uit de buitenwereld, waaronder stress en pijn, worden anders verwerkt dan bij mensen zonder fibromyalgie.
• Door teveel schadelijke bacteriën kan de dunne darm teveel stoffen uit de darm doorlaten. Er komen dan ontstekingsbevorderende stoffen via het bloed in de hersenen terecht.
• Het metabolisme van coënzym Q10 is verstoord, waardoor je cellen onvoldoende energie produceren.
• Een vitamine-D-tekort kan leiden tot meer klachten, zoals pijn, concentratiestoornissen en stemmingsstoornissen.
• Veel mensen met fibromyalgie hebben in het verleden infecties gehad met bepaalde virussen en bacteriën, zoals het pfeiffervirus, herpesvirus en de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt.

Symptomen van fibromyalgie

De kenmerkende symptomen van fibromyalgie zijn pijn in de spieren en bindweefsel, stijfheid, krachtverlies, vermoeidheid en slaapproblemen. Hierdoor kan het steeds moeilijker worden om normaal te functioneren. De ernst van de klachten wisselt per persoon en kan ook in de loop van de tijd variëren. Bij sommige mensen worden de klachten erger door kou en vochtig weer.

Ook andere klachten komen vaker voor dan gemiddeld bij mensen met wekedelenreuma. Voorbeelden hiervan zijn een prikkelbare darm (met onder andere buikpijn, diarree en obstipatie) en opzwellen van de handen, onderbenen en voeten.

Als gevolg van de bovenstaande symptomen kun je last krijgen van depressies, angst en prikkelbaarheid. Ook concentratieproblemen en vergeetachtigheid komen regelmatig voor.

Diagnose

Je huisarts vraagt naar de symptomen die je hebt. Een voorwaarde voor de diagnose fibromyalgie is dat de symptomen, bijvoorbeeld pijn en stijfheid, langer dan drie maanden aanwezig zijn. Artsen kunnen de fibromyalgiescore gebruiken om de ernst van je klachten in te kunnen schatten. Je bespreekt samen op welke plekken je pijn had in de afgelopen week (pijnscore) en welke andere klachten je de afgelopen week hebt ervaren (symptoomscore). De pijnscore en symptoomscore worden bij elkaar opgeteld. Hoe hoger de score, des te ernstiger zijn je klachten.

Daarnaast doet je arts lichamelijk onderzoek. Hij/zij drukt op de achttien pijnpunten ('tenderpoints') om te bepalen hoeveel pijn je daar op dat moment hebt. Tegenwoordig is pijn in de tenderpoints tijdens lichamelijk onderzoek niet meer nodig om de diagnose fibromyalgie te kunnen stellen.

Het kan lastig zijn om de diagnose fibromyalgie te stellen, omdat de symptomen ook voorkomen bij een aantal andere ziekten. Je arts kan daarom aanvullend onderzoek aanvragen om andere ziektes uit te sluiten, bijvoorbeeld bloedonderzoek of röntgenfoto's. Eventueel verwijst je huisarts je voor verder onderzoek door naar een reumatoloog (medisch specialist).

Risicofactoren voor fibromyalgie

De precieze oorzaak voor wekedelenreuma is nog niet bekend. Wel weten we dat bepaalde factoren het risico op het krijgen van fibromyalgie verhogen:

• Geslacht: vrouwen krijgen deze aandoening vaker dan mannen
• Leeftijd: de diagnose wordt meestal gesteld tussen de leeftijd van twintig en zestig jaar
• Erfelijkheid
• Slechte lichamelijke conditie
• Emotionele stress en trauma's
• Eerdere ziektes en operaties

Behandeling

De ziekte zelf beschadigt je gewrichten niet. Wel kunnen de klachten verergeren door te weinig beweging. Probeer dus in beweging te blijven. Beweging helpt ook bij het verminderen van pijn, vermoeidheid, slaapproblemen en somberheid. Zoek naar een goede balans tussen rust en beweging. Een fysiotherapeut of oefentherapeut kan je daar eventueel bij helpen. In het begin kunnen je klachten toenemen als je meer gaat bewegen. Een warm bad of een warme douche kunnen helpen.

Heb je veel pijn? Dan kunnen pijnstillers, zoals paracetamol, helpen. Neem pijnstillers op vaste tijden, verspreid over de dag. Daarmee voorkom je dat de pijn steeds terugkomt. Als paracetamol niet genoeg helpt, kun je in overleg met je huisarts ontstekingsremmende pijnstillers proberen, zoals ibuprofen, naproxen of diclofenac. Als dit ook niet genoeg helpt, kan je arts nog sterkere pijnstillers voorschrijven, zoals tramadol (een pijnstiller die verwant is aan morfine). Soms kunnen antidepressiva in een lage dosering helpen tegen de pijn, zoals amitryptiline.

Als je erg slecht slaapt, kan je arts slaapmiddelen voorschrijven. Omdat deze medicijnen verslavend zijn, kun je ze het beste af en toe gebruiken, maar niet iedere nacht.

Het kan moeilijk zijn om om te gaan met de klachten van fibromyalgie en de beperkingen die de ziekte veroorzaakt in je dagelijks leven. Een psycholoog, psychotherapeut of maatschappelijk werker kan je helpen bij het accepteren van je klachten en het beter omgaan met de beperkingen.

Sommige mensen met fibromyalgie kiezen voor complementaire (alternatieve) behandelingen, zoals acupunctuur of lichaamswerk. Wees kritisch wanneer je een alternatieve genezer zoekt. Overleg altijd met je arts of de alternatieve behandeling die je uit hebt gezocht geschikt is en je reguliere medische behandeling niet in de weg staat.

Prognose

Fibromyalgie is nog niet te genezen. Met de juiste behandeling kunnen de klachten wel minder worden. De meeste mensen ervaren wisselend periodes met weinig klachten en periodes waarin de klachten weer erger worden.