De ziekte van Lyme

Wat is de ziekte van Lyme?

Een bacterie, Borrelia burgdorferi, kan de ziekte van Lyme veroorzaken. Het wordt daarom ook wel borreliose genoemd. De naam Lyme verwijst naar de plaats Lyme in de Verenigde Staten waar in 1975 een heleboel inwoners ziek werden na tekenbeten.

Hoe raak je besmet?

Alleen besmette teken kunnen de bacterie overbrengen op mensen. Teken zijn kleine beestjes van 1 tot 3 millimeter lang. Ze lijken op een plat spinnetje. Een teek maakt vier stadia door: van ei, naar larve, vervolgens nimf, tot volwassen teek. Eitjes eten nog niets, maar in de laatste drie stadia voeden teken zich met bloed van een gastheer. Dat kan een vogel, reptiel of knaagdier zijn, maar ook een mens.

Een tekenlarve bijt bijvoorbeeld een muis. Als deze muis besmet is met de bacterie Borrelia burgdorferi raakt de teek ook besmet. Hij houdt de bacterie in alle levensstadia bij zich. Na de maaltijd leeft de larve op de grond en ontwikkelt zich tot nimf. In dit volgende stadium heeft de teek weer bloed nodig. Kiest deze besmette nimf een mens uit als gastheer, dan kan hij met zijn beet de ziekte van Lyme overbrengen.

Hij bijt zich vast in je huid, zuigt zich vol bloed en besmet je tijdens deze maaltijd via zijn speeksel met de bacterie. Een teek besmet je niet meteen, dus als je hem snel verwijdert, is het risico op Lyme klein. Bovendien is het mogelijk dat je lichaam de bacterie opruimt. Naar schatting krijgt 1 à 3 procent van de mensen na een tekenbeet te maken met Lyme.

Waar en wanneer groot risico

Teken komen in heel Nederland voor. Ze zitten graag in hoog gras, in struiken of tussen dode bladeren. Je komt ze overal in het groen tegen: in het bos, op de hei, in een weiland, maar ook in je eigen tuin of in een park. Het verschilt per regio hoeveel teken er besmet zijn. Op sommige plaatsen zijn er amper besmette teken terwijl in andere gebieden de helft van de teken Borrelia bij zich draagt. Hoe dat komt, is nog niet duidelijk.

Hoewel teken er het hele jaar door zijn, zijn ze alleen actief als het warm genoeg is, zo rond de 7 graden Celsius. De meeste slachtoffers lopen een tekenbeet op in de maanden maart tot en met oktober.

Iedereen kan de ziekte van Lyme oplopen, maar mensen die veel in de leefomgeving van teken komen, hebben een groter risico. Dat geldt bijvoorbeeld voor wandelaars, kampeerders, hoveniers, boswachters en kinderen die veel buiten spelen in het groen.

Symptomen Lyme

Niet alle Lymepatiënten ontwikkelen dezelfde verschijnselen. De klachten ontstaan soms langzaam, weken of pas maanden na de beet. De ziekte van Lyme kent drie stadia waarin zich allerlei symptomen kunnen voordoen.

1) Vroeg gelokaliseerde Lyme

Je huid raakt geïnfecteerd. Een klein rood plekje direct na de beet is gewoon een teken dat je huid geïrriteerd is. Gaat het plekje weer weg en wordt het niet groter, dan is het waarschijnlijk geen symptoom van de ziekte van Lyme. Een (blauw)rode vlek of ring rond de plek van de beet die eerst steeds groter wordt en later verdwijnt (Erythema Migrans) kan wel op Lyme duiden. Deze rode ring is misschien wel het bekendste verschijnsel dat op Lyme kan duiden, maar niet iedereen die de ziekte van Lyme krijgt, heeft deze rode ring gezien. Er kan ook een egale vlek of helemaal geen vlek voorkomen.

De huidinfectie kan gepaard gaan met griepachtige verschijnselen, zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid.

2) Vroege gedissemineerde lymeziekte

Word je niet op tijd behandeld, dan kan de bacterie zich via je bloedbaan door het hele lichaam verspreiden. Dit kan leiden tot klachten aan het zenuwstelsel, zoals hevige pijn in je romp, armen of benen, een doof of tintelend gevoel, krachtverlies, verlammingsverschijnselen, een hersenvliesontsteking, dubbel zien of een oog niet kunnen dichtdoen. Ook pijnlijke, ontstoken gewrichten en hartklachten komen voor.

3) Late gedissemineerde ziekte van Lyme

Na maanden tot jaren kun je last krijgen van de bovengenoemde klachten, maar ook van een huidafwijking genaamd Acrodermatitis chronica atroficans. Een plek op je huid wordt dan rood of paarsig en voelt dik en warm aan. Na verloop van tijd wordt de huid juist heel dun. In zeldzame gevallen ontstaat er late neuroborreliose: problemen met het zenuwstelsel, zoals de hersenaandoening chronische encefalopathie.

Ontstoken, pijnlijke, gezwollen gewrichten kunnen ook voorkomen in dit stadium. Dit noemen we wel late lyme-artritis. Het komt vooral in de knie voor.

Diagnose

Je huisarts herkent de ziekte van Lyme direct aan de kenmerkende vlek of ring (Erythema Migrans) rond de beet als deze zichtbaar is. Je krijgt dan meteen antibiotica.

Niet bij iedereen met Lyme is zo’n vlek of ring zichtbaar. Sommige mensen hebben zelfs de tekenbeet nooit opgemerkt. Dan is het lastiger om de diagnose te stellen, zeker omdat de klachten die bij de ziekte van Lyme passen ook bij allerlei andere gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. Op basis van de combinatie van je klachten, ziektegeschiedenis, gedrag (zoals of je veel in de natuur komt) en tot slot eventuele bloedwaarden, kan de diagnose gesteld worden.

Bloedonderzoek heeft meestal geen zin. Er zijn wel verschillende testen, zoals de ELISA en de Western Blot. Dit zijn zogenaamde serologische testen: de bacterie zelf is niet zichtbaar, maar ze tonen aan of je lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen de Borrelia-bacterie. De uitslag klopt helaas lang niet altijd. Vlak na een beet heeft je lichaam sowieso nog geen tijd gehad om antistoffen te produceren, dus is een test zinloos. Na een paar weken zijn er misschien wel antistoffen zichtbaar, maar sommige gezonde mensen hebben deze antistoffen in hun bloed zonder ziek te zijn. Het lijkt dan alsof je de ziekte van Lyme hebt, terwijl dat niet het geval is. Andersom is ook mogelijk: uit het bloedonderzoek kan blijken dat je geen Lyme hebt, terwijl je in feite wel besmet bent.

Behandelen met antibiotica

Bij de ziekte van Lyme krijg je antibiotica voorgeschreven. In een vroeg stadium is een kuur met antibioticatabletten voldoende. In een later stadium is het mogelijk dat je antibiotica via een infuus moet krijgen. Een deel van de patiënten houdt klachten. Of de symptomen verdwijnen aanvankelijk, maar komen weer terug.

Helaas ben je niet immuun voor Lyme als je deze ziekte al eens doorgemaakt hebt. Je kunt opnieuw besmet raken en weer de ziekte van Lyme krijgen. Er is nog geen vaccin tegen Lyme.

Wanneer naar de huisarts?

Ben je gebeten door een teek en heb je het beestje binnen 24 uur verwijderd? Dan hoef je niet naar de dokter. Noteer wel de datum waarop je gebeten bent en houd de huid rondom de beet in de gaten. Ontstaat er in de komende drie maanden een rode ring of krijg je andere klachten, zoals koorts, griep -of gewrichtspijn, ga dan voor de zekerheid naar de huisarts en geef door dat je gebeten bent door een teek.

Heeft een teek waarschijnlijk 24 uur of langer op je huid gezeten, dan is het ook verstandig om naar de huisarts te gaan.