Teken-encefalitis

Teken-encefalitis is een hersen(vlies)ontsteking die veroorzaakt wordt door een virus dat teken kunnen overbrengen. Dat virus heet het ‘tick-borne encephalitis’-virus, afgekort TBEV.

Voorheen kwam dit virus alleen in het buitenland voor, maar in juli 2016 is de eerste Nederlandse patiënt met teken-encefalitis gediagnosticeerd.

De aandoening is bekend onder allerlei namen, afhankelijk van het type virus, de regio en de periode waarin het voorkomt, namelijk frühsommer meningoenzephalitis (FSME), Russian spring-summer encephalitis (RSSE), Central European encephalitis (CEE), Far-Eastern Russian encephalitis, taiga encephalitis, biundulating meningoencephalitis, diphasic milk fever, Kumlinge disease en Schneider’s disease.

Oorzaak teken-encefalitis

Je kunt teken-encefalitis oplopen als je gebeten wordt door een teek die besmet is met het TBE-virus. Er zijn in Nederland tot nu toe alleen met TBE besmette teken aangetroffen op de Sallandse Heuvelrug en Utrechtse Heuvelrug. Vanwege het kleine aantal teken met dit virus, is het risico dat je teken-encefalitis krijgt heel klein.

Je kunt ook teken-encefalitis krijgen door het drinken van besmette rauwe melk en het eten van besmette rauwmelkse kaas. Bij besmette koeien, schapen en geiten komt het virus namelijk in hun melk terecht. Besmetting via melk of kaas is echter heel zeldzaam.

Het virus is niet van mens tot mens overdraagbaar.

Symptomen

De meeste mensen met het TBE-virus merken daar niets van of hebben milde klachten. Bij mensen die wel ziek worden, verlopen de klachten meestal in twee fasen. De eerste fase duurt twee tot zeven dagen en bestaat uit griepachtige symptomen, zoals koorts, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn en misselijkheid. Hierop volgt een week zonder klachten, maar daarna begint de tweede fase.

In de tweede fase kan er een ontsteking ontstaan in de hersenen, de hersenvliezen en het ruggenmerg. Dat geeft verschillende klachten, zoals:

• heftige hoofdpijn
• een verminderd bewustzijn
• slaperig zijn
• ander gedrag
• geheugenverlies
• verlammingen, vaak van de armen en de romp
• niet goed tegen licht kunnen
• misselijkheid
• duizeligheid

Diagnose

Als je gebeten bent door een teek, je in een gebied bent geweest waar teken met het TBE-virus voorkomen en je klachten ontwikkelt die passen bij teken-encefalitis, kan er bloedonderzoek gedaan worden. Hierbij kijken ze in een laboratorium of er antistoffen tegen het virus in je bloed zitten.

Behandeling

Er bestaat geen medicatie tegen teken-encefalitis, alleen de ziekteverschijnselen kunnen behandeld worden. Patiënten die in de tweede fase terechtkomen, moeten naar het ziekenhuis.

De meeste mensen herstellen weer helemaal. Een deel ontwikkelt neurologische restverschijnselen. Minder dan 2 procent van de patiënten met deze ernstige klachten overlijdt aan teken-encefalitis.

Teken-encefalitis voorkomen

Hoewel het risico op teken-encefalitis heel klein is, kun je een tekenbeet het beste proberen te voorkomen. Ook met het oog op de ziekte van Lyme, die vaker voorkomt. Draag beschermende kleding en smeer je blote huid in met een middel dat DEET bevat.

Controleer je huid op teken als je in het groen geweest bent. Ben je gebeten door een teek, verwijder deze dan zo snel mogelijk op de juiste manier.

Ga je naar een gebied waar veel teken die het TBE-virus bij zich dragen rondkruipen, dan kun je je laten vaccineren tegen teken-encefalitis. Het hangt van de duur van je verblijf en je activiteiten daar af of vaccinatie zinvol is. Via het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering kun je een arts vinden die je daarover kan adviseren. In Nederland is vaccinatie niet nodig.

Wanneer naar de huisarts?

Krijg je in de weken na een tekenbeet zware hoofdpijn en koorts? Ga dan naar je huisarts en laat weten dat je gebeten bent door een teek.

Ter voorkoming van de ziekte van Lyme is het bovendien verstandig om naar de huisarts te gaan met een teek die je niet zelf kunt verwijderen of een teek die waarschijnlijk al 24 uur op je huid zit. Ook een rode ring of een vlek rondom de beet, koorts, griep of gewrichtspijn kan wijzen op Lyme.