PDS: is er een behandeling?

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) staat ook bekend als spastische darm, spastische dikke darm, spastische colon of irritable bowel syndrome (IBS). PDS valt onder de zogenoemde functionele buikklachten en is de meest voorkomende chronische darmstoornis. Zo’n 8 procent van de Nederlandse bevolking heeft PDS en maar liefst 75 procent hiervan is vrouw. Ook kinderen kunnen PDS hebben.

Ben Witteman is maag-darm-leverarts en gespecialiseerd in het prikkelbare darmsyndroom. Hij vertelt in onderstaande podcast wat je zélf kunt doen aan een prikkelbare darm, bijvoorbeeld door anders te eten.

Reguliere middelen

In sommige gevallen kan de arts medicijnen voorschrijven om de klachten te verminderen. Deze medicijnen zijn gericht op een verbetering van het ontlastingspatroon en soms ook op pijnbestrijding of op een combinatie hiervan. Een echt afdoende behandeling is nog niet gevonden. Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen en het aanpassen van de leefstijl lijkt nog het meeste effect te hebben. De volgende middelen worden in de reguliere geneeskunde het meest voorgeschreven bij PDS:

• Bulkvormende stoffen. Bulkvormers zijn middelen die dezelfde eigenschappen hebben als oplosbare voedingsvezels. Bulkvormers kun je oplossen in water, yoghurt of sap. Ze zorgen voor een soepele ontlasting en een goede darmwerking. Het is belangrijk dat je bij bulkvormers extra veel drinkt, omdat deze medicijnen averechts werken als ze niet voldoende vocht op kunnen nemen. Bulkvormers kunnen zonder problemen langdurige gebruikt worden, omdat ze de darm niet prikkelen.
• Vochtbinders. Vochtbinders zijn middelen die vocht vasthouden in de darm waardoor de ontlasting zachter wordt. Voorbeelden van vochtbinders zijn anorganische zouten (magnesiumoxide en magnesiumsulfaat).
• Krampwerende middelen. Bij darmkrampen kan de huisarts een medicijn voorschrijven dat de krampen bestrijdt. Deze middelen verbeteren de bewegingen van de darm en kunnen darmkrampen verminderen.
• Laxeermiddelen. Laxantia zijn middelen die de darmbeweging activeren door een prikkeling van de darmwand. Hierdoor hebben ze een sterk laxerend effect. Deze middelen zijn in het algemeen niet geschikt voor langdurig gebruik omdat er aanwijzingen zijn dat dit het slijmvlies in de darmwand kan beschadigen.
• Middelen tegen diarree. Diarreeremmers zijn zonder recept verkrijgbaar bij de drogisterij en apotheek. Ze zorgen ervoor dat de ontlasting wat vaster wordt. Gebruik diarreeremmers niet dagelijks, tenzij de arts het voorschrijft.
• Pijnstillers. Je kunt zelf iets innemen tegen de pijn, waarbij paracetamol de voorkeur heeft boven NSAID's. De huisarts kan eventueel een sterkere pijnstiller voorschrijven. Gebruik liever niet op eigen houtje gedurende langere tijd een pijnstiller.
• Kalmerende middelen. In overleg met de arts kun je benzodiazepinen voorgeschreven krijgen. Er zijn ook zelfzorgmiddelen zoals valeriaan, Sint Janskruid, magnesium en lecithine. Lees altijd de gebruiksaanwijzing van deze middelen en wees alert op wisselwerkingen met andere geneesmiddelen. Zo kan Sint Janskruid een wisselwerking hebben met de anticonceptiepil.
• Medicijnen tegen maagpijn, misselijkheid, een opgeblazen gevoel en gasvorming. Ook deze zijn vrij verkrijgbaar bij drogisterij en apotheek. Gebruik ze zonder doktersadvies niet te lang.
• Antidepressiva. Lage doseringen van antidepressiva kunnen een gunstige werking hebben op sommige klachten bij PDS. Bepaalde antidepressiva verminderen namelijk de gevoeligheid van de darm voor pijnprikkels. Deze medicijnen worden alleen voorgeschreven bij hevige klachten of als andere behandelingen geen effect hebben.

Voeding bij PDS

Veel PDS-patiënten hebben baat bij aanpassing van hun voeding. Het ideale dieet is echter voor iedereen verschillend. Bij een deel van de PDS-patiënten helpt het om koffie, alcohol, koolzuur, melk, zoetstoffen, ui en te veel vet te vermijden en veel oplosbare vezels te eten. Veel mensen met PDS ervaren een afname van hun klachten  door het volgen van het FODMAP-beperkte dieet. Twijfel je over je voedingspatroon, dan kun je een diëtist raadplegen. Er zijn diëtisten gespecialiseerd in PDS.

Therapieën bij PDS

Hypnotherapie en andere therapieën kunnen bij PDS de klachten verminderen en helpen om beter met de aandoening om te gaan. Er bestaan veel mogelijke soorten therapieën tegen PDS-klachten. Veel PDS-patiënten hebben baat bij hypnotherapie. Maar er zijn ook mensen waarbij dit niet werkt en die meer hebben aan bijvoorbeeld ayurveda, acupunctuur, cognitieve gedragstherapie, yoga of bekkenfysiotherapie. De meest bekende therapieën bij PDS:

• Hypnotherapie. Hypnotherapie die speciaal gericht is op PDS vermindert de klachten bij sommige patiënten. Tijdens de behandeling leert de hypnotherapeut mensen in een lichte trance hun darm positief te beïnvloeden. Er zijn hypnotherapeuten die zich gespecialiseerd hebben in de behandeling van PDS. Sommige zorgverzekeraars vergoeden een aantal van deze behandelingen (gedeeltelijk) in de aanvullende verzekering.
• Bekkenbodemfysiotherapie. Bekkenfysiotherapie is een speciale vorm van fysiotherapie die zich richt op de bekkenbodemspieren. Klachten als verstopping, hevige aandrang en ongewild ontlastingsverlies kunnen veroorzaakt worden door problemen met bekkenbodemspieren. Vaak komen dan ook andere bekkenbodemklachten voor zoals pijn bij het vrijen, moeite met plassen of urineverlies. In dat geval kan bekkenbodemfysiotherapie de klachten mogelijk verminderen. Sommige zorgverzekeraars vergoeden een aantal van deze behandelingen.
• Relaxatietherapie. Deze therapie wordt beschouwd als de simpelste vorm van therapie. Het uitgangspunt is, dat als je ervan uitgaat dat stress de PDS-klachten verergert, door middel van relaxatie de symptomen zullen verminderen.
• Cognitieve gedragstherapie. De cognitieve gedragstherapie is een therapie die ervan uitgaat, dat verkeerde gedachtepatronen (zogenoemde cognitieve patronen) verkeerde gedragsaanpassingen en emotionele reacties veroorzaken. De behandeling richt zich erop om het rationaliseren van deze gedachten te veranderen, om zo eventuele achterliggende psychologische en persoonlijkheidsproblemen op te lossen.

Supplementen en kruiden bij PDS

Bepaalde supplementen kunnen verlichting bieden bij PDS-klachten. Ook homeopatische en fytotherapeutische middelen worden veel gebruikt. Zo zou pepermuntthee spierspasmen in de dikke darm verlichten en hebben venkelthee en paardenbloemthee volgens sommigen een positief effect op de darmwerking. Bittere scheefbloem (Iberis Amara), engelwortel, kamillebloem, karwijvrucht, citroenmelisseblad, pepermuntolie, stinkende gouwe, zoethoutwortel en mariadistel staan ook bekend om een positief effect bij maag- en darmkrampen, misselijkheid en een opgeblazen gevoel.

Tips en adviezen bij PDS

• Zorg voor een gevarieerde voeding met voldoende vezels. Vezels zorgen voor een gezonde darmwerking.
• Drink dagelijks tenminste 1,5 - 2 liter vocht. Als je veel vezels gebruikt, is het extra belangrijk dat je veel drinkt. Vezels hebben vocht nodig om goed te kunnen werken. Drink daarom bij vezelrijk eten dagelijks minstens 2 liter vocht, bij voorkeur water of thee.
• Vermijd stress. Stress is niet de oorzaak van PDS maar het kan de klachten wel verergeren. Er zijn verschillende manieren om stress te verminderen. Dit kan door yoga of meditatie maar ook door beweging (wandelen, fietsen, zwemmen) of door te sporten.
• Zorg voor voldoende beweging. Beweging is belangrijk voor de darmbeweging en een goede spijsvertering.
• Probiotica kunnen een gunstige invloed hebben op darmklachten. Sommige mensen met PDS geven aan dat hun klachten verminderen na het gebruik ervan.
• Pepermuntolie kan voor sommige mensen met PDS de klachten verminderen.
• Stop met roken en beperk het gebruik van alcohol en cafeïne.