Functionele buikklachten: wat zijn dat?

Functionele buikklachten zijn klachten die ontstaan door een abnormale darmbeweging. Deze kunnen de kwaliteit van het leven behoorlijk belemmeren. Het zijn klachten waarvoor geen duidelijke oorzaak te vinden is, maar waarbij wel sprake is van een verstoorde functie van de maag, de dunne en/of de dikke darm. Afhankelijk van de ernst, frequentie en aard van de klachten wordt een (groot) deel van de functionele buikklachten gediagnosticeerd als 'prikkelbare darm syndroom' (PDS) als het de onderbuik betreft, of als dyspepsie, als het om de bovenbuik gaat. Daarnaast kunnen de klachten de maag betreffen, dan spreken we van functionele maagklachten.

Mogelijke oorzaken functionele buikklachten

• Bewegingsstoornissen in het maagdarmkanaal
• Voeding en allergieën/intoleranties
• Verlaagde pijndrempel in het maagdarmkanaal
• Psychosociale factoren
• Verstoring van de hersen-darm-as
• Verstoorde of afwijkende darmflora
• Verstoorde hormoonhuishouding
• De zenuwen in hersenen en/of darmen werken niet goed
• Darmparasieten
• Mogelijke ontstekingscellen in de darmen
• Buikgriep of voedselvergiftiging
• Erfelijkheid
• Stress

Via de mond komt het voedsel in de slokdarm. In de wand van de slokdarm zitten spieren, die het eten naar beneden duwen. Deze spieren zorgen er ook voor dat het voedsel niet weer omhoog komt. Tussen slokdarm en maag zit een sluitspier (kringspier of sfincter). Deze sluitspier, cardia genoemd, gaat open als er via de slokdarm voedsel richting de maag aankomt. De cardia zorgt er ook voor dat er geen voedsel van de maag terug kan stromen naar de slokdarm.

Buikklachten

In de maag wordt het voedsel vermengd met maagzuur en andere verteringssappen. Het maagzuur heeft een belangrijke functie bij het verteren van ons voedsel en bij het onschadelijk maken van bacteriën. Bovendien trekken de sterke spieren in de maagwand regelmatig samen, waardoor het eten gekneed wordt en daardoor beter verteert. De uitgang van de maag wordt afgesloten door een tweede kringspier. Deze wordt portier of pylorus genoemd. Het voedsel is na 1 tot 3 uur voor het grootste deel verteerd. Dan gaat de portierspier steeds een klein kiertje open waardoor de voedselstukjes kleiner dan 2 millimeter doorgelaten kunnen worden naar de darm. Hier vindt de verdere vertering plaats.

Zo’n 15 tot 20 procent van de Nederlanders heeft regelmatig buikklachten zoals buikpijn, rommelingen, een verstoord ontlastingspatroon, misselijkheid, een vol, opgeblazen gevoel. Ongeveer de helft hiervan is gediagnosticeerd als PDS. We spreken dan over bijna een miljoen mensen met PDS, het aantal mensen met functionele buikklachten is zelfs nog groter. Functionele buikklachten komen twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen.

Onder functionele buikklachten worden onder andere verstaan:

• Prikkelbare darmsyndroom (PDS)
• Opgeblazen gevoel
• Onbegrepen diarree of obstipatie
• Onbegrepen misselijkheid
• Buikpijn
• Dyspepsie

Dyspepsie

Als er met de spijsvertering iets mis gaat, wordt dit indigestie of 'slechte vertering' genoemd. Een andere naam is dyspepsie. Er zijn twee vormen; organische dyspepsie en functionele dyspepsie. Van alle dyspeptische klachten is de helft organisch en de helft functioneel.

Organische dyspepsie

Bij organische dyspepsie is er bekend dat de maag of slokdarm gebreken vertoont. De bekendste vormen zijn:

• Brandend maagzuur (refluxziekte)
• Galstenen of een ontstoken galblaas
• Meteorisme (ophoping van gassen of lucht in maag/darmen)
• Peptische aandoeningen (klachten veroorzaakt door maagzuur)
• Maag/darm-aandoeningen
• Slokdarm-aandoeningen

Oorzaken organische dyspepsie

De belangrijkste oorzaken van organische dyspepsie zijn onder andere:

• Beschadiging van het slijmvlies van de maag of dunne darm door het wegvallen van de beschermende slijmlaag (de mucosa-barrière), bijvoorbeeld door bepaalde geneesmiddelen zoals als ibuprofen, diclofenac en aspirine (NSAID’s).
• Infectie met de Helicobacter pylori, een bacterie die bij veel mensen in het maagslijmvlies voorkomt.
• Aandoeningen aan het spijsverteringskanaal
• Refluxziekte. De meest voorkomende vorm van organische dyspepsie is brandend maagzuur, ook wel refluxziekte genoemd. In Nederland heeft ongeveer een op de vijf mensen wekelijks last van brandend maagzuur.

Functionele dyspepsie

Functionele dyspepsie is chronisch en noemt men ook wel functionele maagklachten.

Typische functionele maagklachten zijn:

• Vieze smaak in de mond
• Slechte adem
• Vol gevoel
• Krampen
• Boeren
• Weinig kunnen eten
• Pijn in de bovenbuik
• Brandend gevoel in de maag
• Zure oprispingen na inspanning
• Bij bukken of liggen terugstromen van het maagzuur
• Misselijkheid/braken

Wat is PDS?

Een andere functionele buikklacht is het prikkelbare darm syndroom (PDS), een chronische darmstoornis, waarbij de beweeglijkheid (peristaltiek) van het darmstelsel chronisch is verstoord. Onder normale omstandigheden zorgen de darmen ervoor dat het voedsel gekneed en getransporteerd wordt. Bij PDS gaan de bewegingen van de darm te snel of te langzaam. Dit gaat gepaard met buikklachten gecombineerd met een afwijkende stoelgang. PDS kan van grote invloed zijn op iemands leven. PDS-patiënten ervaren vaak onbegrip en maatschappelijke problemen.

Hoewel er nog geen bekende effectieve behandeling is van PDS, kunnen sommige medicijnen, voedingsmiddelen en therapieën wel verlichting bieden.