Wat is een slaapstuip of hypnagoge schok?

Zo’n schokje of vallend gevoel in de fase tussen wakker zijn en slapen heet een hypnagoge schok of een slaapstuip. De wetenschap is er niet uit wat dat gekke gevoel veroorzaakt, want er is nog geen uitgebreid onderzoek naar gedaan. Er zijn wel een paar theorieën.

​Ontspannen spieren

Als je slaapt, zijn je spieren ontspannen. Tijdens de REM-slaap, de fase waarin je droomt, zijn de spieren van je ledematen zelfs tijdelijk verlamd. Je valt niet in een keer in slaap en ook je spieren worden niet met een knopje in een klap uitgeschakeld. Hersendelen vallen achtereenvolgens in slaap.

Zo kan het gebeuren dat de hersengebieden die zorgen voor waarneming nog wakker zijn, terwijl het gedeelte van je brein dat je spieren aanstuurt al wel slaapt. Het wakkere hersengebied denkt daardoor dat je valt en spant in een reflex al je spieren aan om je overeind te houden. Dit ervaar je als een schokje in ledematen.

​Stress

Sommige wetenschappers denken dat de stuiptrekkingen iets te maken hebben met stress, angst of een verstoorde nachtrust. Ze komen namelijk vaker voor als je heel moe bent of niet comfortabel ligt. Een andere hypothese is dat je tijdens het in slaap vallen mini-REM-slaapjes doormaakt waarin je begint te dromen en de spieren zich ontspannen. Deze REM-slaap tijdens het inslapen zou kunnen bijdragen aan het voorkomen van hypnagoge schokken.

Veel mensen hebben wel eens last van een schok voor ze in slaap vallen. Meestal voel je het een of twee keer per nacht. Als je weer wakker schiet door die vreemde gewaarwording is dat misschien vervelend, maar het kan geen kwaad. De schokjes zijn ongevaarlijk, je laat hooguit je bedgenoot schrikken.

​Rusteloze benen

Ervaar je telkens een schokkerige sensatie in je ledematen waardoor je slecht slaapt, dan is er misschien meer aan de hand. Bij terugkerende bewegende benen in bed, spreken we over periodic limb movement disorder (PLMD) of in het Nederlands: periodieke ledemaatbewegingsstoornis.

Bij deze slaapstoornis maken de benen en soms ook de armen ongecontroleerde schoppende en schokkende bewegingen terwijl je slaapt. Hoewel je al die activiteit ’s nachts zelf misschien niet eens opmerkt, heb je er overdag wel last van. Het bewegen zorgt ervoor dat je steeds uit je diepe slaap ontwaakt, waardoor je niet genoeg uitrust.

PLMD gaat vaak samen met het restless legs syndrome (RLS), maar het is niet hetzelfde. Bij RLS heb je een irriterend, brandend en kriebelend gevoel in je benen en soms ook in de voeten. De klachten verminderen tijdelijk als je beweegt. Ook wordt PLMD vaker gezien bij onder meer de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, sommige vormen van ADHD, narcolepsie en slaapapneu.