Jicht: acute en pijnlijke gewrichtsontsteking

Wat is jicht?

Jicht, ook wel jichtartritis genoemd, is een ontstekingsziekte van gewrichten en komt vooral voor in het onderlichaam. Je voet is het meest gevoelig voor het ontstaan van jicht. Bij 50–70 procent van de patiënten gaat het om het basisgewricht van de grote teen (podagra). De ophoping van urinezuur in je lichaam zorgt voor een minder goede stofwisseling. De urinezuurspiegel is dan te hoog en vergroot het risico op jicht.

Het immuunsysteem gaat de strijd aan met de kristallen die ontstaan. Dat leidt tot een acute ontsteking van je gewricht en zo ontstaat er jicht. Er ontstaan kleine kristallen in je lichaam door een te hoge urinezuurconcentratie. Dat gebeurt sneller onder koude omstandigheden dan bijvoorbeeld bij warm bloed. Dat is ook een reden dat jicht zich vaker voordoet in je voet. De kristallen komen in je voet terecht en leiden tot de pijnlijke gewrichtsontsteking.

Oorzaken van jicht

De oorzaak van jicht bevindt zich in een verstoord evenwicht tussen de aanmaak en afvoer van urinezuur. Als je nieren niet goed werken, is er een probleem met de afvoer van het zuur. Ook gebruik van bepaalde medicijnen zorgt mogelijk voor een verminderde afvoer, zoals plaspillen. Dat leidt tot een verhoogde concentratie van urinezuur in je lichaam. Een andere oorzaak is gerelateerd aan het aanmaken van een verhoogd gehalte urinezuur. Dat is bijvoorbeeld mogelijk als er sprake is van een versnelde afbraak van cellen. In dat geval produceer je meer urinezuur dan gewoonlijk. Dit komt onder meer voor bij overgewicht, maar ook bij overmatige alcoholconsumptie of ziekten als kanker, stofwisselingsziekten en psoriasis. Ook chemotherapie leidt mogelijk tot een extra aanmaak van urinezuur.

Symptomen

Jicht ontstaat vrijwel altijd in de nacht en begint in de meeste gevallen met een jichtaanval van de grote teen. Het aangedane gewricht is rood, warm, gezwollen en erg pijnlijk. Het is tijdens een jichtaanval te pijnlijk om het gewricht te belasten. Als er een groot gewricht is aangedaan, heb je de kans dat de ontsteking ook tot koorts leidt.

Als de kristallen onder de huid neerslaan, is dat te herkennen aan knobbels. De jichtknobbels zijn hard en schijnen haast wit door je huid heen. Deze knobbels ontstaan doorgaans als je vaker last hebt van jicht.

Jicht kenmerkt zich door de jichtaanval met een acute ontsteking die tussen de twaalf en vierentwintig uur op het hoogtepunt belandt. Het duurt doorgaans een tot drie weken voordat de pijn weg is. Een eerste aanval leidt in een aantal gevallen tot het ontstaan van chronische jicht.

• Gewricht is rood
• Gewricht is warm
• Gewricht is gezwollen
• Gewricht is pijnlijk
• Gewricht is niet te belasten
• Mogelijk koorts
• Jichtknobbels bij chronische jicht

Diagnose

Als je denkt dat je een jichtaanval hebt, neem je contact op met de huisarts. Aan de hand van je klachten en onderzoek aan het gewricht heeft de arts de mogelijkheid de diagnose jicht te stellen.

Om andere aandoeningen uit te sluiten, stelt de arts je uitgebreid vragen en volgt er een algemeen onderzoek. Een bloedonderzoek maakt doorgaans deel uit van het bepalen van de diagnose, maar biedt niet volledig uitsluitsel.

Het bloedonderzoek wijst uit wat de urinezuurgraad is. Die is hoger bij jicht, maar juist lager op het moment dat een jichtaanval zich voordoet. Om met zekerheid vast te stellen dat het om jicht gaat, is een gewrichtspunctie nodig. Het vocht uit het gewricht vormt het uitgangspunt voor microscopisch onderzoek.

Risicofactoren / -groepen

Er zijn verschillende risicofactoren die van invloed zijn op het ontstaan van jicht. De helft van de personen die jicht krijgen, hebben ook een hoge bloeddruk. Hart- en vaatziekten vormen eveneens een risico voor het ontstaan van jicht. Overigens is het ook zo dat jicht juist de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten verhoogt.

Bij een vijfde deel van de mensen met jicht werken de nieren niet optimaal. Daarnaast speelt een erfelijke factor een rol. Mannen hebben in verhouding tot vrouwen meer kans om jicht te krijgen en dan vooral na het veertigste levensjaar. Bij vrouwen ontstaat het risico op jicht vaak pas na de overgang.

Er zijn nog meer oorzaken die leiden tot een verhoogde urinezuurconcentratie en een verhoogd risico op jicht met zich meebrengt. Voeding speelt mogelijk een rol, zoals rood vlees en orgaanvlees en fructoserijk voedsel. Bijvoorbeeld frisdrank en vruchtensappen.

Behandeling van jicht

Bij acute jicht adviseert de huisarts doorgaans om ontstekingsremmende pijnstillers te gebruiken. Dit zijn onder meer zogenoemde NSAID’s, zoals ibuprofen, diclofenac en naproxen. Deze pijnstillers laten de pijn binnen een dag tot twee dagen verdwijnen.

Het is ook mogelijk dat de huisarts prednisolon voorschrijft voor een periode van vijf dagen. Als je pijn dan niet verdwijnt, is er nog een optie in de vorm van colchicine. Indien deze opties niet voor verbetering zorgen, is een injectie met corticosteroïde in het gewricht.

Bij terugkerende aanvallen van jicht is het mogelijk dat de huisarts allopurinol als medicijn voorschrijft. Deze tabletten zorgen ervoor dat de urinezuurconcentratie in je lichaam daalt. Heb je last van jichtknobbels gekregen? Die verdwijnen door deze tabletten doorgaans na zes maanden tot een jaar.

Bij chronische jicht is het belangrijk om de urinezuurgraad te verlagen. Dat betekent dat je vaak je hele leven medicijnen moet nemen. Ook krijg je indien van toepassing advies over je levensstijl. Bijvoorbeeld met betrekking tot afvallen via een dieet of het verminderen van alcoholgebruik.

Prognose

Een jichtaanval duurt gemiddeld een tot drie weken. Bij twee derde van de mensen ontstaat na een eerste aanval chronische jicht. Je krijgt dan ook regelmatiger ontstekingen in meerdere gewrichten.

Je spreekt van chronische jicht als zich drie of meer aanvallen per jaar voordoen. De kans op het ontstaan van jichtknobbels neemt dan ook toe. Het is belangrijk om de aandoening te behandelen. Bij het uitblijven van behandeling bestaat er een kans op aantasting van de nieren.