15 vragen over jicht

1. Wat is jicht?

Een reumatische aandoening. Urinezuurkristallen slaan neer in gewrichten, wat zorgt voor een pijnlijke ontsteking.

2. Is een jichtaanval schadelijk?

In principe niet. Maar als de aanvallen vaak voorkomen en niet behandeld worden, kan slijtage van het gewricht optreden, met stijfheid en bewegingsbeperking tot gevolg. Mensen met chronische jicht hebben vaak ook een hoge bloeddruk en een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Een goede verklaring hiervoor ontbreekt.

3. Waarom wordt jicht in de volksmond ook wel ‘het pootje’ genoemd?

Omdat de ziekte vaak in de grote teen optreedt, in zo’n 50 tot 60 procent van de gevallen. De reden daarvoor is niet bekend. Ook in andere gewrichten (zoals de enkel, de knie, de vinger, de pols en de ellebogen) kan de aandoening voorkomen, soms zelfs in meerdere tegelijk. De wervelkolom, heupen en schouders worden zelden door jicht aangetast.

4. Wat zijn de belangrijkste klachten?

Heftige pijn in het gewricht, wat bewegen moeilijk maakt. Het gewricht is rood, gezwollen en voelt warm aan. Soms treedt tijdens een aanval ook koorts op. Na verloop van tijd kunnen zogeheten ‘jichtknobbels’ (ook wel ‘tophi’ genoemd) ontstaan. Dat zijn verdikkingen onder de huid, die soms erg groot worden. Meestal zijn ze niet pijnlijk. Gaan ze open, dan komt er een witte afscheiding vrij. Minder dan 10 procent van de patiënten krijgt na verloop van tijd ook last van nierstenen of minder goed functionerende nieren.

5. Hoe erg kan het worden?

De jichtkristallen kunnen nierstenen vormen. De meeste mensen kunnen tegenwoordig door de behandeling met medicijnen een normaal leven leiden, maar de jicht kan op den duur gewrichten misvormen waardoor bewegen pijnlijk wordt.

6. Het schijnt dat je met jicht geen rood vlees meer mag eten en geen wijn meer mag drinken. Wat is daarvan waar?

Sommige voedingsmiddelen bezitten van nature veel purine en dat verhoogt het urinezuurgehalte in het bloed. Als je last hebt van jicht, kun je die beter niet te vaak eten. Ook alcoholhoudende dranken kunnen een jichtaanval uitlokken. Vooral bier, port en sterke dranken zijn boosdoeners. Wijn lijkt de kans op jicht opvallend genoeg niet te vergroten. Dat jicht uitsluitend een ziekte van drinkebroers en bourgondiërs zou zijn, is overigens een misverstand. Voeding is maar voor zo’n 10 procent verantwoordelijk voor het urinezuurgehalte in het bloed; de overige 90 procent wordt bepaald door factoren binnen het lichaam.

7. Wat kun je nog meer zelf doen om een jichtaanval te voorkomen?

Kijk uit met snel afvallen. Veel zogenoemde ‘crashdiëten’ bevatten veel eiwitten en weinig koolhydraten. Dat kan het gehalte aan urinezuur in het bloed verhogen.

8. Klopt het dat jicht een typische mannenziekte is?

Ja, een ‘oudere-mannenziekte’ zelfs. De aandoening komt vaker voor bij mannen en ontstaat meestal na het 40ste levensjaar. Tot nu toe hebben artsen nog niet kunnen achterhalen waarom dat zo is. Mogelijk speelt de leefstijl van mannen (meer rood vlees eten, meer bier drinken) een rol.

9. Wie loopt er nog meer risico op jicht?

Mensen met te veel urinezuur in het bloed: van hen zal 10 procent ooit een jichtaanval krijgen. Mensen met een nierziekte en leukemiepatiënten lopen een grotere kans om jicht te krijgen, en verder mensen die overmatig alcohol drinken of die bepaalde medicijnen, zoals plaspillen, slikken.

10. Is de ziekte erfelijk?

Deels wel. Bij 30 procent van de patiënten komt jicht in de familie voor. Recent hebben onderzoekers drie genen gevonden die mogelijk een rol spelen bij de ontwikkeling van de aandoening. Mensen met deze genvarianten blijken tot 40 procent meer risico te lopen. Maar een erfelijke aanleg alleen is niet genoeg om de ziekte te krijgen; daarbij spelen ook andere factoren een rol, zoals een ongezonde leefstijl. Andersom kunnen mensen zonder die specifieke aanleg óók jicht ontwikkelen.

11. Hoe vaak komt het voor?

Met het ouder worden neemt de kans op het krijgen van jicht toe. Mannen worden vier keer zo vaak getroffen als vrouwen. Uiteindelijk heeft ruim 4 procent van de mannen ouder dan 75 jaar last van jicht. Een jichtaanval gaat meestal binnen één tot drie weken over. Bij vrijwel iedereen komt het terug. Binnen een jaar krijgt 70 procent een tweede aanval. Slechts 7 procent heeft na tien jaar nog geen tweede aanval gehad.

12. Heeft het weer invloed?

Bij bepaalde weersveranderingen, bijvoorbeeld wanneer regen op komst is, verergeren bij sommige mensen met jicht de pijn en stijfheid. Maar het weer heeft waarschijnlijk geen invloed op het ontstaan of verloop van jicht.

13. Wat kun je doen om de pijn te verlichten?

Het gewricht koelen, bijvoorbeeld door er een coldpack (plastic zakje met een speciale gel voor in de vriezer) op te leggen. Zit de jicht in de knie of de voet, dan is het verstandig het been hoog te houden en druk (bijvoorbeeld door staan en lopen) zoveel mogelijk te vermijden. Een acute jichtaanval gaat doorgaans binnen een week vanzelf over.

Als de (pijn)klachten ernstig zijn, kan een arts geneesmiddelen voorschrijven om de ontsteking te bestrijden. In eerste instantie zijn dat vaak Diclofenac, Naproxen of andere zogenaamde ontstekingsremmende ‘nsaid’s’. Als de huisarts via onder andere bloedonderzoek de diagnose jicht heeft gesteld, wordt meestal Colchicine voorgeschreven.

14. Wat te doen als jicht terugkomt?

Als de jicht vaker dan twee keer per jaar optreedt, is de kwaal chronisch en kan een patiënt worden behandeld met geneesmiddelen die het urinezuurgehalte in het bloed verminderen. Het meest gebruikte middel daarvoor is Allopurinol. Het aantal aanvallen vermindert dan sterk en soms blijft de jicht zelfs helemaal weg.

Van geen enkele alternatieve behandeling is het effect op jicht aangetoond. Kies je voor een alternatieve behandelaar, meld dat dan altijd aan je behandelend arts. Stop nooit zomaar met je reguliere medicijnen.

15. Wanneer is het verstandig je naar een reumatoloog te laten doorverwijzen?

Als er twijfels zijn over de diagnose of als het aantal aanvallen, de pijn of de jichtknobbels ondanks medicatie niet verminderen. Dat geldt ook als de jicht in meerdere gewrichten zit of als er complicaties (zoals nierstenen of nierfalen) optreden. Als de huisarts niet het initiatief neemt om door te verwijzen, vraag er dan zelf om.

Met medewerking van Martijn Gerritsen, reumatoloog bij het Jan van Breemen Instituut (JBI) in Amsterdam. Het JBI is een gespecialiseerd centrum voor patiënten met klachten en afwijkingen aan het houdings- en bewegingsapparaat.