Help, ik heb wormen!

Wat zijn worminfecties?

Mensen kunnen verschillende soorten wormen bij zich dragen. Deze parasieten halen hun voedsel uit jouw lichaam. Zo richten ze schade aan in verschillende organen, zoals je darmen of je huid. Wormen die van nature in Nederland voorkomen zijn onder andere rondwormen (ook wel aarsmaden genoemd), spoelwormen (Ascaris), lintwormen (Taenia solium) en haringwormen (Anisakis). Zweepwormen (Trichuris), mijnwormen (Ankylostoma), draadwormen (Filaria) en Schistosoma (bilharzia) zijn wormen die vooral door reizigers mee worden genomen uit de tropen. Ze zijn daarom zeldzaam in Nederland.

Oorzaken

Wormen leggen hun eitjes graag in je darmen. Door onhygiënische omstandigheden, zoals onvoldoende handen wassen, kun je eitjes van wormen via je voedsel binnenkrijgen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de zweepworm. Rauw vlees en ongewassen groente en fruit zijn mogelijke bronnen van wormen. Ook een infectie met aarsmaden loop je op door het inslikken van de kleine wormeitjes, die met het blote oog niet te zien zijn.

Sommige worminfecties krijg je door rechtstreeks contact met dieren die de wormen bij zich dragen. Honden kunnen zweepwormen en spoelwormen bij zich dragen. Varkens kunnen je met lintwormen, spoelwormen en zweepwormen besmetten. Haringwormen komen voor in allerlei zeevissen, bijvoorbeeld haring, makreel en kabeljauw. Draadwormen worden overgebracht door steekvliegjes, die vooral in Afrika voorkomen.

Symptomen

Wormen kunnen zich op verschillende plekken in je lichaam bevinden en daar klachten veroorzaken.

Aarsmaden zitten vooral in je endeldarm en rond je anus. Het zijn kleine witte wormpjes van ongeveer een centimeter lang, die ’s avonds naar buiten komen en hevige jeuk rond de anus veroorzaken. De jeuk kan zo erg zijn dat je er slecht door slaapt. Soms krijg je lichte darmklachten, zoals diarree of buikpijn.

Verschillende wormen, zoals lintwormen en spoelwormen, kunnen in je darmen zitten. Ze veroorzaken dan buikklachten als buikpijn, misselijkheid, diarree, obstipatie, verminderde eetlust en gewichtsverlies. Soms zijn er (delen van) wormen zichtbaar in je ontlasting.

Sommige wormen verplaatsen zich door je lichaam. Voorbeelden hiervan zijn spoelwormen en Schistosoma. Ze kunnen verschillende symptomen geven:

• koorts
• grieperig gevoel
• hoofdpijn
• huiduitslag (netelroos)
• longklachten als hoesten en benauwdheid
• gewrichtspijn
• beschadiging van je lever, met geelzucht (icterus) en jeuk
• oogklachten als slecht zien
• schade aan je nieren en urinewegen, waardoor je bloed gaat plassen

Draadwormen zitten vaak in je huid, waardoor je jeuk kunt krijgen. De wormen veroorzaken onderhuidse zwellingen die zich kunnen verplaatsen. Meestal zitten ze in de huid van de onderbuik, billen en liezen. Ook mijnwormen geven een jeukende huiduitslag die zich verplaatst. Soms krijg je daarbij blaasjes of verkleurt de huid.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Denk je dat je een worminfectie hebt? Ga dan naar je huisarts. Hij of zij vraagt welke symptomen je hebt. Ook gaat je huisarts na of er bepaalde risicofactoren zijn waardoor je een worminfectie opgelopen kan hebben, zoals contact met dieren of een reis naar de tropen.

Als je last hebt van aarsmaden is verder onderzoek meestal niet nodig. Als je huisarts denkt aan een darminfectie door een worm, kan hij of zij adviseren om je ontlasting in het laboratorium te laten onderzoeken.

Risicofactoren

Mensen die beroepsmatig of als hobby veel met dieren (varkens, honden, katten) in aanraking komen hebben een verhoogd risico op worminfecties.

Aarsmaden komen veel voor bij kinderen, maar je kan ze op iedere leeftijd krijgen. Slechte hygiëne, vooral onvoldoende handen wassen, zorgt ervoor dat de eitjes zich verspreiden. Ook voedsel dat niet genoeg verhit is kan wormeitjes bevatten.

Behandeling

Om worminfecties te voorkomen, is een goede hygiëne belangrijk. Was je handen regelmatig, in ieder geval voor het eten, na ieder toiletbezoek en na het tuinieren. Maak de wc-bril, deurklinken en kinderspeelgoed regelmatig goed schoon. Krab niet aan jeukende plekken en houd je nagels kort om huidinfecties door krabben te voorkomen. Heb je huisdieren? Het advies is om katten en honden twee keer per jaar te ontwormen. Houd zandbakken dicht, zodat honden en katten er niet in kunnen poepen.

Om te voorkomen dat je worminfecties via je voedsel oploopt, kun je vlees en vis het beste goed doorbakken en groente en fruit goed wassen. Drink in de tropen alleen flessenwater of water dat gekookt is. Eet geen ongekookte groente en schil je fruit zelf. Vermijd melkproducten en ijs tenzij je zeker weet dat het uit een goed gesloten verpakking komt. Slik geen zwemwater in, want ook daar kunnen parasieten in zitten.

Er zijn verschillende medicijnen tegen worminfecties. Als je aarsmaden hebt, kun je bij de drogist of apotheek een wormenkuur (mebendazol) kopen zonder doktersrecept. Je slikt één tablet en na twee weken nog één tablet om ervoor te zorgen dat alle wormen gedood worden. Hou je daarna nog steeds klachten? Ga dan naar je huisarts.

Ga met symptomen die wijzen op een andere worm dan aarsmaden naar je huisarts. Hij of zij kan verschillende wormdodende medicijnen voorschrijven. Voorbeelden hiervan zijn mebendazol, albendazol, niclosamide, praziquantel en ivermectine. Sommige van deze medicijnen hoef je maar één of twee keer te slikken, maar soms is een kuur van meerdere dagen nodig om ervoor te zorgen dat je geen last meer hebt van de wormen.

Prognose

Worminfecties gaan niet vanzelf over. Een wormenkuur helpt vaak om alle wormen snel te doden, waardoor je klachten binnen enkele dagen minder worden.

Aarsmaden kun je vaak zelf behandelen. Soms is het nodig om iedereen in huis te behandelen als de aarsmaden steeds terugkomen. Bij spoelwormen kan het verstandig zijn om ook huisdieren te laten behandelen.

Vooral van tropische wormen kun je langere tijd geen klachten hebben. De wormen richten echter wel schade aan in je lichaam, waardoor je klachten ernstig kunnen zijn als ze zich eenmaal openbaren. In een enkel geval veroorzaken de wormen blijvende symptomen. De meeste mensen genezen echter volledig van een worminfectie.