Kinderziekten met vlekjes

Een typische kinderziekte is vaak erg besmettelijk, waardoor je al op jonge leeftijd wordt besmet. Omdat veel kinderziekten een levenslange immuniteit geven, krijg je ze wanneer je ze als kind hebt doorgemaakt vervolgens nooit meer.

Bijna alle kinderen worden gevaccineerd tegen rode hond en mazelen, waardoor deze ziekten vrijwel niet meer voorkwamen. Vanwege het feit dat steeds meer ouders ervoor kiezen hun kind niet meer te laten vaccineren wordt bijvoorbeeld mazelen weer steeds frequenter gezien.

Over het algemeen zijn de vlekjes van de hieronder beschreven ziekten wel te herkennen. Het gaat om een gemakkelijk herkenbaar soort uitslag gaat, zoals bij de vijfde ziekte. Of het ziektebeloop is zo typisch dat je meteen weet om welke kinderziekte het gaat, zoals bij waterpokken of zesde ziekte.

De ziekten die hierna worden genoemd staan min of meer in volgorde van voorkomen. Hoe lager ze staan, hoe zeldzamer ze zijn.

Waterpokken

Waterpokken is een typische kinderziekte die nog erg veel voorkomt. Al 48 uur voor het uitbreken van de uitslag is je kind besmettelijk. De incubatietijd is 10-21 dagen. Eerst komen er vlekjes. Na een dag gaan ze over in blaasjes. Deze blaasjes gaan snel stuk. Vervolgens komt er een korstje op. De korstjes drogen in en vallen binnen twee weken af. Waar zo’n plekje heeft gezeten kan een klein litteken achterblijven. Vooral op de romp, in het gezicht en op de behaarde hoofdhuid komen veel plekjes voor. Er zijn kinderen met maar een paar plekjes terwijl anderen helemaal onder zitten. Kenmerkend voor de vlekjes en korstjes bij waterpokken is dat de verschillende stadia naast elkaar voorkomen. Waterpokken gaat meestal gepaard met lichte koorts.

Vijfde ziekte (erythema infectiosum)

Vijfde ziekte wordt net als waterpokken door een virus (parvo B19virus) veroorzaakt. De incubatietijd is 5-14 dagen. Typisch voor de vijfde ziekte is het ontstaan van een egaal felrode uitslag op de wangen. Later komen er ook vlekjes op de armen. Het komt vooral voor bij wat oudere kinderen in de basisschoolleeftijd.

De vijfde ziekte is gevaarlijk als je zwanger bent. Vrouwen die in de eerste helft van de zwangerschap de vijfde ziekte krijgen, hebben een verhoogd risico op een miskraam of een doodgeboren kindje.

Zesde ziekte (exanthema subitum)

De zesde ziekte is een virusinfectie met het humaan herpes 6 virus en komt juist vooral voor bij jonge kinderen, van ongeveer 6 maanden tot 3 jaar oud. Je kind heeft eerst een dag of drie, vier hoge koorts zonder andere kenmerken. Zodra de koorts plotseling is gedaald, zie je heel fijne vlekjes op vooral de romp en het gezicht. De vlekjes vervagen snel en zijn na een dag of twee vrijwel niet meer te zien.

Roodvonk

Roodvonk wordt veroorzaakt door een streptococcenbacterie. De incubatietijd is 5-7 dagen. Het gaat gepaard met hoge koorts, keelpijn, misselijkheid, braken en hoofdpijn. Na een dag verschijnt er een typische uitslag, vooral op de romp, het gelaat en in de huidplooien. Op een egaal roze, rode huid zijn iets verheven pukkeltjes te voelen. Het gezicht is rood waarbij opvalt dat juist het gebied rond de mond bleek ziet. Er zijn rode vlekken op het verhemelte en tong (frambozen/aardbeientong). Later gaat de huid van de handen en voeten vaak vervellen.

Mazelen

Mazelen komt weer steeds vaker voor omdat de vaccinatiegraad in Nederland afneemt. De incubatietijd is 10-14 dagen. Bij de mazelen ontstaan er vrij grove vlekken in het gezicht en achter de oren. Later breiden de vlekken zich uit naar de romp en de armen en benen. Het zijn vlekken die veel grover zijn dan bij de bovenstaande kinderziektes. Ook vloeien de vlekken in elkaar over waardoor kinderen er heel bont uit kunnen komen te zien. Er is sprake van hoge koorts, verkoudheid, kapotte mond en rode ogen. In de mond aan de binnenzijde van de wangen zijn vaak witte stippen met een rode hof te zien (Koplikse vlekken). Belangrijke complicaties van een infectie met het mazelenvirus zijn longontsteking en hersenvliesontsteking.

Rode hond

De meeste kinderen worden ingeënt tegen rode hond (rubella), maar ook deze vaccinatiegraad neemt af. De incubatietijd is 14-21 dagen. Bij rode hond zijn er meestal weinig ziekteverschijnselen. De koorts is niet zo hoog en de vlekjes zijn wat minder opvallend en kleiner dan bij de mazelen. Het onderscheid tussen mazelen of rode hond is niet altijd even gemakkelijk te zien.

Rode hond is gevaarlijk als je zwanger bent. Het rubellavirus kan een baby beschadigen in de eerste helft van de zwangerschap. Neem contact op met je huisarts als je in eerste helft van je zwangerschap zit, denkt dat je besmet bent met rode hond en hiertegen niet bent ingeënt en de ziekte ook niet als kind al hebt gehad.

Meningokokkenziekte

Meningokokkenziekte is een bloedvergiftiging met de meningokokbacterie die ook hersenvliesontsteking veroorzaakt. Kinderen met meningokokkenziekte zijn erg ziek, hebben hoge koorts, moeten overgeven en hebben last van rillerigheid. De huid kan ook bleek en koud worden. Er kunnen in korte tijd kleine blauwrode tot donkerrode vlekjes bij verschijnen die overal op de huid opduiken. Kenmerkend is dat de vlekjes als je er met een glas op drukt niet verbleken. Heeft je kind vlekjes die niet verbleken als je erop drukt, bel dan meteen de huisarts.

Oorzaken

Kinderziekten zijn erg besmettelijk. Daarom krijg je ze meestal al op jonge leeftijd van iemand. De overdracht verloopt meestal via hoesten, niezen of via de handen.

Kinderziekten zoals waterpokken, mazelen, rode hond, vijfde ziekte en zesde ziekte worden veroorzaakt door virussen. Roodvonk en meningokokkenziekte worden door bacteriën veroorzaakt. Dat verschil is belangrijk omdat er geen behandeling mogelijk is als een virus de oorzaak is. Het is dan een kwestie van uitzieken.

Behandeling kinderziekten

De meeste kinderziektes zijn onschuldig en gaan vanzelf weer over. Van roodvonk, meningokokkenziekte en mazelen kunnen kinderen wel flink ziek zijn, met hoge koorts en hevige keelpijn. Met name meningokokkenziekte moet wel snel behandeld worden.

Zorg dat je kind, zeker als het koorts heeft, genoeg drinkt. Geef eventueel een paracetamol. Bij jeuk kan mentholpoeder helpen. Als je kind geen zin heeft in eten, geeft dat niet. Je kind hoeft niet per se in bed te blijven. Voelt het zich goed genoeg, dan kan het gewoon naar school of naar het kinderdagverblijf. Kinderen besmetten elkaar vaak toch al voordat de kinderziekte te merken is.

Andere ziektes die voor vlekjes zorgen

Niet alle vlekjes zijn een uiting van een kinderziekte. Het kan ook om een allergie, de ziekte van Henoch Schönlein of iets anders gaan. En er zijn veel meer virussen die huiduitslag geven dan die hier worden genoemd.

Wanneer naar de huisarts?

Neem meteen contact op met je huisarts als je kind erg ziek is, suf wordt, niet wilt drinken of rode vlekjes of stipjes op de huid krijgt die niet verbleken als je erop drukt. Ga ook naar de huisarts als je kind jonger is dan 3 maanden en als je zelf zwanger bent en in contact bent geweest met een kind met een vlekjesziekte.

Dit artikel is goedgekeurd door Dr. J.M. de Bont, kinderarts-kinderneuroloog in UMC Utrecht.

Laatst herzien op 14 september 2018