'Ik voel mij lelijk en niet normaal zonder borst'

'Er is de afgelopen weken helemaal niets veranderd. Er komt geen initiatief tot vrijen en als we een poging wagen dan is deze zo halfslachtig en geforceerd dat we al snel weer stoppen. Ik wil graag begeerd worden en de passie voelen, maar het is allemaal voorzichtig, bedacht en ingewikkeld geworden.' Marius zit er hopeloos bij en ik hoor irritatie in zijn stem. 'De gesprekken hebben niet veel zin als we er thuis niets mee doen', vervolgt hij. Hij heeft geen vertrouwen meer in een positieve verandering.

Vera staart voor zich uit en lijkt vooral in haar eigen gedachten verzonken. 'Wat vind jij dan?', vraagt hij aan haar. Ze kijkt op en vertelt mij dat ze wel degelijk geprobeerd heeft initiatief te nemen tot vrijen, maar dat hij daar niet op reageert. Ze geeft een opsomming van alle momenten waarop ze een poging waagde. Het valt mij op dat haar initiatieven vooral subtiele hints zijn en kleine toenaderingen richting hem. Deze zijn dus niet door Marius opgevat als een duidelijk gebaar tot seks. 'Die subtiele hints liggen ook wel erg ver af van de passie en overgave die jij verwacht', geef ik hem terug. 'Zo spreken jullie allebei een eigen taal en ontbreken de voorwaarden om tot intimiteit te komen', leg ik uit.

Borstkanker

Ik heb vandaag de vierde afspraak met Vera en Marius, een jong stel zonder kinderen. Zij is halverwege de veertig en hij is ruim tien jaar jonger. Ze meldden zich bij mij aan, omdat er inmiddels al jaren geen intiem lichamelijk contact meer is tussen hen. Zij is vooral rationeel ingesteld, terwijl hij meer emotioneel is. Ook hebben ze beiden een behoorlijke rugzak met problemen vanuit hun verleden. In ons eerste gesprek heeft Vera mij verteld dat ze sinds enkele maanden hersteld is van borstkanker. Ze heeft een ingrijpende periode achter de rug. Door complicaties met de geplaatste prothese heeft ze meerdere operaties ondergaan met een geamputeerde borst als uiteindelijke resultaat.

'Sinds de amputatie heeft Marius mij niet meer naakt gezien', aldus Vera. 'Ik vind mijn lichaam zo afschuwelijk zonder die borst. Ik voel mij lelijk en niet normaal. Omdat ik bang ben voor de afschuw in Marius' ogen als hij mijn naakte lichaam zou zien, blijf ik liever op afstand.' Als ze dit vertelt, komt er veel verdriet naar boven. Vera huilt, maar ze probeert direct de tranen weg te vegen. 'Dit wil ik niet', snikt ze. Ondertussen zit Marius naast haar, maar hij durft haar niet te troosten. 

Rouw

En dan begrijp ik ineens waarom mijn uitleg, oefeningen en suggesties tot nu toe niets hebben veranderd in hun lichamelijke intimiteit. Er zit voornamelijk rouw onder hun seksuele probleem. Rouw over het gemis van een borst, het gevoel van een verminkt lichaam, verlies aan 'vrouwelijkheid' en seksualiteit. Het begeerd willen worden en de ander weer kunnen begeren is ondenkbaar. Het gevoel van passie is mijlenver weg.

Door de onverwerkte rouw en het niet kunnen accepteren van haar nieuwe lichaam lukt het nog niet om toenadering te zoeken tot elkaar. Vera en Marius hebben ieder hun eigen manieren gevonden in de omgang met de huidige situatie, maar daarbij bereiken ze elkaar niet. 'Er moet eerst gerouwd worden', geef ik hen terug. 'Rouw gaat in fasen en jullie moeten samen deze fasen nog door. Pas dan kan er weer ruimte komen om te leven in plaats van overleven.'

Overleven 

In mijn praktijk zie ik veel mensen die aan het overleven zijn. Door omstandigheden, levensfases en ziekten komt een mens in een overlevingsmodus. Daar past voor velen geen seks in, maar juist de lichamelijke intimiteit, liefde, warmte en aandacht voor en van de ander is zo belangrijk om te kunnen volhouden. Intimiteit in al zijn vormen is vaak een enorme steun in moeilijke tijden. Ook dat is onderwerp van gesprek in de praktijk van de seksuoloog.

Inger Tempels is geregistreerd seksuoloog. Ze heeft een eigen praktijk voor seksuologie in Doetinchem en Woudenberg. Daarnaast werkt ze als seksuoloog in een tweedelijns GGZ-instelling en is zij supervisor binnen de GGD waar zij artsen en verpleegkundigen begeleidt.