Waarom je nooit op vrijdag je borsten moet onderzoeken

In Nederland krijgt 1 op de 7 vrouwen borstkanker, het is daarmee de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen. In 2023 waren er in Nederland ongeveer 18.000 borstkankerdiagnoses; dat is ongeveer 26 procent van het totaal van alle kankerdiagnoses. 82 procent van de borstkankerpatiënten is ouder dan 50 jaar, 33 procent ouder dan 70 jaar.

Gelukkig is de overlevingskans bij borstkanker steeds groter. De 5-jaarsoverleving van borstkanker is de afgelopen 60 jaar - mede dankzij onderzoek - flink verbeterd. Van 52 procent in 1955 naar 89 procent nu. Toch overlijden er dagelijks ongeveer 9 mensen aan de gevolgen van borstkanker, jaarlijks zijn dat ongeveer 3.000 mensen.

Lees ook: Zeer dicht borstweefsel en borstkanker: wat elke vrouw moet weten

Zelfonderzoek is een belangrijk hulpmiddel om borstkanker op te sporen. Toch is het niet de bedoeling dat alle vrouwen dagelijks hun borsten checken door handmatig op zoek te gaan naar knobbeltjes. Het wordt, uitzonderingen daargelaten, zelfs niet aangeraden om dat maandelijks te doen. Het is belangrijker om je lijf goed te kennen, zodat je veranderingen in je borsten of tepels tijdig opmerkt. En dat doe je niet alleen door te voelen, maar vooral ook door te kijken. Een knobbeltje kan namelijk een teken van borstkanker zijn, maar het is zeker niet het enige symptoom.

Symptomen die kunnen voorkomen bij borstkanker

• Knobbeltje of anders voelend plekje in de borst
• Een ingetrokken tepel (tenzij je dit altijd al had)
• Vochtafscheiding uit de tepel
• Verandering aan de tepel (zwelling, roodheid, huidvervelling, schilfertjes of een plekje dat op eczeem lijkt)
• Deukjes in de huid van de borst
• Een wondje dat niet geneest op de huid van de borst
• Een verdikte huid waar pitjes in zitten (dit lijkt op een sinaasappelschil, cellulite)
• Een rode en warm aanvoelende borst
• Zwelling in de oksel
• Verandering van vorm/grootte
• Een verdikte ader

knowyourlemons.org

Deze veranderingen wijzen niet altijd op borstkanker, ze kunnen ook voorkomen als het gaat om een goedaardige aandoening. Een voorbeeld hiervan is een cyste, een holte gevuld met vocht. Wanneer je een verandering in de borsten merkt en je ziet of voelt een van bovenstaande symptomen, dan is het verstandig om naar je huisarts te gaan.

Hoe vaak moet je je borsten onderzoeken?

Zoals gezegd, is het vooral belangrijk om veranderingen te zien door goed naar je borsten te kijken in de spiegel. Maak daar een goede gewoonte van. Laat je armen langs je lichaam hangen en neem de tijd om naar je borsten te kijken. Hef je armen vervolgens boven je hoofd en kijk opnieuw goed naar je borsten. Sommige veranderingen zijn alleen op deze manier te herkennen. Verder kun je je borsten bevoelen op veranderingen. In principe is het niet nodig om dat wekelijks of zelfs maandelijks te doen, maar het is goed om je borsten een keer of drie per jaar handmatig te controleren. Ben je bang dat je het vergeet, kies dan wel voor een vast moment. Als je eerder bent behandeld voor borstkanker, is het wél aan te raden om maandelijks je borsten en je oksels te controleren. Zo kun je eventuele terugkeer van de ziekte sneller opmerken.

De timing van je borstonderzoek

Als het gaat om het handmatig speuren naar veranderingen in je borsten, dan is de timing van belang. Bij vrouwen zijn de borsten een week na de menstruatie minder gezwollen. Daarom is dit het beste moment om mogelijke afwijkingen te voelen. Ben je niet meer ongesteld door de overgang, een hormoonspiraal, of omdat je de pil doorslikt? Dan maakt het moment van onderzoek minder uit. Kies een moment dat voor jou handig is, bijvoorbeeld de eerste dag van de maand. Mannen kunnen het borstonderzoek op elk gewenst moment uitvoeren. Doe zelfonderzoek van je borsten liever niet op vrijdag of in het weekend. Mocht je een verdacht plekje menen te voelen, dan zit je het hele weekend in de stress. Als je aan het begin van de week zelfonderzoek doet, kun je gelijk een afspraak met je huisarts maken als dat nodig is.

• Leg je linkerhand in je nek. Leg je rechterhand op je linkerborst.
• Onderzoek je borst in 4 delen:
    - Eerst het bovenste en het onderste deel in het midden, aan de kant van het bot tussen je borsten.
    - Daarna het onderste en het bovenste deel aan de kant van je arm.
    - Maak met je platte hand draaiende bewegingen. Ga van de buitenrand van je borst naar de tepel.
    - Voel aan de bovenkant van je borst tot aan je sleutelbeen.
    - Controleer ook de tepel met een draaiende beweging.
    - Trek even aan de tepel. Je moet je tepel makkelijk een beetje naar voren kunnen trekken, zonder dat die strak vast blijft zitten op je borst.
• Herhaal dit onderzoek bij je andere borst
• Controleer je borsten en oksels nogmaals in voorovergebogen houding

Hoe check je je borsten met implantaten?

Als je borstimplantaten hebt, kan zelfonderzoek iets anders aanvoelen dan bij natuurlijke borsten. Toch is het nog steeds belangrijk om te weten wat normaal is voor jouw borsten. Let op rimpelingen, verhardingen of als je het gevoel hebt dat je prothese verschuift. Voel je veranderingen? Neem dan contact op met de huisarts.

Ik voel een knobbeltje

De meest voorkomende verandering die wordt gevoeld in een borst is een 'knobbeltje'. Het gaat dan om een verdikking die anders aanvoelt dan de onregelmatige structuur van de melkklieren. Knobbeltjes kunnen heel verschillend aanvoelen. Vaak is het een plekje in de borst dat iets stugger of harder is dan de rest van het weefsel. Soms is het kogelrond en glijdt het onder de vingers weg als een knikker. Maar het kan ook als een verhard strengetje aanvoelen. Meestal doen dergelijke knobbeltjes geen pijn. Een knobbeltje in de borst wil niet zeggen dat het om borstkanker gaat, maar het moet wel onderzocht worden. Maak daarom altijd een afspraak met de huisarts als je een knobbeltje voelt of andere veranderingen aan je borsten opmerkt bij zelfonderzoek.

Factoren om rekening mee te houden

Je borsten veranderen tijdens een zwangerschap of borstvoedingsperiode. Het is belangrijk om je borsten opnieuw te leren kennen in deze fase, zodat je veranderingen sneller kunt herkennen. Als je een erfelijke aanleg hebt voor borstkanker, zoals een BRCA- of CHEK2-mutatie, is zelfonderzoek onvoldoende. Je komt mogelijk in aanmerking voor preventieve operaties of extra medische controles in het ziekenhuis. Voor mannen met een erfelijke aanleg is er geen standaard ziekenhuiscontrole. Zij wordt aangeraden om bij veranderingen in de borst direct contact op te nemen met een huisarts.

Bevolkingsonderzoek borstonderzoek

In Nederland worden vrouwen tussen de 50 en 75 jaar iedere twee jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek, waarbij een mammografie wordt gemaakt. Het is uiteraard belangrijk om tussen deze controles door zelf alert te blijven.