Contactmomenten met pilgebruiksters extra goed benutten
Trombose door de anticonceptiepil: het overkomt 2 tot 5 vrouwen per dag. Maar de gemiddelde pilgebruikster is niet goed op de hoogte van dit gevaar en weet al helemaal niet dat trombose zelfs levensgevaarlijk kan zijn. Internist-hematoloog prof. dr. Karina Meijer van het UMC Groningen pleit voor betere voorlichting. "Het zou bijvoorbeeld goed zijn als vrouwen boven de 35 een andere vorm van anticonceptie overwegen. Maar dat moet ze dan wel verteld worden."
Voor zowel jonge als oudere vrouwen geldt een verhoogd risico op trombose bij gebruik van de anticonceptiepil. Zeker in combinatie met andere risicofactoren, zoals trombose in de familie of overgewicht. Dit komt doordat de combinatiepil zowel oestrogeen als progestageen bevat. Die combinatie van hormonen heeft invloed op het proces van bloedstolling, waardoor de kans op trombose hoger is. Het is het hormoon oestrogeen dat het tromboserisico geeft. Dit hormoon vind je ook in pleisters en vaginale ringen.
Scherp zijn op de contactmomenten
"We moeten scherp zijn op de contactmomenten met pilgebruiksters en goed bespreken wat de voor- en de nadelen zijn," zegt internist-hematoloog prof. dr. Karina Meijer van het UMC Groningen. "In andere anticonceptiemiddelen zoals het hormoonspiraal of het implantatiestaafje zit namelijk alleen het progestageenhormoon, wat geen tromboserisico geeft. In de koperspiraal zitten helemaal geen hormonen. Afhankelijk van de reden waarom je de pil gebruikt, kan het heel goed zijn dat er andere vormen van anticonceptie zijn die veel beter bij je passen."
Hoe ouder, hoe meer kans op trombose
Bij jongere vrouwen is de kans op trombose iets groter vlak nadat ze beginnen met de pil, daarna neemt het weer af. Krijgen ze het, dan blijkt er achteraf vaak trombose in de familie voor te komen, zo legt Meijer uit. "Door het slikken van de pil wordt het tromboserisico ongeveer twee tot drie keer zo hoog, namelijk 5 tot 7 per 10.000 vrouwen. Dat risico is nog hoger bij de derde- en vierdegeneratiepil. Maar komen er risicofactoren bij, zoals trombose in de familie, dan wordt de kans aanzienlijk groter. En wanneer je ouder wordt neemt het risico op trombose sowieso steeds een beetje toe, zoals de kans op zoveel andere aandoeningen toeneemt met de leeftijd. Zo hebben vrouwen van boven de 40 zonder pilgebruik al een tromboserisico van 1 per 1000. Ter vergelijk: dat basisrisico is voor een 20-jarige maar 1 op de 10.000."
De meerwaarde van anticonceptie
De trombose-expert is overigens helemaal niet tegen pilgebruik. "De aantallen lijken hoog, maar er zijn natuurlijk heel veel vrouwen die de pil slikken. Bij jonge vrouwen is het risico acceptabel. Laten we ook de grote meerwaarde van anticonceptie niet uit het oog verliezen. Voordat de pil er was, was het risico op een ongewenste zwangerschap vele malen hoger. Ook was er sprake van hele grote gezinnen. Dankzij anticonceptie hebben vrouwen veel meer keuzemogelijkheden gekregen."
De vanzelfsprekendheid moet er vanaf
Wel vindt ze dat de voorlichting rondom pilgebruik beter kan. Dat begint bij een goed gesprek met de huisarts wanneer je wil starten met de pil, maar zou eigenlijk bij alle contactmomenten met de gezondheidszorg aan de orde moeten komen. "De meeste vrouwen slikken de pil al tientallen jaren. En na die allereerste afspraak met de huisarts, zien ze hier nooit meer een arts voor. Ze kunnen de pil gewoon bij de apotheek blijven ophalen, er is geen herhaalrecept voor nodig. Veranderingen in hun leven of in hun lichaam worden niet meer opgemerkt en meegewogen. Die vanzelfsprekendheid moet er vanaf."
Wil je de pil wel blijven slikken?
Eigenlijk zou iedere pilslikkende vrouw zich jaarlijks moeten afvragen of ze door wil gaan met het slikken van de pil. "Apothekers kunnen bij het afhalen bijvoorbeeld vaker het gesprek aangaan. Moet ze ermee doorgaan? Wil ze niet liever iets anders gaan gebruiken? Wat zijn de alternatieven? Dat geldt zeker voor vrouwen boven de 35. Niemand waarschuwt ze nu dat het misschien tijd is om te stoppen met de pil omdat hun risico op bijwerkingen toeneemt met hun leeftijd."
De bal om het doorlopende pilgebruik bespreekbaar te maken, ligt wat Meijer betreft zeker niet alleen bij de huisartsen en de apothekers. "De bijsluiter kan beter, de media kan een steentje bijdragen door het vergroten van de publieke kennis over trombose en longembolie, maar bijvoorbeeld ook de verloskundigen kunnen vaker het gesprek aangaan. Als een gezin compleet is, is dat een perfect moment om na te denken over een andere vorm van anticonceptie."
Anticonceptie die past bij je leven en leeftijd
Overigens wil Meijer de pil niet voor alle vrouwen van boven de 35 meteen in de ban doen. "Vrouwen die kampen met ernstig bloedverlies of endometriose, hebben zeker baat bij het gebruik van de anticonceptiepil," benadrukt ze, "hun klachten kunnen door de pil sterk verminderen. Het gaat om duidelijker informeren van vrouwen, zodat ze voor anticonceptie kiezen die bij hen, hun leeftijd én hun leven past. De pil is een fantastisch voorbehoedsmiddel, maar het moet maar eens afgelopen zijn met het onbeperkt doorgebruiken."
Prof. dr. Karina Meijer (1970) studeerde geneeskunde in Groningen en promoveerde aldaar in 2002 op onderzoek naar leverziekten en stollingsproblemen. Zij werd in Zwolle, Groningen en Hamilton, Canada, opgeleid tot internist-hematoloog gespecialiseerd in stollingsziekten. Sinds 2012 is zij hoofd van de sectie Stolling van de afdeling Hematologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).
