Zo voorkom je zonnebrand

Wat is zonnebrand?

Zonnebrand is een vorm van huidschade die ontstaat door langdurige of overmatige blootstelling aan de UV-straling van de zon. Vooral UVB-stralen zorgen voor verbranding, maar UVA-stralen dragen hier ook aan bij. Een verbrande huid is rood en voelt pijnlijk en branderig aan. Daarnaast kan je huid gezwollen zijn en blaren vertonen. Later gaat deze dan meestal afschilferen. Bij ernstige verbranding door de zon kun je ook last hebben van koorts en rillingen, hoofdpijn en hartkloppingen, misselijkheid en braken.

Oorzaken van zonnebrand

Zonnebrand wordt veroorzaakt door de UV-straling van de zon, met name UVB-straling, maar UVA-straling draagt er ook aan bij. Je huid verbrandt als je langer in de zon blijft dan je huid aankan, of als je in de zon bent op het moment dat de zon het felst is. In Nederland is dat meestal tussen 12 en 15 uur 's middags.

Symptomen zonnebrand

De symptomen van zonnebrand hangen af van de ernst van de verbranding. Net als andere soorten verbranding, kan zonverbranding ingedeeld worden in gradaties, die aangeven hoe ernstig je huid beschadigd is: Bij een eerstegraads zonverbranding heb je alleen last van lichte roodheid en pijn. Meestal begin je dit na 6 tot 24 uur te merken. Deze verschijnselen verdwijnen meestal vanzelf binnen enkele dagen, zonder dat je huid gaat vervellen.

Een tweedegraads zonverbranding herken je aan een rode huid, die vurig en pijnlijk aanvoelt. Meestal treden deze verschijnselen 2 tot 12 uur na de blootstelling aan zonlicht op. Je klachten verdwijnen meestal na 3 dagen en je huid kan wat gaan schilferen.

Derdegraads zonverbranding uit zich in een rood-blauw gekleurde huid, die gezwollen en zeer pijnlijk is. Na vier dagen gaat deze vervellen, waardoor er kleurverschillen of oneffenheden in je huid ontstaan. Deze kunnen nog lang zichtbaar blijven. Ook toegenomen haargroei in het aangedane gebied komt voor.

Bij een vierdegraadsverbranding door de zon is je huid zo aangetast dat er blaasjes en blaren ontstaan. Uiteindelijk zullen deze ook afschilferen en een ongelijkmatig gekleurde huid met oneffenheden achterlaten.

Derdegraads en vierdegraadsverbranding kan ook samengaan met andere klachten, zoals koorts en rillingen, hoofdpijn, hartkloppingen, misselijkheid en braken. Als je last hebt van deze klachten, kun je het beste contact opnemen met de huisarts. Doe dat ook als er grote gebieden van je huid ernstig verbrand zijn.

Hoe wordt de diagnose zonnebrand gesteld?

Zonnebrand is meestal duidelijk te herkennen. De huisarts kan de verbrande huid bekijken en naar je klachten vragen. Meer is er meestal niet nodig om de diagnose te stellen.

Risicofactoren/-groepen

De kans op zonnebrand verschilt per persoon. Tot de risicogroepen behoren:

• mensen met een zeer licht tot licht huidtype (meestal hebben zij rood, wit of blond haar, eventueel met sproeten)
• baby's en jonge kinderen
• mensen die bepaalde geneesmiddelen gebruiken

De belangrijkste risicofactoren voor zonnebrand zijn:

• een lichte en/of gevoelige huid hebben
• te lang in de zon blijven, vooral als deze fel is
• geen zonbescherming gebruiken
• je huid niet bedekken
• op of bij het water zijn
• gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals amiodaron, chinolonen, fenothiazines, kinine, lisdiuretica, methotrexaat, niet-steroïdale antiinflammatoire middelen (NSAIDs), psoralenen, tetracyclines, sulfamiden en thiaziden. Lees dus altijd de bijsluiter als je geneesmiddelen neemt, ook natuurlijke.

Behandeling van zonnebrand

Heb je eenmaal zonnebrand opgelopen, dan zijn er verschillende dingen die je kunt doen om sneller van je klachten af te komen of deze in ieder geval te verminderen, zoals:

• meteen uit de zon gaan
• je huid afkoelen met een koele, natte doek
• een verkoelende gel of lotion aanbrengen
• paracetamol nemen tegen de pijn

Heb je last van derdegraads of vierdegraadsverbrandingen, houd het verbande lichaamsdeel dan 10 tot 15 minuten lang onder lauwwarm stromend water. Is er een groot gebied van je huid verbrand, dan kun je ook zo lang onder de lauwwarme douche gaan staan. Laat blaren zoveel mogelijk heel. Drink extra veel water, zo'n 2 tot 3 liter per dag. Neem contact op met je huisarts, zeker als er een groot gebied verbrand is en je blaren hebt, maar ook als je bijkomende klachten hebt als hoofdpijn, koorts, hartkloppingen en misselijkheid.

Bij ernstige verbranding door de zon kan de huisarts je corticosteroïdenzalf voorschrijven, die je zelf enkele keren per dag moet aanbrengen. Daarnaast kun je bepaalde ontstekingsremmende middelen voorgeschreven krijgen, zoals indomethacin of prednisolon. Blijf minstens een week uit de zon, zodat je huid goed kan genezen en bedek je huid met goed beschermende kleding als je toch naar buiten moet.

Op de lange termijn kan zonverbranding je risico op huidkanker vergroten. Daarom is het heel belangrijk om te voorkomen dat je verbrandt. Kijk eerst welk huidtype je hebt:

• type 1: je hebt een lichte huid en rood of blond haar, je huid wordt bijna niet bruin en verbrandt snel
• type 2: je hebt een lichte huid, blond haar, verbrandt snel en wordt langzaam bruin
• type 3: je hebt een licht getinte huid, met iets donkerder haar en vaak donkere ogen, je verbrandt niet snel en wordt snel bruin
• type 4: je hebt een getinte of olijfkleurige huid, donker haar en donkere ogen. Je wordt snel bruin en verbrandt bijna nooit
• type 5: je hebt een gelig getinte huid, zwart haar en donkere ogen, je achtergrond is Aziatisch.
• type 6: je hebt een donkere huid, zwart haar en donkere ogen, je achtergrond is Afrikaans.

De huidtypes 5 en 6 hebben geen zonbescherming nodig. Door de grote hoeveelheid pigment in hun huid zijn zij van nature goed beschermd tegen UV-straling. Hoe lichter je huidtype is, hoe beter je jezelf moet beschermen. Daarnaast geldt dat hoe langer je in de zon wilt zijn, hoe hoger je beschermingsfactor (SPF) moet zijn. Kies een soort met zowel UVA- als UVB-bescherming, het liefst met natuurlijke mineralen zoals zinkoxide of titaniumoxide, die een wit laagje achterlaten en niet meteen in je huid trekken. Voor een verblijf van drie uur in de zon geldt:

• type 1, baby's en kinderen hebben factor 30 of hoger nodig
• type 2 heeft factor 15-20 nodig
• type 3 heeft factor 10-15 nodig
• type 4 heeft factor 5-10 nodig

Verder is het verstandig om tussen 12 en 15 uur zoveel mogelijk uit de zon te blijven, omdat de UV-straling dan het sterkst is. Let ook op een verhoogde kans op verbranding als je in de buurt van weerkaatsende oppervlakten bent, zoals water en lichtgekleurd zand. Breng je zonnebrandmiddel regelmatig opnieuw aan, zeker als je gaat sporten.

Bedek ook je hoofd, zeker als je een kalend hoofd of heel kort haar hebt. Je hoofdhuid is namelijk heel gevoelig. Hou er rekening mee dat niet alle stoffen de zonnestralen volledig kunnen tegenhouden. Ga je lang in de felle zon, dan moet je ook de huid onder je kleding insmeren. Er zijn ook steeds meer kleren en hoofddeksels op de markt met een extra beschermende werking tegen UV-straling.

Prognose

Zonnebrand gaat meestal na verloop van tijd vanzelf over. Wel kun je nog lang een onregelmatig (gekleurde) huid hebben. Verbrand je ernstig of vaak, dan heb je op de lange duur meer kans om huidkanker te ontwikkelen. Dit kan een ernstige en zelfs dodelijke afloop hebben. Zonnebrand voorkomen is dus heel belangrijk.