Wat kan voeding doen bij… prikkelbare darm?

Lisanne Bosch heeft samen met een aantal collega’s een praktijk gespecialiseerd  in de behandeling van buikklachten. In de praktijk betekent dat dat mensen met bijvoorbeeld coeliakie of lactose-intolerantie vaak naar Bosch en haar collega’s doorverwezen worden. Maar het overgrote deel van haar cliënten heeft het prikkelbare darm syndroom (PDS). Bosch: "Ik heb zelf ook PDS en ik wilde heel graag mensen helpen meer controle te krijgen over de buikklachten zoals het bij mijzelf ook gelukt is. Vandaar mijn specialisatie. Ik weet uit ervaring hoeveel voeding kan doen."   

Voeding aanpassen helpt

PDS is een chronische darmaandoening zonder duidelijke oorzaak. Het syndroom is te herkennen aan klachten als buikpijn of -krampen, problemen met de stoelgang, winderigheid en een opgezette buik. Bosch: "In de wetenschappelijke literatuur valt te lezen dat bij 70 procent van de mensen met PDS voeding van invloed is op de klachten. In mijn praktijk merk ik dat dat percentage nog veel hoger ligt. Bij het grootste deel van de mensen dat met klachten komt, helpt een voedingsaanpassing." Bosch hanteert in haar benadering een aantal stappen. Ze somt op: "1. Gezond en volwaardig eten 2. Volop vezels en vocht en 3. Met aandacht eten en goed kauwen."

Gezond en volwaardig

"Een gezonde volwaardige voeding is de basis van alles", vindt Bosch. "Je stopt iets in je lijf, het gaat via je maag en darmen naar de uitgang, en dan komt het er weer uit. Het is logisch dat de kwaliteit van je voeding goed moet zijn. Als je er 'meuk' instopt, dan is het logisch dat je darmklachten kunt krijgen als je daar gevoelig voor bent." Gezond en volwaardig dat is volgens Bosch vers eten, boodschappen doen op de versafdelingen van de supermarkt, zo min mogelijk pakjes en zakjes en kant-en-klaar gebruiken, kiezen voor veel groente, twee stuks fruit per dag, regelmatig peulvruchten, elke dag noten en volop volkorenproducten.

Volop vezels en vocht

Als de voeding gezonder wordt dan stijgt automatisch het vezelgehalte. Bosch: "Gemiddeld krijgen Nederlanders zo’n 20 gram vezels per dag binnen, terwijl 30-40 gram per dag de aanbeveling is. Mensen met buikklachten zitten vaak nog lager dan die 20 gram, merk ik. Er is meestal heel veel winst te behalen. Zeker als je bedenkt dat die 30 tot 40 gram voor elke dag geldt. Als je op zondag bij het ontbijt een croissantje eet en ’s avonds een pizza afbakt, dan krijg je die dag echt bar weinig vezels binnen,. Nog veel minder dan die 20 gram. Juist een regelmatig aanbod van vezels is belangrijk voor de darmen. Ik hamer dus op regelmatig eten, geen maaltijden overslaan – ook niet in het weekend- en elke dag aandacht voor vezels." Daarnaast is het volgens Bosch goed om op het vocht te letten. Voor een optimale werking hebben de vezels namelijk vocht nodig. "Voldoende drinken is zo belangrijk. Ga uit van 1,5 tot 2 liter per dag. En ja ook als je druk aan het werk bent."

Goed kauwen

Bosch vraagt de mensen die bij haar komen niet alleen wat ze eten, maar ook hoe ze eten. "Ik laat mensen wel eens tellen hoe vaak ze op een hap kauwen. Ben je iemand die drie keer kauwt en dan doorslikt of kauw je rustig tussen de 10 en 20 keer op een hap? Je kunt je voorstellen dat door het rustige kauwen en goed vermalen er in je mond al veel voorwerk wordt gedaan voor je vertering in de darmen. Het eten wordt al gemengd met enzymen die in het speeksel zitten en het wordt in kleinere brokstukjes aangeboden aan de rest van je lichaam. Plus je hele maagdarmstelsel is zich door dat kauwen aan het voorbereiden op wat er komt. Het maakt een wereld van verschil."

FODMAP

De trend bij buikklachten is op dit moment het FODMAP-dieet. Werkt Bosch daar ook mee. "Jazeker, veel mensen worden doorverwezen speciaal voor een FODMAP-dieet. We zijn er achter gekomen dat bepaalde stoffen in de voeding - de FODMAPS - klachten kunnen geven. FODMAPS zijn moeilijk verteerbare koolhydraten in de voeding die niet of slecht verteerd worden in het maagdarmkanaal. Vervolgens gaan de darmbacteriën de niet verteerde voedselmoleculen 'opeten ', waar gassen bij vrijkomen. Dit noemen we fermentatie. Daarnaast worden er korteketenvetzuren geproduceerd, wat kan zorgen voor een vochtaantrekkende werking in de darmen. De gasvorming en het extra vocht in de darmen zorgt voor een extra druk op het maagdarmkanaal, waardoor PDS-klachten kunnen ontstaan. Het gaat om een aantal verschillende koolhydraatgroepen en iedereen reageert op een andere of op combinaties. Je kunt denken aan specifieke reacties op fruit, gedroogd fruit, peulvruchten, uien, knoflook, rogge en tarwe. In het dieet ga je eerst alle producten met die FODMAPS achterwege laten. Dat is best een streng dieet, met lange lijsten van verboden producten. Vervolgens ga je als de klachten verminderen, langzaam weer producten invoeren om te kijken welke van de FODMAPS bij jou klachten geeft. Dat is een lang traject."

Niet meteen op dieet

Bosch vertelt dat ze in haar praktijk merkt dat het strenge FODMAP-dieet lang niet altijd nodig is. "Eerlijk gezegd hoeft het meestal niet. Met de stappen gezond eten en letten op voldoende vezels en vocht en rustig eten en goed kauwen zijn vaak al een heleboel klachten verdwenen. Soms zijn mensen al begonnen met meer vezels en hebben daardoor juist meer klachten gekregen. Dit komt vaak doordat ze de hoeveelheid vezels verhogen met bepaalde FODMAP-rijke producten. In ons werk als gespecialiseerd PDS diëtist houden we daarom altijd wel de FODMAPs in ons achterhoofd bij het geven van de adviezen. Normaliseren werkt dan beter dan overgaan op een streng dieet."

Meer weten?

In deze aflevering van onze podcast Gezond Gesprek praat maag-darm-leverarts Ben Witteman uitgebreid over het prikkelbare darmsyndroom en wat je er zelf aan kunt doen.