Waarom moet je poepen als je zenuwachtig bent?

De uitdrukkingen “in zijn broek doen” en “hij schijt zeven kleuren bagger” hebben beiden met schrik, angst en poepen te maken. Deze stressvolle emoties worden niet voor niks in verband gebracht met het lozen van onze uitwerpselen. Menig inbreker heeft door stressvolle omstandigheden een donkerbruine boodschap achtergelaten. Maar ook spanning op het werk kan ertoe leiden dat je vaker naar de wc moet. Hoe werkt dat precies?

Poepen

Onder normale omstandigheden spannen en ontspannen de spieren in het spijsverteringskanaal zich voortdurend. De boterham die je net achter de kiezen hebt, wordt door deze malende en voortstuwende bewegingen vooruitgewerkt. In de tussentijd kunnen de spijsverteringsenzymen hun werk doen. Na ongeveer vierentwintig tot achtenveertig uur heb je alle voedingsstoffen uit de boterham opgenomen en poep je de onverteerbare resten uit.

Typen stress

In het dagelijks leven kun je te maken hebben met verschillende typen stress. Allereerst bestaat er “lichamelijke stress”, zoals een bloeding of een infectie. Dit type stress blijft in dit artikel buiten beschouwing. Daarnaast kun je te maken hebben met “waargenomen stress”. Zo kun je bijvoorbeeld last hebben van psychologische stress, omdat je een spannende vergadering hebt op jouw werk. Je kunt ook fysieke stress hebben, omdat je bijvoorbeeld deelneemt aan een belangrijke handbalwedstrijd. Alle soorten stress vormen een bedreiging voor het lichaam. Als reactie op deze bedreiging zal het lichaam maatregelen treffen.

Stress, het zenuwstelsel en hormonen    

Een stressreactie begint in de hersenen. Een stressvolle situatie wordt gesignaleerd, waarna een signaal naar de amygdala wordt gestuurd. Dit is een hersengebied dat betrokken is bij emoties. Vervolgens stuurt de amygdala een seintje naar de hypothalamus; het regelcentrum van de hersenen. De hypothalamus communiceert de waargenomen stress met de rest van het lichaam via het autonome zenuwstelsel.

Autonoom wil zeggen dat dit niet onder invloed staat van onze wil. Het werkt automatisch en het zorgt voor de instandhouding van ons lichaam. Het autonome zenuwstelsel kan onderverdeeld worden in het sympatische zenuwstelsel (“het gaspedaal”) en het parasympatische zenuwstelsel (“de rem”). Deze twee zenuwstelsels hebben een tegengesteld effect op de organen.  

Als we acute stress ervaren (bijvoorbeeld door woede, angst of een stressvol gesprek), dan duwt de hypothalamus het gaspedaal in. Ons lichaam gaat harder rijden; het komt in een staat van verhoogde paraatheid. Dit wordt ook wel de vlucht- of vechtreactie (of fight or flight) genoemd. Onder invloed van acute stress wordt het sympatische zenuwstelsel dus meer geprikkeld dan het parasympatische zenuwstelsel.

Na een aantal minuten tot uren, zorgt de hypothalamus er ook voor dat het HPA systeem wordt geactiveerd. Dit systeem staat voor de communicatie tussen de hypothalamus (een hersengebied), de hypofyse (een hersengebied) en het bijnierschors (een gedeelte van de nieren dat hormonen produceert).

Door de activatie van zowel het sympatische zenuwstelsel als het HPA systeem, gaat het lichaam hormonen en neurotransmitters (signaalstoffen) produceren. Voorbeelden hiervan zijn CRF (corticotropin-releasing factor), corticosteroïden (bijnierschorshormoon) en catecholamines (adrenaline en noradrenaline; bijniermerghormonen). Zolang iemand zich in een stressvolle situatie bevindt, zorgen deze hormonen ervoor dat het gaspedaal ingeduwd blijft.

Achteraf - als het gevaar geweken is - zorgt een prikkeling van het parasympatische zenuwstelsel (“de rem”) ervoor dat het lichaam weer kalmeert.

Stress en poepen

Over CRF is het meest bekend. Bij acute stress stijgt de hoeveelheid CRF in de hersenen. Met name in de hersengebieden die een rol spelen bij angstige gevoelens en de spijsvertering. De hersenen merken deze veranderingen op en sturen (via het ruggenmerg) een seintje naar beneden. De communicatie tussen de hersenen en de darmen wordt ook wel de “gut-brain-axis” (of de darm-hersen-as) genoemd.

De bovenste spijsverteringsorganen (de maag en de dunne darmen) aarzelen geen seconde en reageren op acute stress door minder te spannen en ontspannen. Daardoor blijft de voedselbrij langer in de maag en de dunne darmen. Als gevolg hiervan kun je tijdens een stressvolle situatie minder eetlust hebben dan anders. Vermoedelijk zou dit een verdedigingsmechanisme van het lichaam zijn om te voorkomen dat je gaat eten en/of braken. Bovendien kan het lichaam nu de beschikbare energie gebruiken voor het trotseren van de stressvolle gebeurtenis (in plaats van voor voedselvertering).

Tegelijkertijd reageert het onderste spijsverteringsorgaan, het enterische zenuwstelsel (ofwel “het brein” van de dikke darmen), door te vernauwen en juist meer te spannen en ontspannen. Waarschijnlijk is dit een verdedigingsmechanisme van het lichaam om gifstoffen (gevaar) te elimineren. Hoe vaker deze spieren spannen en ontspannen, hoe sneller de ontlasting namelijk wordt voortgestuwd. Normaal gesproken absorberen de dikke darmen nog vocht uit de ontlasting, waardoor de ontlasting harder wordt. In het geval van acute stress, is daar vaak geen tijd meer voor. Je moet sneller poepen. Misschien dus zelfs in de vorm van dunne ontlasting of diarree.

Stress en darmklachten

Verder is gebleken dat de malende en voortstuwende bewegingen krachtiger zijn in tijden van mentale stress (bijvoorbeeld tijdens een vergadering) dan in tijden van fysieke stress (bijvoorbeeld tijdens een handbalwedstrijd). Dit verschil kun je voelen. Uit enkele onderzoeken blijkt bijvoorbeeld dat volwassenen met acute mentale stress een gevoeligere buik krijgen. Zij hebben eerder last van pijn of een opgeblazen gevoel. Hierdoor voelen zij sneller dan anders dat ze moeten poepen. Dat gevoel kan wel tot één uur na de stressvolle situatie aanhouden. Daarentegen leidt fysieke stress tot een ongevoeligere buik. Hierdoor voel je juist minder snel dan anders dat je moet poepen. Je moet immers fysiek presteren. Dat gevoel verdwijnt vrijwel gelijk na de stressvolle situatie.

Hoe jouw lichaam (in het bijzonder het spijsverteringskanaal) reageert op acute stress, is van verschillende dingen afhankelijk. Wat meespeelt zijn onder andere eerdere ervaringen, geslacht en darmklachten. Het is bijvoorbeeld bekend dat mensen met het prikkelbaredarmsyndroom gevoeliger zijn voor acute stress dan mensen zonder het prikkelbare darm syndroom.

Van tijdelijke aard

Onthoud dat het effect van acute stress op het spijsverteringskanaal minder relevant is dan het effect van chronische stress op het spijsverteringskanaal. Als je goed omgaat met acute stress, dan zullen de gevolgen ervan zo klein mogelijk blijven. Daarentegen vormt chronische stress grotere gezondheidsrisico’s.

Heb jij een goede vraag? Stuur ons een mail.