8 vragen over detoxen

1. Hoe doet je lichaam dat, gifstoffen opruimen?

Stoffen die oplosbaar zijn in water, worden door je nieren uit je lichaam gefilterd, waarna je ze uitplast. Vet-oplosbare stoffen ondergaan eerst een verwerkingsstap in de lever. Ze worden gebonden aan gal en gaan vervolgens met de ontlasting mee naar buiten. Of ze worden eerst wateroplosbaar gemaakt, om daarna via de urine je lichaam te verlaten. Dit opruimmechanisme volstaat voor de meeste stoffen in onze voeding, ook voor E-nummers en bestrijdingsmiddelen die wettelijk zijn toegestaan. Experts hebben hiervoor tot in detail uitgezocht hoe (snel) het lichaam deze opruimt. Je hoeft je dus geen zorgen te maken dat deze stoffen zich ergens ophopen.

2. Detoxen, wat is dat?

Detoxen is een ander woord voor ontgiften of ontslakken. Je zou er je lichaam mee ontdoen van afvalstoffen of gifstoffen. Meestal eet je een paar dagen tot een week weinig tot niets of leef je op sap van groente en fruit. Vaak komen er een darmspoeling (klysma) of laxerende kruidenpreparaten bij kijken. Andere ‘reinigende’ producten die worden voorgeschreven zijn zuiveringszout, ontslakkingsklei, pimba (kalebaskalk) en actieve koolstof. Ook ‘oil pulling’ is populair. Hierbij spoel je je mond met plantaardige olie. Dit zou zorgen voor witte tanden, gezond tandvlees en een frisse adem. Detoxen kan ook in de vorm van warmwaterbaden, met appelazijn, zeewier, gember en/of essentiële oliën. Ze zouden helpen tegen eczeem en ontstekingen.

3. Heeft ontslakken nut?

Van kruidenpreparaten tot oil pulling en warmwaterbaden: van geen enkele vorm van detoxen is de werking wetenschappelijk onderbouwd. Als er al onderzoek naar is gedaan, is dit vaak van slechte kwaliteit. Daarbij komt dat je lichaam het schoonmaken prima zelf af kan. Het staat dag en nacht paraat om lichaamsvreemde en mogelijk giftige stoffen die binnenkomen op te ruimen. Het schoonmaakproces loopt vooral via de lever. Maar ook je nieren en darmen spelen een belangrijke rol. Af en toe detoxen heeft wel als voordeel dat het je bewust maakt van wat je op een dag binnenkrijgt aan gezonde, en minder gezonde, voedingsmiddelen. Dat kan handig zijn als je je leefstijl wilt verbeteren.

4. En hoe zit het met dioxines?

Sommige stoffen zijn extra uitdagend om op te ruimen. Dat geldt bijvoorbeeld voor dioxines, schadelijke stoffen die via het milieu in voedsel terechtkomen. Ze komen onder meer vrij tijdens bosbranden en vuilverbranding. Je vindt dioxines vooral in dierlijke producten als vis, vlees, kaas en eieren. Een deel wordt via de ontlasting uitgescheiden. De rest komt terecht in je vetweefsel, waar ze langzaam worden afgebroken en zich in theorie – als je langdurig producten met veel dioxines eet – kunnen ophopen. Voor de hoeveelheid dioxine in voedingsmiddelen gelden daarom strenge normen. Krijg je een keer te veel binnen, dan hoef je je geen zorgen te maken. Als je gevarieerd eet, verdwijnt de stof vanzelf uit je lichaam.

5. Helpt het als ik biologisch eet?

Biologische voedingsmiddelen bevatten meestal minder resten van bestrijdingsmiddelen en soms ook minder nitraat dan gangbare producten. Maar zowel biologische als reguliere voedingsmiddelen zijn veilig in gebruik. De richtlijnen voor de landbouw zijn de laatste decennia steeds strenger geworden. Daardoor gebruiken niet-biologische boeren tegenwoordig veel minder bestrijdingsmiddelen dan voorheen. Desondanks worden in reguliere producten soms nog resten van bestrijdingsmiddelen aangetroffen, vooral in producten van buiten de EU. Meestal blijven die resten binnen de limiet. Ben je er toch niet helemaal gerust op, kies dan voor biologisch.

6. En je darmen af en toe flink schoonspoelen?

Darmen zonder etensresten, het klinkt schoon en fris. Maar het nemen van laxeermiddelen of een darmspoeling ondergaan, is echt af te raden. Je verstoort hiermee allerlei processen die belangrijk zijn voor je gezondheid. De darm is een orgaan met veel verschillende functies. Zo ‘wonen’ er in de dikke darm miljarden micro-organismen, samen het darmmicrobioom genoemd. Die helpen bij de vertering van je voedsel, leveren vitamine K (onmisbaar voor de bloedstolling) en produceren stoffen die je darmwand in conditie houden. Samen met je afweersysteem houden ze ziekteverwekkers buiten de deur. En ze communiceren met je hersenen. Daarmee beïnvloeden ze direct en indirect hoe je je voelt, fysiek en mentaal. Met laxeermiddelen of een klysma spoel je al dit moois weg. En het duurt wel even voordat je die zorgvuldig opgebouwde darm-microbiota weer terug hebt.

7. Wat kan ik wel doen om mijn lichaam schoon te houden?

Je lichaam kan het schoonmaken prima zelf af. Maar je kunt er wel voor zorgen dat de schoonmakers – je lever, nieren en darmen – in goede conditie blijven. Eet gevarieerd, met veel groente, fruit en volkorenproducten. Drink zo min mogelijk alcohol voor een goede leverfunctie. En zorg ervoor dat je hooguit 6 gram zout per dag binnenkrijgt om je nieren te ontlasten. Stop met roken en gebruik alleen medicijnen als je ze echt nodig hebt. Ook daarin zitten stoffen die je lichaam moet afbreken. Beweeg minstens 150 minuten per week, voor een goede bloedsomloop en een snelle afvoer van voedingsstoffen. Want een gezonde leefstijl, daar kan geen detoxkuur tegenop.

8. Kan detoxen ook ongezond zijn?

Jazeker. Sommige detoxmethoden doen meer kwaad dan goed. In ontslakkingsklei bijvoorbeeld zitten weleens aluminum en zware metalen als lood. Hetzelfde geldt voor kleiproducten zoals pimba (kalebaskalk). Hier is vanuit de overheid weinig toezicht op. Ook met actieve kool (zoals in Norit) is het oppassen geblazen. Dit middel bindt aan allerlei stoffen, waaronder vitamines en medicijnen. Langdurig gebruik kan daardoor leiden tot vitaminetekorten. Actieve kool kan er ook voor zorgen dat medicijnen minder goed werken. Gebruik je medicatie, neem dit middel dan liever niet.Andere vormen van detoxen kunnen geen kwaad, mits je het kort en niet te vaak doet. Eet je lange tijd weinig tot niets, dan kun je een tekort krijgen aan bijvoorbeeld eiwitten. Senioren hebben relatief veel eiwit nodig om hun spiermassa op peil te houden. Ben je fragiel gebouwd of heb je diabetes of een andere chronische ziekte, bedenk je dan twee keer voordat je gaat detoxen. Overleg sowieso eerst met je huisarts of specialist.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine maart 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.