Koorts bij kinderen

Kinderen hebben vaker koorts dan volwassenen. Onder koorts wordt gesproken als de lichaamstemperatuur op of boven de 38 ℃ ligt. Ouders hebben het ook vaak over verhoging, waarmee dan wordt bedoeld dat de temperatuur ergens tussen 37,5 ℃ en 38 ℃ ligt. Artsen vinden dit geen koorts en over de term verhoging wordt daarom in dit artikel verder niet gesproken.

Koorts bij kinderen onder drie maanden moet altijd door een arts worden beoordeeld. Omdat het vaak niet duidelijk is waardoor op deze leeftijd de koorts ontstaat, zal vaak de kinderarts in consult worden gevraagd. Een baby met koorts kan een ernstige ziekte hebben, zonder dat er daarbij voor de ouders veel lichamelijke kenmerken aanwezig zijn.

Voor de beoordeling van een ziek kind met koorts is het van het grootste belang of er behalve de koorts ook nog één of meerdere van de onderstaande lichamelijke kenmerken aanwezig zijn:

Wanneer jouw kind één of meerdere van onderstaande ziekteverschijnselen heeft in combinatie met koorts moet je altijd een arts waarschuwen:

• Bewustzijn: slecht wekbaar, geen enkele interesse in omgeving, geïrriteerd of prikkelbaar gedrag, apathie.
• Kleur van de huid: gemarmerd, bleek, blauw, ijskoude voeten en rest lichaam warm.
• Huidverschijnselen: rode vlekjes die niet weg te drukken zijn.
• Ademhaling: snel, steunend of kreunend, geforceerd, met zichtbare moeite, gebruik van hele borstkas, intrekkingen en opengesperde neusvleugels.
• Huilen: zwak, klagelijk of juist gillend, voortdurend en niet te troosten.
• Drinken: slecht en weigeren van fles of voeding.
• Frequent Braken

Oorzaken

Koorts is een reactie van het lichaam, wanneer bacteriën of virussen een infectie ergens in het lichaam hebben veroorzaakt. Er is een groot aantal virussen en bacteriën die allemaal koorts kunnen geven. Zeker bij jonge kinderen, tot ongeveer vier jaar komen er heel veel luchtweginfecties voor die met name door virussen worden veroorzaakt. Het is verleidelijk om koorts daaraan toe te willen schrijven. Echter ook op een moment dat bijna iedereen verkouden is en hoest kan het zijn dat je kind een hele andere infectie heeft. Als er voor de koorts geen verklaring wordt gevonden en je kind is er wel ziek bij is het altijd nodig hierover met je huisarts te overleggen.

Aan bijzondere oorzaken voor de koorts moet worden gedacht bij terugkeer van vakanties naar tropen of subtropische gebieden. Bedenk dat daar andere infecties voorkomen dan in Europa, zoals malaria of dengue (knokkelkoorts) die je kind kan hebben opgelopen.

Een oorzaak voor aanhoudende niet op antibiotica reagerende koorts is die welke wordt veroorzaakt door de ziekte van Kawasaki.

Zeldzaam ook is de systemische JIA, een reumatische aandoening, die bij jonge kinderen begint en waarbij er ook piekende koorts is met huiduitslag en vergroting van lymfklieren. Afwijkingen aan de gewrichten hoeven er in de beginfase niet te zijn.

Onderzoeken

Voor oudere kinderen zijn oorthermometers prima te gebruiken. Onder de zes maanden zijn ze onbetrouwbaar en is het beter om de rectale temperatuur te meten. Thermometers die in de mond of onder de oksel worden gehouden kunnen een wat te lage weergave van de temperatuur geven. Voor oudere kinderen maakt die onbetrouwbaarheid niet zoveel uit. Het verschil is ongeveer een halve graad. Deze moet dus bij de afgelezen temperatuur worden opgeteld om de werkelijke temperatuur te krijgen.

Behandeling

Koorts op zich hoeft niet behandeld te worden. Er zijn een aantal maatregelen die je als ouders kunt nemen waardoor een kind zich mogelijk wat beter voelt.

• Zorg voor luchtige kleding en dek het kind niet te dik toe. Er is geen aanwijzing dat 'het eruit zweten' het ziektebeloop versnelt. Als je kind rillerig is moet er zoveel kleding of beddengoed worden gegeven dat het kind zich behaaglijk voelt.
• Geef je kind waarom het vraagt. Misschien is er wel weinig eetlust en is er meer behoefte om te drinken. Je kunt daarvan ruim geven. Vooral wat koele dranken vinden kinderen vaak wel fijn. Voor zieke kinderen met koorts zijn geregeld kleine hoeveelheden beter dan een grote hoeveelheid die ineens wordt gegeven. Als een kind braakt en koorts heeft, is het verstandig om hierover met de huisarts contact op te nemen.
• Zorg voor een beetje rustige omgeving en houd de kamertemperatuur niet te hoog. Om met koorts in een hete kamer te moeten liggen is heel naar.
• Je kunt wat meer dingen doen die je kind leuk vindt, zoals een spelletje. Ook het krijgen van een klein cadeautje helpt eraan mee dat kinderen zich beter voelen.
• Boven de drie maanden kunnen ook koortsverlagende medicijnen worden gegeven.

Om de koorts te verlagen, gaat de voorkeur uit naar paracetamol. Vanwege een aantal gunstige eigenschappen ten opzichte van andere koortsverlagende middelen. Bij een kind met koorts kunnen plotseling heftige schokken en trekkingen optreden aan beide armen en benen. Dit heet een koortsstuip.

Hieronder staat nog een keer per leeftijd de hoeveelheden die kinderen als drank, tablet of als zetpil mogen gebruiken. Het zal je opvallen dat de hoeveelheid die als zetpil kan worden gegeven lager is dan die in drank of tabletvorm. Dit heeft te maken met de betere opname uit het rectumslijmvlies, ten opzichte van de darm.

 ¹ Voor baby's geldt dat van de paracetamol zetpillen voor de groep van 3-5,5 kg de dosering twee tot vier maal per dag 60 mg bedraagt en voor de groep van 5,5-10 kg de dosering twee tot vier maal 120 mg per dag.

Verloop

De lichaamstemperatuur verloopt niet als een strakke lijn over de dag. In de vroege ochtenduren is de temperatuur het laagst. Daarna stijgt hij weer om rond 7 uur 's avonds op zijn hoogste punt te zijn gekomen. Wanneer een kind koorts heeft verloopt de temperatuur ook vaak op bovenstaande wijze.

Vroeger werden uit het verloop van de temperatuur veel conclusies getrokken. Dat was met name belangrijk in een tijd dat er nog niet zoveel laboratoriumonderzoek mogelijk was om een diagnose te kunnen stellen. Toch zijn er nog wel enige zij het zeer algemene conclusies te trekken uit het temperatuur beloop.

Bij virusinfecties van de luchtwegen worden over het algemeen nooit hele hoge temperaturen gezien. Een door bacteriën veroorzaakte infectie daarentegen kan hele hoge piekende koortsen geven. In de ochtend is de temperatuur normaal maar in loop van de dag schiet het dan weer omhoog.

Het is niet ongewoon dat na een koortsperiode, als het kind weer beter aan het worden is de lichaamstemperatuur tot hele lage waarden daalt. De temperatuurregeling is dan blijkbaar 'van slag'. Temperaturen tot 35 ℃  of zelfs nog lager kunnen erbij voorkomen. Deze ondertemperatuur is niet gevaarlijk. Maar een ondertemperatuur kan ook altijd een teken van een infectie zijn. Met name baby's vertonen vaak bij een infectie juist een lage temperatuur. Daarom is het bij ondertemperatuur van een kind altijd nodig hierover met de huisarts overleg te voeren.

Dit artikel is goedgekeurd door Herman van Tinteren, kinderarts, niet praktiserend. Hij werkte 33 jaar als algemeen kinderarts in ziekenhuis Tergooi.