Hoe gezond is de sauna?

In Finland is een sauna nemen bijna net zo gewoon als het poetsen van je tanden. Ook veel Nederlanders hebben het inmiddels ontdekt als een ontspannen en weldadig uitje. Over de heilzame werking van de sauna wordt veel beweerd, maar wat is ervan waar? Het Amerikaanse onderzoeksinstituut Mayo bekeek een lange lijst aan studies en kon zo een aantal gezondheidsclaims bevestigen. Zo kan de sauna helpen om hoge bloeddruk tegen te gaan, de longfunctie te verbeteren en ontstekingen te remmen. Rob de Bruyckere herkent deze onderzoeksresultaten in zijn dagelijkse werk. “Mensen met astma of COPD zijn vaak tijdelijk minder benauwd als ze naar de sauna zijn geweest. Anderen hebben minder last van chronische pijn.”

De Bruyckere begon achttien jaar geleden als opgieter in de sauna. Gaandeweg ging hij zich meer interesseren in de heilzame effecten en richtte de Sauna Academie op. In de cursussen die hij geeft, komen de gezondheidsvoordelen van de sauna veelvuldig aan bod. De Bruyckere: “Veel onderzoeken laten positieve resultaten zien. Zo toonden Finse wetenschappers aan dat de kans op een hartaandoening kleiner is als je geregeld naar de sauna gaat. Zelf merk ik dat ik al jaren niet meer echt verkouden ben geweest, iets wat daarvoor wel anders was.”

Maar we weten nog lang niet alles over de gezondheidseffecten. In Nederland is nog niet veel onderzoek gedaan en zijn wetenschappers voorzichtiger. Wat kun je verwachten van de sauna, en wanneer is het beter niet te gaan of extra op te passen?

Hard werken

Het bekendste effect is natuurlijk het ontspannen gevoel dat de sauna teweegbrengt. De Bruyckere: “Sommige wetenschappers vermoeden dat dat komt door verandering in de hormoonhuishouding. Maar wat ook meespeelt is dat je even helemaal op je lichaam en je gezondheid bent gefocust.” Ondanks dat je niet veel beweegt in de sauna, moet je lichaam hard werken. En dat merk je. De Bruyckere: “Je hart klopt veel sneller dan normaal, soms wel twee keer zo hard. Dit is nodig om de zweetproductie op gang te brengen. De inspanning van het lichaam in de sauna is ongeveer gelijk aan een stevige cardiotraining. Een keertje naar de sauna is daarom een goed alternatief als je door een blessure of om een andere reden even wat minder kunt sporten.” De intensievere belasting van je hart kan geen kwaad, mits je geen ernstige hartklachten hebt. “Mensen die daar in het verleden mee te maken hebben gehad, kunnen het beste met hun arts overleggen of een bezoek aan de sauna voor hen verantwoord is. Het wordt ook afgeraden bij koorts, open wonden of ernstige spataderen.”

Zweten

In een klassieke Finse sauna wordt droge lucht verwarmd tot een temperatuur tussen de 70 en 95 graden. Dat is een stuk heter dan de 21 graden waarbij het menselijk lichaam normaal het beste gedijt. Je lichaamstemperatuur stijgt in de saunacabine 1 tot 2 graden. De Bruyckere: “Om oververhitting te voorkomen gaan we zweten. Je verliest snel veel vocht, soms wel een hele liter. De bloedvaten in de huid zetten uit om dit heftige zweten mogelijk te maken en er stroomt veel meer bloed door de huid dan normaal. Doordat die rechtstreeks in contact staat met de hete lucht, stijgt de temperatuur van de huid soms tot wel 42 graden.”

Opwarmen, afkoelen, rust

Ga je voor het eerst naar de sauna, dan is het handig om te weten hoe je het beste te werk gaat. De Bruyckere: “Een rondje sauna duurt idealiter nooit meer dan een uur en bestaat altijd uit drie onderdelen: opwarmen, afkoelen en rust. Hoe je je lichaam opwarmt, maakt eigenlijk niet uit. Je kiest gewoon wat jij prettig vindt. Dat kan een sauna van 70 of 90 graden zijn, maar ook een stoomcabine of een bubbelbad. De ideale tijd in de saunacabine is 8 tot 12 minuten. Dat is voldoende om de processen in je lichaam op gang te brengen.”

Het kwartier daarna staat in het teken van afkoelen; je lichaam moet de opgenomen warmte weer kwijt. Ook je hartslag moet weer normaliseren. “Je kan het beste eerst even rondlopen buiten de sauna. Daarna neem je een koude douche. De aderen in de huid vernauwen door de kou weer en de poriën sluiten. Neem daarna nog een half uur rust, voordat je eventueel aan een tweede ronde in de cabine begint”, zegt De Bruyckere.

Huid

Het beste kun je je huid goed scrubben voordat je de sauna ingaat. De poriën gaan dan open en je zweet beter. Je bent zo beter voorbereid op de warmte die gaat komen. Door het scrubben voelt je huid na afloop van de sauna extra zacht. In sommige saunacomplexen kun je een zout- of kruidenbad nemen. “Een zoutbad is goed voor je huid als je psoriasis of eczeem hebt.” Pas wel op met kleine wondjes, want het zoute water kan flink prikken. “Een kruidenbad is vooral goed voor de geest en brengt ontspanning”, aldus De Bruyckere.

Afvallen?

Er wordt weleens beweerd dat je veel calorieën verbrandt als je in de sauna zit, maar dit is niet juist. De Bruyckere: “Ga je meteen na de sauna op de weegschaal staan, dan ben je door het vochtverlies waarschijnlijk iets lichter. Maar dit gewicht komt er snel weer aan als de vochtbalans in het lichaam zich herstelt. Omdat je meestal maar relatief kort in de sauna verblijft, verbrand je ook niet veel extra calorieën.”

Een heet hoofd

Lang niet iedereen is dol op de sauna. De Bruyckere: “Sommige mensen denken dat de hitte teveel is voor hun lijf, maar vaak ontbreekt het aan kennis. Als je de tijd neemt om het saunarondje goed op te bouwen, dan kan je lijf de hitte meestal goed hebben. Heb je het gevoel dat de hitte teveel naar je hoofd stijgt, ga dan vóór je de sauna ingaat met je voeten in een warm voetenbad om je lichaam voor te bereiden.”

Als je te lang in de sauna blijft, kun je oververhit raken. Je voelt je dan misselijk of duizelig. In het ergste geval kun je zelfs flauwvallen. Is het je eerste keer, neem dan uitgebreid de tijd om op te warmen en af te koelen. De Bruyckere: “Zeker als je wat ouder bent, kan het langer duren voordat je lichaam zich aanpast aan de temperatuurverschillen. Rust is dan heel belangrijk. Luister goed naar je lichaam en ga eruit als het teveel wordt.”

Goede gewoontes

“Soms is de sauna een beetje een ego-kwestie”, vertelt De Bruyckere. “Mensen willen laten zien dat ze lang in een hete cabine kunnen zitten. Maar langer dan een kwartier in extreme hitte is niet goed. Je lichaam wordt te heet en de gezondheidseffecten worden tenietgedaan. Je hoeft niet de grenzen op te zoeken van wat je aankan. In Finland springen ze gerust in ijskoud water na de sauna, maar dat is erg belastend voor je hart en je bloeddruk maakt een enorme piek. Het beste is de tijd te nemen om af te koelen. Een goede Finse gewoonte is een saunamutsje gebruiken. Dat beschermt je hoofd tegen de hitte. Zo kun je beter genieten van de weldaad van de sauna.”

Opgieting

Het merendeel van de sauna’s biedt een opgieting aan: een saunaritueel waarbij een groep mensen samen in de saunacabine zit en een opgieter water over de hete stenen van de sauna giet. Soms wordt er muziek gedraaid of etherische olie toegevoegd aan het water, zodat de hele cabine lekker ruikt. De opgieter wappert met een doek de hete lucht die door het opgieten vrijkomt door de cabine. Hoewel de temperatuur door de opgieting niet stijgt, voelt het wel veel heter aan. Vind je de gewone sauna al heet, dan kan een opgieting een behoorlijke uitdaging zijn.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine oktober 2021. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!