Dit zijn de belangrijkste boosdoeners van zomerjeuk

“Als je eenmaal begint te krabben, is het lastig om te stoppen”, zegt Bing Thio, dermatoloog bij het Rotterdamse Erasmus MC. Waar komt deze ­bijna onbedwingbare drang bij jeuk vandaan? “De huid is onderdeel van het afweersysteem, een barrière tussen je lichaam en de buitenwereld. Wanneer er bijvoorbeeld een insect over je huid loopt, sturen de huidzenuwen via je ruggenmerg een signaal naar de hersenen dat krabben uitlokt”, legt Thio uit. Het resultaat? Je verplaatst je hand naar de jeukende plek om het potentiële gevaar weg te halen.

Jeuk is dus een alarmsignaal, een waarschuwing voor irriterende beetjes en stoffen op de huid. Bij een allergie reageert het afweersysteem overdreven op een ongevaarlijke stof van buitenaf. Ook dit kan jeuk opleveren. “Jeuk is complex, ­doordat het immuunsysteem én de hersenen erbij betrokken zijn. Hierdoor krijg je soms al jeuk als je naar krabbende mensen kijkt.”

Juist in de zomer

Mensen hebben vooral in de zomer last van jeuk. De verklaring is simpel: “Bij lekker weer onder­nemen we meer en gaan we vaker naar buiten. Blootstelling aan de zon, warm weer, planten, beestjes en natuurwater brengen allemaal risico’s met zich mee. Zomerjeuk is dus niets meer dan een verzamelnaam voor de verschillende oorzaken van jeuk die gerelateerd zijn aan warm weer. ­Iedereen kan er last van krijgen”, legt Thio uit. Krabben kan enorm opluchten, maar het effect is van korte duur. “Krabben veroorzaakt een kleine pijnprikkel die het jeuksignaal in het ruggenmerg tijdelijk blokkeert.” Toch kun je beter niet te veel krabben, want dit kan de jeukklachten op langere termijn verergeren. Thio: “Ook kun je de huid openkrabben waardoor het langer duurt voordat de boel hersteld is.”

Gouden tip

Gelukkig zijn er middelen die jeukklachten kunnen verlichten. Menthol- en hormoonzalf bijvoorbeeld. Ook kan het helpen om de jeukende plek te koelen of antihistaminetabletten in te nemen. Thio’s gouden tip: “Voorkom dat de huid uitdroogt. Ik raad iedereen aan die vaak last heeft van jeuk om de huid regelmatig in te vetten. Zeker na het douchen of zwemmen. Zo houd je de huid soepel en in optimale conditie.”

De beruchte eikenprocessierups

Tussen half mei en half juli zijn de beruchte eiken­processierupsen actief in Nederland en België. Deze laten vervelende brandharen los die klachten veroorzaken zoals jeukende rode bultjes, geïrriteerde ogen, luchtwegproblemen, koorts en braken. Meestal komen de klachten zes tot acht uur na het contact opzetten. Haal direct na contact de brandharen weg met plakband of schilderstape en spoel de huid met lauwwarm water af. Bij jeuk kan smeren met menthol- of hormoonzalf helpen, net als de jeukende plek ­koelen of antihistaminetabletten innemen. Ga in de zomer niet onder eikenbomen zitten en bel direct de huisarts als je oogleden, lippen, tong of keel opzwellen en als je het benauwd krijgt. Dit kan op een ernstige allergische reactie wijzen.

Kriebelbeestjes

Muggen, vlooien, mieren, steekvliegen, wespen en ­dazen: ze veroorzaken allemaal pijnlijke of jeukende bultjes. Meestal ontstaan deze plotseling en lokaal. Het helpt vaak om ze te koelen. De klachten gaan vanzelf weer over, tenzij je overgevoelig bent voor insectenbeten. Bel direct je huisarts als je in je mond, tong of keel gestoken bent, bij benauwdheidsklachten en als je huiduitslag krijgt op andere plaatsen dan waar je gestoken bent.

Zwemmersjeuk

Wie in ongecontroleerd water zwemt, kan na twee dagen last krijgen van zwemmersjeuk. Er ontstaan dan jeukende rode bultjes of blaasjes op de huid, vooral op de plaatsen waar zwemkleding gezeten heeft. Soms gaat dit gepaard met hoofdpijn, koorts, misselijkheid en braken. De boosdoeners zijn platworm­larven die tijdens het zwemmen de huid binnendringen. Gelukkig kan dit geen kwaad en gaan de klachten meestal na twaalf uur tot drie weken vanzelf over. Hoe heftig je ­lichaam hierop reageert, verschilt per persoon. Helaas is er geen medicijnen voor zwemmersjeuk, maar menthol- en hormoonzalf kunnen verlichting bieden. Kijk waar je veilig kunt zwemmen op de websites zwemwater.nl en kwaliteitzwemwater.be.

Vervelende warmte-uitslag

Bij warmte-uitslag ontstaan er kleine rode, gele of roze blaasjes en bultjes op de huid. Meestal in huidplooien of plekken waar kleding over de huid wrijft. De uitslag ontstaat wanneer je veel zweet en de zweetkliertjes verstopt raken. Je kunt dit voorkomen door luchtige kleding te dragen, niet te lang in de zon te zitten, gebruik te maken van airconditioning en de huid niet te laten uitdrogen. Het is verstandig om tussen 12.00 en 15.00 uur binnen te blijven, wanneer de zon op zijn sterkst is. Komt er pus uit de bultjes, krijg je koorts of last van koude rillingen? Neem dan direct contact op met de huisarts.

Allergisch voor de zon

Bij een zonneallergie reageert de huid overgevoelig op uv-straling. Op plekken waar het zonlicht komt, ontstaan rode, jeukende blaasjes, bultjes of ­vlekjes. Meestal komt dit op in de lente, wanneer je huid nog niet gewend is aan veel zonlicht. Je kunt zonneallergie voorkomen door je huid te laten wennen aan uv-straling. Begin bijvoorbeeld met 20 minuten per dag en bouw het langzaam op. Ook helpt het om de huid goed in te smeren met zonnebrandcrème, een hoed te dragen en de huid te bedekken. Verder is het verstandig om tussen 12.00 en 15.00 uur binnen te blijven, wanneer de zon op zijn sterkst is.

Jeuk door planten

In de natuur zijn er nogal wat planten die de huid kunnen irriteren. Brandnetels zijn misschien wel het bekendste voorbeeld. Hun brandharen bevatten stoffen als histamine die pijn, bultjes en jeuk veroorzaken. Gelukkig trekt het grootste deel van de jeuk- en pijnklachten binnen een uur weer weg. Andere planten, zoals de berenklauw, kunnen heftiger reacties oproepen. Deze produceert sap dat reageert met zonlicht. Na contact kunnen er binnen 48 uur rode jeukende vlekken, zwellingen en zelfs blaren ontstaan. Meestal gaan de klachten na twee weken vanzelf weer over. Spoel na contact de huid direct af met lauwwarm water.

Raadpleeg een arts wanneer er grote blaren ontstaan die op brandwonden lijken. Als er sap in je ogen ­terecht is gekomen; meteen uitspoelen met water en de huisarts bellen. Berenklauwsap in de mond? Bel dan direct je huisarts of de huisartsenpost.

Hooikoortsjeuk

Bij hooikoorts reageert het immuunsysteem overmatig op het stuifmeel van bloeiende planten: pollen. Naast niesbuien en tranende ogen kunnen pollen ook voor jeuk zorgen. Bij contact met de slijmvliezen komt er histamine vrij, wat irritatie, zwelling, roodheid, branderigheid en jeuk veroorzaakt. Niet alleen je mond, keel en ogen kunnen hierdoor gaan jeuken, maar ook de huid zelf. Antihistaminetabletten kunnen hierbij helpen. Ook is het verstandig om de kleding waarmee je buiten bent geweest niet in de slaapkamer uit te doen. Was verder je haar voor het slapen. Plan je buiten­momenten tactisch in door de pollenradar te raadplegen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond juni 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai!