Dit zijn de verrassende effecten van koffie op je gezondheid

Een lekker kopje koffie geeft niet alleen een oppepper en extra energie, het is ook ­opvallend goed voor je gezondheid. Uit een grote internationale studie werd dat effect op lijf en leden zeven jaar geleden al duidelijk. Wetenschappers ­legden honderden onder­zoeken over koffie naast ­elkaar en ­kwamen tot ­verrassende conclusies.  Koffie beschermt tegen leverziektes en verkleint de kans op over­lijden na een hartaanval. En wie drie tot vier kopjes per dag drinkt, loopt ­minder ­risico op het krijgen van jicht, de ziekte van Parkinson, ­nierstenen, mond­kanker en ­dia­betes type 2 dan ­mensen die geen of weinig koffie drinken. Twee jaar geleden volgde een ander groot ­onderzoek naar het ­effect van koffie op 31 veel­voorkomende ziektes en aandoeningen. Ook daaruit bleek dat voor de meeste ziektes geldt dat ­regelmatig koffiedrinken de kans op het krijgen van die aandoeningen verlaagt. Het gunstige ­effect is bij vrouwen iets groter dan bij mannen.

Sterk effect op gezondheid

En er volgde meer goed nieuws, ditmaal uit eigen land. Begin dit jaar meldde Wageningen Universiteit dat koffie­drinken ook goed is voor mensen die ­behandeld zijn vanwege darm­kanker. Bij patiënten die drie tot vier kopjes koffie per dag consumeren blijkt de kans op terugkeer van ­tumoren aanzienlijk kleiner te zijn dan wanneer ze geen of weinig koffie drinken.

“We waren nieuws­gierig geworden door al die ­eerdere positieve uitkomsten van koffie”, zegt Ellen Kampman, professor Voeding en ziekte van Wageningen ­Universiteit.

“Daarom zijn we in de ­gegevens van onze ­eigen ­onderzoeken ook gaan ­kijken naar de rol van koffie. Die blijkt dus bij darmkanker heel ­positief te zijn. We hebben ook ­gekeken naar het effect op ­andere aandoeningen. En dan blijkt – net als uit het eerdere ­internationale onderzoek – dat er een sterk verband is tussen koffiedrinken en de gezondheid. Je hoort soms de opvatting dat koffie niet gezond zou zijn, maar dat is aan herziening toe.”

Uit de studies van ­Wageningen Universiteit blijkt verder ook dat koffie een ­gunstig effect heeft bij hart- en vaatziekten. Drie à vier kopjes per dag verlagen het ­risico op herhaling van een hart­infarct.

Nog een positief effect: koffie verlaagt ook het ­risico op het ­ontwikkelen van ­diabetes. En als je al diabetes hebt, verlaag je met koffie het risico op het krijgen van ­lichamelijke ­problemen die met ­diabetes te ­maken hebben.

Koffie verlaagt ook het risico op diabetes

Ellen Kampman: “We hebben ook ­gekeken naar de nierfunctie. Die neemt bij iedereen af met het ouder worden. Maar bij drie tot vier kopjes koffie per dag is die achteruitgang ­minder.”

De beste dosering

Het is, kortom, duidelijk dat drie tot vier kopjes koffie per dag ­gunstiger zijn voor je gezondheid dan ­helemaal géén of een tot twee ­kopjes per dag, aldus ­professor ­Ellen Kampman. Maar wat als je veel meer drinkt? Ook daar is onderzoek naar ­gedaan. Mensen die meer dan zes koppen koffie per dag drinken, ­lopen 22 procent meer risico op hart- en vaatziekten dan mensen die het bij een tot twee koppen per dag houden, schrijft het Amerikaanse National Center for Biotechnology Information. Hun advies om een gezond hart en bloeddruk te behouden luidt dan ook: drink niet meer dan zes koppen koffie per dag.

Drie tot vier kopjes koffie per dag verlagen het risico op herhaling van een hartinfarct

Invloed op cholesterol

Niet alleen het aantal kopjes, maar ook de manier van koffiezetten doet ertoe. Twee vetachtige stoffen die van nature in koffiebonen zitten – cafestol en ­kahweol – kunnen het slechte LDL-cholesterol in het bloed verhogen. Een te hoog LDL-­cholesterol is ­ongezond voor de bloedvaten: ze slibben erdoor dicht. LDL-cholesterol plakt in de bloed­vaten aan de wanden vast en kan daar een ­laagje vormen. Dat maakt de ­bloedvaten nauwer, waardoor het bloed niet meer goed kan door­stromen. Het hart moet dan harder pompen. Om die reden wordt aangeraden vooral te kiezen voor koffie met een laag gehalte aan cafestol en ­kahweol.

Filterkoffie, ­koffie van pads en oploskoffie zijn wat betreft de invloed op je LDL-­cholesterol de gezondere keuzes. Zet je bijvoorbeeld koffie met een filter, dan ­blijft veel van de cafestol en kahweol in het filter achter.

Ongefilterde ­(opschenk)koffie bevat juist veel ­cafestol en kahweol. Bij die bereidingswijze schenk je kokend water rechtstreeks op gemalen ­bonen. Denk aan Indonesische koffie tubruk, Turkse of Griekse koffie en ­cafetièrekoffie.

Espresso, koffie van cups en koffie uit een mokkapot (Italiaanse koffie) zit wat het cafestol- en kahweol­gehalte betreft er een beetje tussenin.

Het grote geheim

Maar welk stofje in koffie is nu eigenlijk zo gezond? Ellen Kampman: “Ook al wordt er steeds meer ­onderzoek naar gedaan, we weten het niet ­precies. De ­cafeïne is het waarschijnlijk niét. In onze ­studies maakt het voor de gezondheids­effecten namelijk geen verschil of de koffie mét of zonder ­cafeïne wordt gedronken.”

We weten niet welk stofje het zo gezond maakt

Volgens de professor zouden ­bepaalde polyfenolen in koffie ­verantwoordelijk kunnen zijn voor de gunstige effecten. Polyfenolen behoren tot de bioactieve stoffen die van nature in planten voor­komen. Er is nog maar weinig ­bekend over de werking van deze stoffen. Ellen Kampman: “Een andere ­redenatie is dat het zou kunnen werken via de bacteriën die in onze darmen ­leven: het microbioom. Misschien kunnen sommige goede bacteriën zich door stoffen in de ­koffie gunstiger ontwikkelen en zo de gezondheid ­positief beïnvloeden. We weten het nog niet. Maar het is nu onder­tussen wel duidelijk dat koffie iéts ­positiefs doet voor de ­gezondheid.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine november 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.