Chronische stress speelt een grote rol bij hartklachten

Wat is de relatie tussen mentale klachten en hart- en vaatziekten?

"Vaak wordt er gekeken naar de fysieke kant ervan", legt Wittekoek uit. "Vergeten wordt dat wat er in het hoofd gebeurt vaak net zo zwaar weegt. Je hoofd en je hart zijn voortdurend met elkaar in dialoog én beïnvloeden elkaar. Er zijn sterke aanwijzingen dat, als je veel stress hebt, je hart- en vaatziekten kan ontwikkelen. Dan heb ik het niet over een keer stress, want daar is niks mee, maar langdurige, chronische stress. Rust en balans zijn heel belangrijk, maar in de huidige maatschappij niet makkelijk."

Is het een grote risicofactor?

"Uit de zogeheten INTERHEART study blijkt dat psychosociale stress verantwoordelijk bleek te zijn voor ongeveer 33 procent van de risicofactoren die een eerste hartinfarct veroorzaken. Dus ja, stress is een hele grote risicofactor. Vergelijkbaar met de klassieke risicofactoren zoals roken, overgewicht, hoge bloeddruk of diabetes. Naast gezond eten, voldoende bewegen is het dus van groot belang ook te werken aan het tot rust brengen van je zenuwstelsel en je focussen op slaap. Denk aan een yoga, mindfulness, wandelen in de natuur, ademhalingstechnieken. Doe dat wat je leuk vindt en bij je past."

• Lees ook: Huisarts Iris de Vries: ‘De natuur in werkt soms beter dan medicatie’

Geldt dit voor mannen en vrouwen? 

"Het vrouwenhart is gevoeliger voor stress dan het mannenhart. Dat is wetenschappelijk ook aangetoond, maar hoe dat precies zit, weten we nog niet. In mijn kliniek komen vaak vrouwen voor een second opinion. Ze zijn al bij een of meerdere artsen geweest en die kan niks vinden. Terwijl er wel klachten zoals pijn op de borst zijn. Ze worden weggestuurd met de boodschap dat het de overgang is. Ze lopen soms jarenlang met klachten rond, houden dat heel lang vol, maar uiteindelijk gaat het dan toch mis. Dat kan uiteindelijk vervelende gevolgen hebben voor je gezondheid. Vooral vrouwen met ADHD blijken kwetsbaar. Recent deden we een hart-hoofd peiling en van de respondenten met ADHD bleek één derde ook hartklachten te hebben (gehad)."

Waar komt dit door?

“Vrouwen met ADHD lopen vaak jarenlang op hun tenen. Het lukt hen niet om de dingen goed georganiseerd te krijgen. Als je dat niet goed kunt verklaren, verval je al snel in negatieve zelfreflectie. Door hormonale stemmingswisselingen voelen deze vrouwen zich vaak nog eens extra somber, onzeker en/of gefrustreerd. Het levert allerlei mentale klachten op zoals slapeloosheid, angst en depressie. Uiteindelijk gaat dat lichamelijk parten spelen en kan de aanhoudende stress zelfs voor hartproblemen zorgen. Het kan leiden tot verkramping en uiteindelijk het verkalken en dichtslibben van de bloedvaten. Hierdoor kun je zelfs een ‘stress-infarct’ krijgen.”

Waar kunnen vrouwen terecht die zich herkennen in dit verhaal?

"Om vrouwen zo goed mogelijk te behandelen, is er een geïntegreerde aanpak nodig met ook aandacht voor de hormonale balans en de psychiatrische of psychologische problematiek. Daarom ben ik samen met psychiater prof. Sandra van Kooij en gynaecoloog Dorenda van Dijken het H3-netwerk begonnen. De 3 H's staan voor: hoofd, hart en hormonen. Met dit netwerk willen we aandacht voor het feit dat er raakvlakken zijn tussen hart, hoofd, hormonen en dat ADHD en de overgang risicofactoren zijn voor hart- en vaataandoeningen. Niet alleen vrouwen willen we hier bewust van maken, maar ook (huis)artsen. Dat als je met klachten komt niet alleen maar naar de cardioloog wordt doorverwezen, maar dat er verder wordt gekeken."

Meer informatie kun je vinden op: www.h3-netwerk.nl

Cardioloog Janneke Wittekoek richtte in 2013 HeartLife Klinieken in Utrecht op. Deze richt zich op de preventie en behandeling van hart- en vaatziekten, met speciale aandacht voor vrouwen. Ook werkt ze mee aan het TikTok-account Dokters Vandaag, een initiatief van medisch specialisten om desinformatie op social media tegen te gaan. In 2023 verscheen haar boek: De hart / hoofd connectie.