Hulp bij chronische verkoudheid

Dag na dag een verstopte neus, bijna niets ruiken, vermoeidheid, constant een drukkend gevoel of zelfs pijn rond de ogen; je moet de impact van chronische verkoudheid niet onderschatten, zegt Mark Friebel. Hij werkt als KNO-arts bij het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht. Ongeveer een kwart van zijn patiënten heeft last van chronische verkoudheid. “Als je neus constant verstopt zit, kun je niet vrij ademen. Goed ademen kost veel energie, slapen lukt ook niet goed, dat beïnvloedt veel in je leven. Je raakt vermoeid, kunt je niet goed concentreren op je werk en het kan ook tot andere klachten leiden. Een van mijn specialisaties is slaapapneu en snurken, vaak zijn deze patiënten ook chronisch verkouden. Dan moeten we eerst kijken hoe we dat kunnen verhelpen voordat we aan andere behandelingen toekomen.”

Virus erbovenop

Van zogeheten chronische sinusitis is sprake wanneer je langer dan twaalf weken achter elkaar klachten hebt zoals een loopneus, verminderd reukvermogen en pijn in ontstoken neusbijholten. Friebel en zijn collega’s onderzoeken wat de  oorzaak van de chronische verkoudheid kan zijn. “Pas als we die goed in beeld hebben, kunnen we kijken wat de beste behandeling is.”

De meest voorkomende oorzaak is een allergie, bijvoorbeeld voor huisstofmijt, schimmels of pollen (hooikoorts). Veel patiënten met chronische sinusitis door een allergie lopen lang met deze klachten rond voor ze bij een specialist terechtkomen. “Zij hebben meer algemene klachten: niet fit zijn, tranende ogen, verstopte neus, vol hoofd. Vaak beseffen ze niet dat ze zo vaak verkouden zijn door een allergie. Als je bijvoorbeeld last hebt van een huisstofmijtallergie, heb je daar in de herfst en winter meer last van dan in de zomer. Als je dan snottert, denk je dat het door een virus komt en dat je dus ‘gewoon’ verkouden bent.”

Vaak komt er inderdaad een virus boven op de allergie, want met gezwollen en geprikkelde slijmvliezen ben je daar vatbaarder voor. Friebel: “Daarbij kunnen deze mensen ook regelmatig holteontstekingen krijgen. Door zwelling van het slijmvlies gaan de openingen bij de neus dichtzitten en blijft het slijm in de neusholten zitten. Als daar een bacterie bij komt, heb je een holte­ontsteking te pakken. Daar kun je heel ziek van zijn. Je hebt dan pijn, bent koortsig en rillerig. Ik zie patiënten met een allergie die wel twee keer per jaar een holteontsteking hebben.”

Een ander probleem waar deze groep patiënten last van heeft, zijn neuspoliepen. Hun slijmvlies reageert zo heftig op prikkels of virussen dat het dikker wordt. Dan kan het poliepen vormen, een soort zwellingen, waardoor de neus nog meer verstopt zit en ademen lastiger wordt.

Allergie behandelen

De patiënten die bij KNO-arts Mark Friebel komen met chronische verkoudheidsklachten krijgen meestal eerst een allergietest: een huidpriktest of een bloedonderzoek. Als daaruit inderdaad een allergie blijkt, worden zij behandeld met ontstekingsremmers en antihistamine. Deze onder­drukken allergische reacties door de werking van het lichaamseigen histamine te blokkeren. Histamine is de stof die vrijkomt als je lichaam in contact komt met een stof waar je allergisch voor bent. “KNO-artsen pakken de allergiebehandeling vaak anders aan dan huisartsen. Huisartsen schrijven vaker tabletten voor, wij behandelen sneller het gebied ter plekke. Het begint vaak met een neusspoeling met een zoutoplossing om de slijmvliezen te doen slinken en allergenen te ­verwijderen. Daarna geven we neusspray met een ontstekingsremmer die de zwellingsreactie van het slijmvlies vermindert. Ook behandelen we de neus met een combinatiespray met antihistamine. Dat dempt in één keer de zwellingsreactie, het dikker worden van het slijmvlies en de snotproductie.”

Verslavende spray

Neussprays, maar dan een andere variant, kunnen ook óórzaak zijn van chronische verkoudheid. Sprays met xylometazoline of oxymetazoline zijn verkrijgbaar bij de drogist of apotheek. Mensen beginnen er vaak mee als ze verkouden zijn. De sprays laten het slijmvlies slinken waardoor je een paar uur vrij kunt ademen. Als je de spray langer dan een week gebruikt, werkt deze minder lang en daarna zet het slijmvlies nog meer uit. Gevolg: iemand die gewoon verkouden was, gaat de neusspray steeds meer gebruiken. Friebel: “Het werkt verslavend, dat bevrijdende gevoel omdat je plots weer vrij kunt ademen. Dat fijne gevoel koppelen je hersenen aan het stofje in die spray. Ik heb patiënten die een spray thuis naast hun bed leggen voor als ze die ’s nachts nodig hebben, ze hebben er eentje in hun handtas en nog een in de auto. Ook hebben ze een voorraadje, en als dat op is rijden ze ’s avonds naar een supermarkt die nog open is of naar de apotheek om een nieuwe te scoren.”

Het slijmvlies raakt op den duur juist beschadigd door deze neussprays; de verkoudheid wordt er chronisch van. “Wij proberen deze mensen te ­begeleiden om ermee te stoppen. Sommigen lukt dat cold turkey, in een keer, anderen bouwen het gebruik af. Ze krijgen van ons tijdelijk prednison om de zwelling van het neusslijmvlies te verminderen en soms moeten we slijmvlies wegbranden dat overmatig is aangegroeid door gebruik van de spray. Gelukkig is de schade meestal omkeerbaar en komt het dus weer goed als je ermee stopt.”

Bij de behandeling van verkoudheid door te veel neusspray hoort een onderzoek naar de oorzaak van het oorspronkelijke probleem. “Waarom was iemand zo verkouden dat hij aan de spray ging? Want als iemand chronisch verkouden blijft, is voorgoed stoppen extra moeilijk.”

Scheef schotje

Ook mensen met een scheef neustussenschot kunnen last krijgen van chronische verkoudheid. Als een KNO-arts ziet dat dát de veroorzaker van een chronisch verstopte neus is, kan het tussenschot met een operatie recht worden gezet. Friebel: “We zien dat de kwaliteit van leven van mensen na zo’n operatie flink verbetert omdat ze eindelijk weer goed kunnen ademen.” Maar hij weet ook dat het niet een kwestie is van ‘schotje opereren en klaar’. KNO-artsen moeten bij deze groep patiënten goed kijken naar de slijmvliezen van de neusschelpen. “Dat kan langdurig opgezet zijn, waardoor het ook na de operatie moeilijk blijft om goed te ademen. Dit moeten we dan goed behandelen.”

Poliepen plukken

Een complicatie waar veel chronische verkoudheidspatiënten mee kampen zijn neuspoliepen, goedaardige zwellingen in het neusslijmvlies. Ze ontstaan door de chronische verkoudheid en houden die ook in stand. In eerste instantie worden ze behandeld met neussprays, zoutspoelingen of een prednison- of antibioticakuur. De zoutspoelingen zorgen dat de allergenen, de stoffen waarop iemand allergisch reageert, verdwijnen. De sprays nemen zwelling weg en een antibioticakuur behandelt een mogelijke infectie. Als dit allemaal niet helpt, is een kijkoperatie een optie. “Vooraf maken we een CT-scan waardoor we goed kunnen zien waar we moeten zijn en wat we moeten weghalen. Tijdens de operatie ‘knippen’ we de poliepen weg, of we ‘plukken’ ze met een tang.”De poliepen kunnen echter terugkomen, soms zelfs al na drie maanden. “Als ze steeds terugkomen, hebben we nog een optie: behandelen met biologicals. Dat zijn medicijnen die het immuunsysteem ­beïnvloeden, waardoor poliepvorming wordt geremd. Het is een vrij nieuw methode, we zien er goede resultaten mee. Het zijn wel dure injecties, per patiënt honderden euro’s per maand. We kunnen ze dus alleen aan een beperkte groep patiënten geven, aan mensen bij wie de poliepen steeds terugkomen, bij wie andere behandelingen niet aanslaan en die ook last hebben van astma door allergieën.”

Reuk terug

Mensen die chronisch verkouden zijn, hebben vaak last van flink reukverlies. Dat kan heel vervelend zijn, weet Mark Friebel uit eigen ervaring. “Zelf rook ik een tijdje niks na een covid-besmetting. Een vreemde gewaarwording. Over straat lopen zonder dat je de geuren om je heen ruikt, bijvoorbeeld. Ook eten en drinken was minder lekker, je proeft grotendeels met je neus. Ik houd van koffie, maar in die periode was dat niet meer dan warm water met een bittere smaak. Gelukkig is het bij mij goed gekomen, maar ik weet dat niet kunnen ruiken een groot gemis kan zijn.”

Chronische neusholteontstekingen, poliepen en gezwollen neusslijmvlies kunnen zorgen dat geuren de reukzenuwen niet meer bereiken. De hersenen krijgen dan niet het signaal dat er een bepaalde geur waargenomen is. “Door behandeling met prednison, andere medicatie of door een operatie kunnen we vaak weer een doorgang creëren waardoor geuren wél bij de reukreceptoren terechtkomen. Als je geen infectie hebt gehad aan de reukzenuwen zelf, zijn die gelukkig niet aangetast en kun je na de behandeling weer genieten van geuren en eten. Patiënten zeggen vaak dat weer goed kunnen ademen hun leven verandert, en dat weer kunnen ruiken, en dus proeven, er weer kleur aan geeft.”

Mark Friebel is sinds 2010 KNO-arts bij het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht. Hij richt zich vooral op ­patiënten met slik- en stemproblemen, snurken en slaapapneu. Een kwart van de patiënten die hij en zijn collega KNO-artsen zien, heeft chronische neusklachten.

Dit artikel verscheen eerder in +Gezond augustus 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!