Internist-infectioloog: 'Zo bescherm je jezelf tegen een luchtweginfectie'

Bij een luchtweginfectie is ergens in je lucht­wegen je slijmvlies ontstoken. De ernst van de ­klachten kan ­wisselen: van een verkoudheid tot een longontsteking.

Welke virussen kunnen zo’n luchtweginfectie veroorzaken? 

"Patiënten die naar een arts gaan met dit soort klachten, hebben meestal het griepvirus – influenza – of het corona­virus opgelopen. Andere virussen waarvan je luchtweginfecties kunt krijgen zijn de rhinovirussen. Daarvan bestaan veel verschillende vormen. De rhinovirussen zijn een van de belangrijkste veroorzakers van een ‘normale’ verkoudheid. De entero­virussen, ­adenovirussen en parecho­virussen kunnen ook voor luchtwegklachten zorgen, maar die komen vaker voor bij kinderen dan bij ­volwassenen. Dat geldt ook voor het RS-virus, hoewel ­ouderen in verpleeghuizen daar ook gevoelig voor zijn."

Wat is het verschil tussen een infectie van de ­onderste en van de bovenste luchtwegen? 

"Bij een infectie van de bovenste luchtwegen zijn de bijholtes en de keel aangetast; dit wordt voornamelijk veroorzaakt door virussen. Bij onderste luchtweg­infecties zijn de luchtwegen en de longen aangetast. Die infecties kunnen zowel door virussen als bacteriën worden veroorzaakt. Ze duren over het algemeen ­langer en zijn vaak ernstiger. Voorbeelden zijn longontsteking en ­bronchitis."

Leestip
Hoogleraar kankerimmunologie: 'We weten nu hoe we kankervaccins effectief kunnen inzetten'

En welke bacteriën kunnen zorgen voor problemen met de luchtwegen?

"Dat zijn onder andere de pneumokokken en de legionella­bacterie. Ook kinkhoest is een luchtweg­infectie die veroorzaakt wordt door een bacterie. ­Bacteriële infecties kunnen we met antibiotica behandelen, virale ­infecties niet."

Voor 60-plussers kan een infectie met pneumo­kokken extra gevaarlijk zijn. Hoe komt dat?

"Pneumokokken zijn bacteriën die bij veel mensen in de neus en keel zitten, zonder dat ze er zelf ziek van zijn. Maar als je ze inademt, kun je wel flink ziek ­worden, vooral als je afweer minder goed is. Je afweer gaat achteruit als je ouder wordt. Daarom lopen 60-plussers, naast jonge kinderen, het meest ­risico om ziek te worden door pneumokokken. Longontsteking is een van de meest voorkomende ziektes die door deze bacterie worden veroorzaakt. Een besmetting kan ­ernstige gevolgen hebben. Je kunt door complicaties op de ­intensive care komen te liggen en er zelfs dood aan gaan. Ook heeft pneumokokkenziekte gevolgen voor je gezondheid op langere termijn. Gelukkig zijn de ­vaccins wel heel erg effectief. Er is een nieuw pneumo­kokkenvaccin, de PCV20, die langduriger bescherming biedt en nóg effectiever werkt dan de eerdere vaccins. Deze nieuwe vaccinatie hoeft ook niet meer iedere vijf jaar ­herhaald te worden."

Lees ook: Dit is wat we nu weten over het hMP-virus

Hoe weet je of je te maken hebt met een simpele ­verkoudheid, griep of een long­ontsteking?

"Als je 'gewoon' verkouden bent, heb je vaak last van waterige ogen, je neus en neusholten zitten verstopt, je hebt soms keelpijn, je bent hees en hoest. Je voelt je een beetje 'appelig'. Bij griep heb je dezelfde klachten, maar heb je ook last van spierpijn en kortademigheid. En vaak komt er ook koorts en hoofdpijn bij kijken. Gaat het om een longontsteking, dan is er een snelle oppervlakkige ademhaling, benauwdheid en pijn op de borst, slijm en soms het ophoesten van bloed. Bij het vermoeden van een longontsteking is het altijd belangrijk naar de dokter te gaan."

Met name voor risicogroepen kunnen de gevolgen van een luchtweginfectie groot zijn. Hoe verklein je de kans dat je iets oploopt?

"Je kunt dat helaas niet helemaal voorkomen, maar voor mensen die extra risico lopen, is vaccinatie de belangrijkste ­manier om het risico flink te verminderen. De griepprik vermindert de kans om griep te krijgen met de helft. Daarom krijgen 60-plussers, ­patiënten met hart-, vaat- of long­aandoeningen, ­diabetes of een verminderde weerstand tegen infecties, de mogelijkheid om in het najaar een griepprik te halen. Griep kan bij hen leiden tot ernstige ­complicaties en zelfs sterfte."

Zijn er naast de griepprik meer vaccinaties die je ­beschermen tegen luchtweginfecties?

"Voor mensen in de risicogroepen is het verstandig om naast de griepprik ook de corona­vaccinatie en het pneumokokkenvaccin te halen. Die helpen bewezen tegen een ernstig ziektebeloop of een ziekenhuis­opname. Op indicatie van de arts kan ook een gordelroosvaccin worden aangeboden."

Infecties van de onderste luchtwegen duren vaak langer en zijn ernstiger

Wat zijn de bijwerkingen van deze vaccins?

"Die zijn doorgaans mild en verdwijnen na een paar dagen. Je moet dan denken aan spierpijn, vermoeidheid, roodheid en zwelling op de plek van de injectie. De vaccinatie tegen pneumokokken geeft wel wat pijn op de plek waar je geprikt bent. Als je allergisch bent voor kippeneiwit kun je soms een reactie krijgen, overleg in dat geval even met de arts."

En zijn er ook andere manieren om ­jezelf te ­beschermen tegen een luchtweginfectie?

"Jazeker. In de winter is het kouder en kruipen we binnen bij elkaar, er wordt weinig geventileerd en veel mensen lopen te snotteren. Voor je het weet, steek je iemand aan of loop je zelf iets op. Daarom is het verstandig om de bekende voorzorgsmaatregelen in acht te nemen, zeker als je je niet lekker voelt. ­Probeer een beetje afstand te houden. Hoest en nies in je elleboog. En als je ter begroeting toch iemand wilt zoenen, bedenk dan dat één zoen beter is dan drie. Want als je meerdere zoenen geeft, moet je elke keer voor de mond van de ander langs, en dat maakt de kans op besmetting met bijvoorbeeld het griep­virus groter. Verder helpt het om vaak je handen te wassen en je huis goed te ventileren. En ben je al ziek, blijf dan even uit de buurt van kwetsbare mensen totdat je je weer beter voelt."

Wat kun je doen qua gezonde leefstijl om niet ziek te worden?

"Probeer voor een goede weerstand te zorgen. Dat doe je door gezond en gevarieerd te eten en te ­drinken. Zorg ook dat je vitamines op orde zijn, ­bijvoorbeeld door een vitamine D-supplement te ­slikken. Verder helpt het als je voldoende beweegt en veel in de frisse lucht bent; dat is goed voor je immuun­systeem. En het gebruik van alcohol is ­sowieso niet goed voor je gezondheid, maar het kan ook tot tekorten leiden van ­B-vitamines."

En wat te doen als je toch ziek wordt?

"Neem dan paracetamol. Anti-virale middelen ­hebben pas zin als het echt bewezen griep oftewel ­influenza is. En als je last krijgt van ernstige ­kortademigheid of koorts die langer dan drie dagen aanhoudt: neem contact op met je arts." 

Prof. dr. Michèle van Vugt  is internist-infectioloog en ­opleider infectieziekten bij ­Amsterdam UMC. In 2018 is zij benoemd tot hoogleraar inwendige geneeskunde. Haar specialisatie is bestrijding van tropische infectieziekten, zoals malaria. Ze houdt zich ook bezig met onderzoek naar een mogelijke behandeling van langdurige klachten na covid.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine november 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!