Hulp nodig bij afbouwen medicijnen? 3 handige tips

Je hebt al lange tijd ernstige rugpijn en krijgt oxycodon mee naar huis, een zware pijnstiller. Dat helpt goed tegen de pijn, maar een aantal maanden later merk je dat de pillen niet meer zo goed werken en dat je steeds meer nodig hebt. Ook voel je je soms suf of verward. Of je krijgt antidepressiva voorgeschreven vanwege een depressie, maar een half jaar later gaat het beter en slik je de pillen nog steeds. Als je probeert af te bouwen met hulp van de arts, word je angstig en somber. Je denkt dat de depressie terug is, maar dit kan ook een onttrekkingsverschijnsel zijn van het minderen met de antidepressiva. Kortom: het kan een aardige worsteling zijn om van bepaalde medicijnen af te komen. Gelukkig niet voor iedereen, maar voor een deel van de mensen wel.

Een miljoen gebruikers

Artsen en apothekers proberen steeds meer te helpen bij het afbouwen van medicijnen. Er is bijvoorbeeld een taakgroep ‘Gepast gebruik opioïden’, die zich hard maakt tegen te lang of onnodig gebruik van zware pijnstillers. Deze taakgroep liet cijfers zien op het congres Goed Gebruik Geneesmiddelen op 31 maart 2022. In 2017 werden opioïde pijnstillers aan meer dan een miljoen mensen voorgeschreven. Inmiddels zijn artsen zich meer bewust van de bijwerkingen en verslavende werking en daalt dit aantal weer. Opmerkelijk cijfer: meer dan 60 procent van de patiënten krijgt zware pijnstillers voorgeschreven bij pijn bij het bewegen, zoals rugpijn. Dat is gek, want deze zware pijnstillers zijn eigenlijk bedoeld voor pijn bij kanker. De richtlijnen voor artsen zijn dan ook steeds terughoudender met deze pijnstillers. Alle reden om dus kritische vragen te stellen aan de arts als je oxycodon, fentanyl of morfine voorgeschreven krijgt voor rugpijn, kniepijn of wervelpijn. Zoals: is er geen andere mogelijkheid? En: hoe lang zijn de pillen waarschijnlijk nodig? Maar als je eenmaal gewend bent aan medicijnen en wil afbouwen, dan zijn dit handige tips.

Drie dingen die je zelf kunt doen, als je wil afbouwen:

1. Begin met een gesprek met je arts

Heb je het idee dat je afhankelijk bent geworden van bepaalde medicijnen? En dat ze niet meer nodig zijn? Zelf stoppen kan gevaarlijk zijn, dus het begint met een consult met je arts over de vraag of het mogelijk is om te stoppen, en hoe je dat veilig aanpakt. De Vereniging Afbouwmedicatie heeft een handig overzicht van medicijnen die klachten kunnen geven als je ermee stopt. Staat je medicijn hierbij, dan loop je verhoogd risico op onttrekkingsverschijnselen. Maar ook een maagzuurremmer kan last geven bij het afbouwen, dus plan zeker een afspraak.

2. Gebruik hulp bij geleidelijk afbouwen

Het belangrijkste advies bij het minderen of stoppen met deze risico-medicijnen – bouw de dagelijkse dosis heel langzaam af, in overleg met de arts. Dat kan niet altijd met de pillen zelf, want de benodigde lage doseringen worden helaas meestal niet gemaakt. Voor dat probleem zijn een aantal mogelijke oplossingen, zoals:

• De taperingstrip (spreek uit op zijn Engels: teeperingstrip). Je krijgt je medicijn in een langzaam aflopende dosis, tot je er helemaal vanaf bent. Deze strips worden helaas vaak niet vergoed. Informeer daarom bij je zorgverzekeraar hoe het zit, of betaal ze zo mogelijk zelf. Lees hier meer informatie over taperingstrips (en een handige video).
• De apotheek maakt zelf lagere doseringen op maat, of koopt ze in bij een centrale bereidingsapotheek. Dit heet een ‘magistrale bereiding’. Dit is niet altijd mogelijk, maar je kunt er altijd naar informeren. Ook hierbij geldt dat de vergoeding niet altijd goed geregeld is.
• Eerst overstappen naar een ander medicijn. Deze strategie wordt vooral gebruikt bij slaapmiddelen. Je wordt overgezet naar een alternatief medicijn, waarmee je wel langzaam de dosis kunt afbouwen. Je slaappil wordt bijvoorbeeld omgezet naar het middel diazepam. Voordeel: dit wordt wel vergoed.

Maar hoe geleidelijk het ook gaat - klachten kunnen altijd de kop opsteken. Vereniging Afbouwmedicatie adviseert om bij de start van het afbouwen al goede afspraken hierover te maken. Wanneer je klachten krijgt, moet je diezelfde dag contact kunnen hebben met de arts, dat werkt het beste. Vraag of dat online of telefonisch mogelijk is. 

3. Lees informatie op deze websites

• Over zware pijnstillers zoals oxycodon en fentanyl vind je hier informatie - klik op ‘voor patiënten’: opiaten.nl
• Over afbouwen van antipsychotica staat hier goede uitleg: psychosenet.nl
• De Vereniging afbouw medicatie heeft veel informatie en een hulplijn die je kunt bellen. Deze hulplijn start 1 mei: verenigingafbouwmedicatie.nl
• Thuisarts heeft goede informatie over afbouwen van verschillende groepen medicijnen. Klik op thuisarts.nl en zoek op de term ‘afbouwen’.

In Plus Magazine beantwoordde apotheker Sonja Keizers vragen over antidepressiva, waaronder vragen over het stoppen met deze medicijnen.