De behandeling van brandwonden

Zo’n 70 procent van de brandwonden ontstaat door een huis-, tuin- of keukenongelukje. Een kopje thee dat omvalt of een ovenschaal die net iets heter was dan je dacht. Veel van die kleine, oppervlakkige brandwonden gaan vanzelf weer over, meestal zelfs binnen 24 uur.

Onderschat een brandwond echter nooit. Vakkundige behandeling en verzorging is noodzakelijk voor een goede genezing. Ben je niet helemaal zeker over de juiste behandeling, neem dan contact op met je arts. Diepe tweedegraads verbrandingen en derdegraads brandwonden moet je altijd door een arts laten bekijken en behandelen.

Basisregels

Er is echter iets wat je zelf kunt doen nog voordat je contact hebt gezocht met een arts: koelen. De Nederlandse Brandwonden Stichting zegt niet voor niets: water en de rest komt later. De acht basisregels bij brandwonden zijn:

1. Koel de wond circa 10 minuten.
2. Voorkom onderkoeling; koel alleen de wond!
3. Verwijder alleen de kleding die niet aan de wond kleeft.
4. Waarschuw een arts bij blaren, een aangetaste huid of elektrische en chemische verbrandingen.
5. Smeer niets op een brandwond.
6. Bedek de wond met steriel verband of een schone doek.
7. Geef het slachtoffer geen eten of drinken.
8. Vervoer het slachtoffer indien mogelijk zittend naar de dokter.

Koelen van een brandwond

Koelen van een brandwond vermindert de pijn en haalt de hitte uit de wond. Gebruik het liefst lauwwarm leidingwater, 20 tot 25 graden Celsius is ideaal. Zet de straal niet recht op de wond, maar breek deze met je hand. Zo wordt een brandwond niet erger. Zelfs tot 1 uur na de verbranding is het goed om te koelen. Heb je geen douche of kraan binnen handbereik? Al het water is beter dan niet koelen. Maar heb je een hydrogel product bij de hand (ook wel burnshield genoemd) dan is dat weer beter dan slootwater.

Kleding

Laat kleren in eerste instantie aan tot deze doorweekt zijn. Trek ze daarna alleen uit als ze niet aan de wond verkleefd zijn. Alleen luiers moeten altijd uit, omdat ze hete vloeistoffen vasthouden. Koel nooit langer dan 20 minuten in verband met het risico op onderkoeling.

Heb je iemand onder de douche of in bad gezet om te koelen? Omdat de huid kapot is, krijgt een brandwondenslachtoffer het niet meer vanzelf warm. Sla daarom na het koelen een deken om hem of haar heen. Bedek de wond eerst met een steriel verband of een (niet-pluizende) schone theedoek.

Brandzalf of koelspray

Bij de drogist en apotheek zijn diverse producten verkrijgbaar om (alleen) eerstegraads brandwonden mee te behandelen. Denk aan brandzalf of koelspray. Ook eerstegraads brandwonden moet je eerst 10 minuten koelen voor je er iets opsmeert. Twijfel je of het een eerstegraads of tweedegraads brandwond betreft? Gebruik dan liever geen spray of zalf, maar ga eerst naar je huisarts. Eenmaal ingesmeerd kan de dokter de wond minder goed zien en dus ook minder goed behandelen. Gebruik ook geen jodium of betadine.

Tandpasta, meel of ei

Je hoort wel eens dat het bij brandwonden zou helpen om er eiwit of tandpasta op te smeren. Ook een brandwond bestrooien met meel zou verlichting geven. Eiwit bevat minder dan 0,05 procent collageen. De werking voor een sneller wondherstel is daarmee te verwaarlozen. De werking van meel is niet wetenschappelijk aangetoond en de Nederlandse Brandwonden Stichting raadt dit af. Tandpasta zorgt juist niet voor koeling van de wond, waardoor de verbranding dieper wordt. Niet doen dus.

Geen eten of drinken

Zoals gezegd mag je een brandwondenslachtoffer geen eten of drinken geven. Dat is omdat de dokter bij grote of ernstige brandwonden kan besluiten direct te opereren en dan is het beter als iemand nuchter is. Daarnaast kunnen sommige brandwonden het slikken bemoeilijken.

Zittend vervoeren

Omdat brandwonden zwelling in de keel kunnen veroorzaken, is het belangrijk iemand met een brandwond altijd zittend te vervoeren. Laat het liefst iemand naast het slachtoffer zitten op weg naar de dokter. Kleine kinderen kun je op schoot nemen.

Behandeling in een brandwondencentrum

Wanneer de verbranding ernstig is, kan besloten worden om deze te behandelen in een van de drie gespecialiseerde brandwondencentra. Hier weten ze alles over de behandeling en genezing van brandwonden. Naast acute hulp wordt er ook psychische ondersteuning, revalidatie en nazorg geboden.

Mensen met brandwonden moeten naar een brandwondencentrum als er sprake is van:

• Tweedegraads brandwonden op 25 procent van het huidoppervlak.
• Derdegraads brandwonden op 10 procent van het huidoppervlak.

Huidspray

Naast bijvoorbeeld huidtransplantatie met eigen of donorhuid, worden brandwonden tegenwoordig ook behandeld met een techniek die Cellspray heet. Een klein stukje gezonde huid wordt afgeschaafd. Hiervan wordt een celsuspensie gemaakt en deze wordt als spray op de brandwond aangebracht. Een uitkomst voor oppervlakkige brandwonden. Voor mensen met grote en diepe brandwonden is dit helaas niet de juiste behandeling.

Littekens

De behandeling van brandwonden in brandwondencentra is vaak pijnlijk en langdurig. Hoe dieper de verbranding, hoe meer lagen er beschadigd zijn en hoe groter kans op grote littekens. Naast de impact van deze littekens op het sociale leven, kunnen mensen met brandwondenlittekens ook last hebben van lichamelijke beperkingen. De littekens rekken niet mee waardoor soepel bewegen niet meer vanzelfsprekend is.

Een brandwondenslachtoffer moet na de eerste lange ziekenhuisopname daarom vaak tientallen keren terug voor vervolgoperaties. Juist omdat huid van littekens niet meegroeit, moeten vooral kinderen met brandwonden soms wel meer dan veertig operaties ondergaan vóór ze 30 jaar zijn. De littekens zorgen voor vergroeiingen die meestal alleen met operaties weer te verhelpen zijn.

Huidtherapeuten

Speciaal voor mensen met brandwondenlittekens zijn er huidtherapeuten die de opleiding 'Huidtherapie na Brandwonden' hebben gevolgd. Huidtherapeuten met deze opleiding kunnen helpen met litteken-, camouflage- en oedeemtherapie.