Dr. Georgia Ede over haar boek 'Heel je hoofd'
Door een ander eetpatroon minder last hebben van ADHD of een angststoornis? Steeds meer onderzoek wijst op een verband tussen voeding en psychische gezondheid. Psychiater dr. Georgia Ede is een van de voorvechters van de voedingspsychiatrie. Ze schreef er het boek 'Heel je hoofd' over en sprak in Nederland om de uitgave van de Nederlandse editie te vieren.
Ede is al 25 jaar psychiater in Amerika en de eerste 10 jaar werkte ze als een traditionele psychiater en schreef ze veel medicijnen voor. Langzaam werd haar duidelijk dat de mensen die ze behandelde niet beter werden, dat de medicatie alleen maar symptoombestrijding was. Ede: "Dat maakte dat ik ging nadenken over wat eigenlijk de oorzaak is van psychiatrische ziektes. Altijd wordt er gekeken naar het sociale bereik maar nooit naar de chemie in het lichaam. Terwijl die chemie aan de basis ligt van hoe dingen in het lichaam functioneren, ook in de hersenen. En de vraag kwam op 'Wat als je met voeding die chemie in het lichaam kunt veranderen?'
Invloed van voeding op de psyche
Met dit vraagstuk houdt niet alleen Ede zich bezig. Er is steeds meer onderzoek naar de invloed van voeding op het functioneren van de hersenen. Sinds 10 jaar bestaat ook de term voedingspsychiatrie en binnen dat vakgebied wordt gezocht naar de beste voeding voor de hersenen. Volgens Ede zagen onderzoekers al snel dat mensen met depressies die overstapten van een standaard westerse voeding naar een mediterrane voeding, minder last van hun depressie hadden. Maar volgens Ede kan het beter. Vanuit verschillende kanten kwam er aandacht voor het ketogene dieet, een dieet waarbij de koolhydraten in de voeding tot een minimum beperkt worden. Ede: "Het ketogene dieet staat er bijvoorbeeld om bekend dat het bij epilepsie kan helpen om epileptische aanvallen te beperken of zelfs te voorkomen. Door zo weinig koolhydraten te eten, verandert er metabool iets in het lichaam." Na veel eigen (literatuur)onderzoek is Ede met het ketogene dieet aan de slag gegaan en in haar praktijk boekt ze goede resultaten bij een scala aan psychische aandoeningen. In het boek 'Heel je hoofd' beschrijft ze diverse casussen van mensen die na een bepaalde periode op het ketogene dieet geen medicatie meer nodig hebben, geen last hebben van hun ADHD of van angstaanvallen.
Hoe kan dit werken?
Het werkt volgens Ede niet voor iedereen, maar ze noemt de resultaten wel verbluffend. Ede legt uit hoe het kan dat het werkt: "Veel mensen eten een standaard westerse voeding met veel bewerkte voedingsmiddelen vol geraffineerde koolhydraten en suikers. Denk aan alle frisdranken, snoep, pasta, pizza’s, rijst en brood. Die overload aan koolhydraten zorgt – omdat veel mensen de hele dag door eten - voor constant hoge bloedglucosespiegels, want alle zetmeel en suikers worden afgebroken tot glucose. Het gevolg daarvan is dat voortdurend het hormoon insuline moet worden aangemaakt om die glucose te kunnen verwerken. Onder bepaalde omstandigheden – bijvoorbeeld bij overgewicht - kan die insuline minder goed werken en is er steeds meer insuline nodig om alle glucose te verwerken. Het gevolg noemt men insulineresistentie. Iets waar tegenwoordig veel mensen - ongemerkt - aan lijden." Voor de hersenen betekent dit ook een verstoord evenwicht, legt Ede uit. "De hersenen verbranden graag glucose. Het glucosegehalte in de hersenen is gerelateerd aan, maar lager dan, het glucosegehalte in het bloed. Dus als de bloedglucose stijgt, stijgt ook het glucosegehalte in de hersenen. Het insulinegehalte in de hersenen stijgt echter niet mee vanwege de bloed-hersenbarrière die niet zoveel insuline doorlaat. Het gevolg is afzetting van glucose in de hersenen. En dat kan weer invloed hebben op stoffen die in de hersenen worden aangemaakt zoals neurotransmitters en hormonen die met stemming te maken hebben." Onderzoek toont volgens Ede aan dat insulineresistentie samenhangt met verschillende psychiatrische problemen van depressie tot autisme en van schizofrenie tot borderline. Ook blijkt dat mensen met prediabetes (zij hebben insulineresistentie) een grote kans hebben op het krijgen van een depressie.
Iedereen ketogeen?
Door een ketogeen dieet te gaan volgen, grijp je via de voeding in het metabolisme van suikers in het lichaam. Omdat er weinig aanbod is van glucose, gaat het lichaam voor de energie over op de vetverbranding. Daarmee maak je volgens Ede een metabole switch waardoor insulinewaardes weer normaal worden. Bovendien ontstaan er door de vetverbranding in de lever andere energieleverende stoffen: de ketonen. Deze ketonen kunnen de hersenen ook van energie voorzien, zonder tussenkomst van insuline. De vraag is of een ketogeen dieet dus de oplossing is om psychiatrische problemen te behandelen of te voorkomen. Ede is van mening dat vooral gezonder gaan eten voor veel mensen al een hele grote stap is naar een betere hersengezondheid: "Het standaard westerse dieet bestaat uit veel geraffineerde producten en veel suikers. Alleen dat minderen helpt vaak al." In het boek gaat ze wat verder en beschrijft ze verschillende soorten 'kalmerende' diëten die steeds koolhydraatarmer zijn. Ze noemt deze diëten kalmerend omdat ze een kalmerende werkingen hebben op veel processen in het lichaam. De eerste stap is een kalmerend paleodieet dat bestaat uit veel groenten en fruit, noten, zaden, vlees, eieren en vis. De volgende stap is een kalmerend ketodieet met minder fruit en koolhydraatrijke groenten, en stap 3 is een kalmerend carnivoor dieet waarbij nauwelijks plantaardige voedingsmiddelen worden gegeten.
Pro vlees
Psychiater Ede is dus duidelijk iemand die voor het eten van dierlijke eiwitten is. We hebben vlees en vis volgens haar nodig omdat het een bron is van belangrijke voedingstoffen voor de hersenen als vitamine B12, ijzer, zink, jodium en visvetzuren. Een deel van de plantaardige voedingsmiddelen zoals granen en peulvruchten bevatten volgens haar te veel antinutrieten die de opname van deze belangrijke voedingsstoffen zouden remmen. Deze moeten volgens haar dus vermeden worden. Verder vindt Ede dat er bij voorkeur moet worden gekozen voor voeding die de hersenen beschermt. Dat betekent - zo lezen we in het boek - kiezen voor pure voeding, vermijden van geraffineerde koolhydraten, geraffineerde plantaardige oliën en alcohol omdat deze zogeheten oxidatieve stress veroorzaken. Ook vindt ze dat plantaardige voedingsmiddelen met een hoog natuurlijk gifgehalte vermeden moeten worden zoals lijnzaad en de meeste groenten van de nachtschadefamlie (tomaten, aubergines etc.). Ze geeft verder in overweging om met alle zuivel te stoppen en eiwitpoeders te vermijden. Behalve uitleg over het dieet gaan deze hoofdstukken vergezeld van voorbeeld dagmenu's en recepten. De diëten zijn bedoeld om 6 tot 12 weken te volgen. Om vervolgens de voeding aan te passen naar een persoonlijk dieet waarmee de klachten wegblijven.
Meer onderzoek nodig
Al met al is het dieet dat wordt beschreven in het boek dus vele malen ingewikkelder dan alleen maar koolhydraten minderen of gewoon gezonder gaan eten. Bovendien ontbreekt voor een groot deel van deze adviezen vooralsnog goede wetenschappelijke onderbouwing. Maar het onderzoek op dit gebied is nog jong en er is duidelijk meer onderzoek nodig binnen de voedingspsychiatrie voordat dit gemeengoed zal worden. Ook wordt er bij de behandeling van psychiatrische stoornissen tot op heden niet naar een relatie met het eetpatroon gekeken. Ede roept vooral op om daar meer aandacht aan te besteden. Zij is ervan overtuigd dat daar een sleutel ligt.
Dit artikel is geschreven door Mary Stottelaar. Mary is diëtist. Ze volgt de wetenschap op de voet en schrijft al jaren over voeding en gezondheid. Haalbaarheid en smakelijkheid van adviezen staan bij haar voorop.
