Het ketogeen dieet: wat is het effect?

Er zijn meerdere varianten van dit dieet, maar het klassieke ketogeen dieet is gebaseerd op het bijna volledig uitsluiten van koolhydraten. Normaal gesproken breekt je lichaam koolhydraten af tot glucose en gebruikt het dat als energie. Het Voedingscentrum beveelt daarom ook aan om 40 tot 70 procent van je dagelijkse energie-inname uit koolhydraten te laten bestaan. Zonder koolhydraten gaat het lichaam op zoek naar een andere energiebron. Bij het ketogeen dieet is die bron vet. De vetzuurketens die het lichaam opslaat, worden door het lichaam afgebroken waarna de lever ketonen aanmaakt. Dit proces heet ‘ketogenese’. Ketonen zijn zuren die in plaats van glucose het lichaam van energie kunnen voorzien. Als er sprake is van een verhoogde concentratie ketonen in het bloed, heet dat ‘ketose’ of 'ketogene toestand'.

Wat gebeurt er bij ketose?

Tijdens ketose gebruikt je lichaam vetzuren als bron om ketonen aan het bloed te leveren. Zo wordt lichaamsvet sneller verbrand. Dit is ook de reden dat het ketogeen dieet tegenwoordig steeds vaker gebruikt wordt door mensen die willen afvallen. Het duurt ongeveer drie tot vier dagen om in ketogene toestand te komen, wat je ook met een periode van vasten kunt bereiken. Als er ketose plaatsvindt, wordt er onder andere aceton aangemaakt. Dit kun je merken aan de geur van de adem. Er zijn ook zogenoemde ketostrips of ketosticks te koop. Door op zo’n ketostick te plassen, kun je controleren of je lichaam in ketose is. Het bloed wordt door de ketonen namelijk zuurder en de urine ook.

Symptomen bij ketose

Een adem die naar aceton ruikt is niet de enige aanwijzing dat het lichaam in ketose is. Zeker in het begin van het volgen van dit dieet kunnen meerdere klachten optreden, waaronder:

• lusteloosheid
• vermoeidheid
• irritatie
• weinig energie
• verminderde conditie
• spijsverteringsproblemen
• verlangen naar suiker

Deze symptomen zijn tijdelijk, maar het verschilt per persoon hoe lang ze aanhouden. Bij sommige mensen zijn ze na drie weken weg, terwijl anderen er wel drie maanden last van hebben. Het lichaam is zich langzaam aan het aanpassen aan de nieuwe levensstijl en dat brengt soms klachten met zich mee. Na die tijd zal het lichaam weer meer energie hebben.

Voedingsrichtlijnen

Volgens de Schijf van Vijf zou je dagelijkse energie-inname er als volgt uit moeten zien: 10 tot 25 procent aan eiwitten, 20 tot 40 procent aan vet en 40 tot 70 procent aan koolhydraten. Bij het ketogeen dieet is dit anders. De strengste en oudste vorm beveelt aan om je energie-inname voor 90 procent uit vet, 5 procent uit eiwit en 5 procent uit koolhydraten te laten bestaan, waarbij alle voedingsmiddelen afgewogen moeten worden. Andere varianten van het dieet bieden iets meer ruimte voor koolhydraten en eiwitten, zoals respectievelijk 10 en 20 tot 30 procent bij het laag-glycemische index dieet. Bij die vormen hoeven de hoeveelheden niet tot op de calorie te kloppen en mag je de energie-innames schatten. Te weinig eiwitten en vet zorgt voor afbraak van spierweefsel door het lichaam om aan energie te komen.

Wat mag je wel en niet eten?

Fruit is maar in beperkte mate toegestaan in het ketogeen dieet, dus het is noodzakelijk om in ieder geval een grote variatie aan koolhydraatarme groentes te eten om de benodigde vitamines en mineralen binnen te krijgen. Bij groene groentes, bijvoorbeeld boerenkool, spinazie of broccoli, zit je echter al snel goed.

De inname van vet is in dit dieet ontzettend belangrijk, en dan vooral onverzadigd vet. Dit kun je halen uit oliën zoals olijfolie, kokosolie, lijnzaadolie en sesamolie. Noten bevatten ook veel onverzadigd vet, maar vanwege de aanwezige koolhydraten kun je er volgens dit dieet beter niet te veel van nemen. Vis, vlees en gevogelte dragen bij aan de eiwitinname zonder veel koolhydraten te leveren.

Effect op epilepsie

Het ketogeen dieet wordt al sinds de jaren dertig gebruikt als remedie voor epilepsiepatiënten. Hoe het precies werkt is nog niet helemaal bekend, maar een groot aantal patiënten heeft veel baat bij het volgen van dit dieet. De hoeveelheid epileptische aanvallen nam drastisch af bij hen voor wie medicijnen niet werkten.

Voor wie is het geschikt?

Dit dieet kan gevolgd worden door iedereen, met name degenen die als doel hebben om snel vet te verbranden en af te vallen zonder hongergevoel. Voor mensen met diabetes type 2 of epilepsie is begeleiding door een diëtist aan te raden. Bij diabetespatiënten kan het voorkomen dat de ketose doorslaat naar ‘ketoacidose’, waarbij een gevaarlijke hoeveelheid ketonen in het bloed aanwezig is. Verder hebben diëtisten veel voedingskennis te bieden om een gevarieerd eetschema op te stellen.