Wintervoeten: dit zijn de symptomen

Wat zijn winterhanden/-voeten?

Winterhanden/-voeten (ook wel bekend als perniones, perniosis of chilblains) zijn een veelvoorkomende klacht bij kou. Deze ontstaat als de kleine bloedvaatjes in (meestal) je handen of voeten zich verwijden als ze worden blootgesteld aan koude temperaturen en vocht. Normaal gesproken zouden deze zich juist moeten verwijden om de warmte in deze lichaamsdelen vast te houden en de huid te beschermen. Waarom ze deze verkeerde reactie vertonen, is onbekend.

Door deze overgevoelige reactie van de bloedvaatjes in je handen en voeten krijg je last van perniones. Je vingers, tenen, en andere delen van je voeten en handen zwellen zich dan een beetje op en verkleuren rood of paars. Dit gaat meestal gepaard met een branderig, tintelend of jeukerig gevoel. Ook kunnen er wondjes, blaartjes of zweertjes ontstaan. Eventueel kan dit ook gebeuren met je neus, oorschelpen, je onderbenen of de zijkanten van je heupen of dijen.

Winterhanden/-voeten komen aardig veel voor; meer bij vrouwen dan bij mannen. Er zijn verschillende factoren die ze mede veroorzaken, zoals dunne of strakke sokken, schoenen en handschoenen en een vochtig klimaat. Mensen die veel buiten werken, of in koude ruimtes, hebben er ook vaker last van. Hoewel de klachten van perniones behoorlijk vervelend kunnen zijn, gaan ze vanzelf over. Meestal binnen een periode van 3 weken. Sommige mensen gebruiken bepaalde crèmes, lichttherapie of wisselbaden om hun klachten te behandelen, maar er is geen bewijs dat dit echt werkt. Wel kun je winterhanden/-voeten voorkomen, door je huid goed te beschermen tegen kou en vocht.

Oorzaken van winterhanden/-voeten

Winterhanden/-voeten worden veroorzaakt door een overgevoelige reactie van de kleine bloedvaatjes in je handen, voeten en eventuele andere lichaamsdelen op blootstelling aan kou. Andere factoren kunnen hieraan bijdragen, zoals strakke of dunnen sokken, schoenen en handschoenen. Ook vocht vergroot de kans op klachten. Het is mogelijk dat erfelijke aanleg ook een rol speelt, omdat de klachten in sommige families vaker voorkomen.

Symptomen winterhanden/-voeten

Winterhanden/-voeten zijn te herkennen aan de volgende symptomen:

• rode of paarse verkleuring van de huid
• zwelling van de huid
• een jeukend, branderig, gloeiend of tintelend gevoel
• eventueel blaartjes, wondjes of zweertjes

Is de huid beschadigd geraakt, dan kan hieruit ook een bacteriële infectie ontstaan, met nog meer pijn en zwelling en eventueel vorming van pus. Neem in dat geval contact op met je huisarts.

Hoe wordt de diagnose winterhanden/-voeten gesteld?

De huisarts kan meestal op basis van het uiterlijk van je handen, voeten en eventuele andere aangedane lichaamsdelen al zien dat het gaat om winterhanden/-voeten. De huid hoeft niet op andere manieren onderzocht te worden.

Risicofactoren/-groepen

Vrouwen vormen de belangrijkste risicogroep voor winterhanden/-voeten. Bij hen komt deze aandoening vaker voor. Mensen die bij warmte last hebben van overmatig zweten kunnen ook sneller last krijgen van winterhanden/-voeten. Ook mensen die veel in een koude en/of vochtige omgeving werken lopen een hoger risico. Voorbeelden zijn mensen die in een koelcel werken of in de buitenlucht, zoals straatwerkers en boeren. Mensen kunnen een erfelijke aanleg hebben voor winterhanden/-voeten. In sommige families komt deze aandoening vaker voor.

De risicofactoren voor winterhanden/-voeten zijn:

• blootstelling van de huid aan kou, vocht en wind
• strakke of dunne schoenen, sokken of handschoenen
• onvoldoende lichaamsbeweging
• laag lichaamsgewicht

Behandeling van winterhanden/-voeten

Op dit moment is er geen bewijs dat er een effectieve behandeling bestaat voor winterhanden/-voeten, al zijn er verschillende manieren waarop mensen proberen hun klachten te verminderen. De resultaten hiervan zijn zeer wisselend en soms is de remedie schadelijker dan de oorspronkelijke klachten.

Sommige mensen proberen de doorbloeding van hun handen of voeten beter te laten werken door bijvoorbeeld wisselbaden te nemen, maar zulke snelle en grote temperatuurwisselingen kunnen juist ook een averechts effect hebben.
Andere mensen gebruiken speciale crèmes die de doorbloeding stimuleren, door middel van stofjes als capsicum, glycolsalicylaat of methylnicotinaat. Deze zijn vrij verkrijgbaar bij de drogist, maar worden niet vergoed. Bovendien is het effect ervan vrij beperkt.

Ook lichttherapie met UVB-straling wordt geprobeerd als methode om winterhanden/-voeten te voorkomen, maar het effect hiervan is niet bewezen. Volgens sommigen zijn vaatverwijdende middelen zoals nifedipine, prazosine, diltiazem en pentoxyfylline een oplossing, maar deze moeten maandelijks worden geslikt en hebben veel mogelijke bijwerkingen. Ook dit wordt meestal niet aangeraden. Meestal gaan winterhanden/-voeten binnen 3 weken vanzelf over. Wel kunnen de klachten op een later moment weer terugkeren. Het beste wat je kunt doen, is deze voorkomen door:

• je huid goed te beschermen tegen kou en vocht: zorg voor warme schoenen, sokken en handschoenen die tegelijkertijd goed ventileren en niet knellen. Zijn je sokken, handschoenen of andere kledingstukken vochtig geworden, vervang ze dan zo snel mogelijk en droog je handen en voeten goed af.
• ook binnen te zorgen voor een voldoende warm klimaat
• voldoende te bewegen: dit houdt je doorbloeding op gang
• te zorgen voor een gezond lichaamsgewicht

Prognose

Winterhanden/-voeten kunnen behoorlijk pijnlijk en vervelend zijn. Gelukkig zijn ze niet ernstig en gaan ze vanzelf over. Meestal binnen een periode van 3 weken. Wel kun je later weer klachten krijgen, zeker als je er aanleg voor hebt en/of onvoldoende maatregelen treft om ze te voorkomen. Sommige mensen houden er hun leven lang last van. Door je huid goed te beschermen tegen vocht en kou met de juiste kleding en schoenen en voldoende te bewegen, kun je echter veel doen om je klachten te voorkomen.