Wat je nagels zeggen over je gezondheid

Wat zijn problemen aan de teennagels die vaak voorkomen?

Dermatoloog Reinhart Speeckaert: “De schimmelinfectie en de ingegroeide teennagel. Een schimmelinfectie kan zich op twee manieren uiten. Is hij oppervlakkig, dan zie je alleen witte vlekjes op de nagel. Deze kun je zelf met een antischimmelvloeistof behandelen. Zodra de schimmel dieper kruipt, verkleurt de nagel geelbruin. Een antischimmelvloeistof kan er dan niet meer bij, dus je moet pilletjes slikken, minstens drie maanden omdat teennagels traag groeien. Vaak wordt ook bloed afgenomen bij de start en na zes weken. Doorgaans kan zo’n teenschimmel niet veel kwaad, maar de nagel wordt wel dikker. De nagel uittrekken doen we niet om het nagelbed te beschermen. Dat is een dunne huidlaag van enkele cellagen onder de nagelplaat die vooral uit bindweefsel bestaat en waarover de nagel groeit en zich vasthecht. Als je het nagelbed blootstelt aan de lucht, verandert de zone waar de nagel kan vasthechten in gewone huid. Dat is onherroepelijk. Dan gaat de nagel ingroeien, of hij komt los aan het uiteinde en groeit misschien nooit meer normaal uit.

Vaak kruipt de schimmel eerst tussen de tenen, vooral tussen de vierde en vijfde teen. Daar veroorzaakt hij jeuk, een schilferende huid en kloofjes. Dat kun je beter meteen behandelen voor de schimmel onder de nagel kruipt. Via de kloofjes kunnen bacteriën ook binnendringen en een infectie van voet of benen veroorzaken.”

Is een kalknagel ook het gevolg van een schimmelinfectie?

“Een kalknagel is verdikte en wit of geel verkleurd. Dit kan het gevolg zijn van een schimmelinfectie, maar is dat lang niet altijd. Vaak komt het door een standafwijking van je voet. Een hallux valgus bijvoorbeeld, een grote teen die naar buiten wijst. Door de zijwaartse druk kan de nagel op de grote teen dan een kalknagel worden. Vaak komt hij los en dan komt er wel een schimmel bovenop. Een antischimmelmiddel alleen lost het probleem dan niet op. Je moet ook de oorzaak behandelen: de overmatige druk door de scheefstand van de teen. Dit kan bijvoorbeeld door een silicone tenenspreider tussen de tenen te plaatsen of door een orthopedische ingreep.”

Hoe kan het dat een nagel ingroeit?

“Vooral de nagel van de grote teen kan bovenaan ingroeien. Dat doet pijn en de nagelwal wordt dik en rood. Het gebeurt vooral als je de nagel te kort en rond afknipt, of als je te smalle schoenen draagt. Nagels waarvan de uiteinden erg naar binnen buigen, kunnen ook aangeboren zijn. Dan kan een pincetnagel ontstaan, een nagel die aan het uiteinde bol staat en het topje van het nagelbed in de tang neemt.Tegenwoordig doen we daarbij vrij snel een ingreep omdat de nagel anders blijft ingroeien. We verwijderen een strookje nagel aan de zijkant en maken de nagelmatrix daar plaatselijk stuk, zodat die zone geen nieuwe nagel meer kan vormen. De nagel is dan wat smaller, maar kan niet meer ingroeien. De nagelwal kan ontsteken door een trauma of infectie. De huid wordt dan rood en zwelt op en er ontstaat een kleine opening tussen nagel en huid waar bacteriën in kruipen. Dat moet je goed ontsmetten en laten behandelen met een plaatselijk of inwendig antibioticum.”

Waardoor komen nagels soms los of scheuren ze?

“Peuter je te vaak onder een nagel, bijvoorbeeld omdat er een schimmel onder zit, dan duw je hem telkens omhoog. Hierdoor kan hij op den duur niet meer hechten aan het nagelbed en verkleurt hij geelachtig. Je veroorzaakt dan meer schade dan het oorspronkelijke nagelprobleem. Ook je nagel steeds korter knippen om een aangetast deel te verwijderen, maakt het alleen maar erger. Van agressieve zeep, reinigingsalcohol en chemicaliën kunnen nagels splijten of scheuren. Maar soms is er geen duidelijke oorzaak. Dan kunnen vitaminesupplementen nuttig zijn, vooral vitamine B. Er bestaat ook versterkende nagellak tegen het splijten. Brokkelige nagels kunnen het gevolg zijn van een huidziekte of een beschadiging van de nagelwortel. Soms zijn ze aangeboren of vinden we helemaal geen oorzaak. Het kan spontaan verbeteren na een tijd.”

Zeggen je (teen)nagels iets over je gezondheid?

“Alles wat de nagelmatrix beschadigt, zoals een infectie, ziekte, chemische stof of een verminderde bloeddoorstroming, kan de nagel vervormen of verkleuren. Dezelfde nagelafwijking kan echter veel verschillende oorzaken hebben.”

Wat doet de behandeling van kanker met je nagels?

“Wanneer je lichaam een shock doormaakt, zoals een chirurgische ingreep, een zware ziekte of chemotherapie, kunnen je nagels even stoppen met groeien. Dat veroorzaakt een horizontale indeuking. Na elke chemokuur stopt en herstart de groei. Zo ontstaan horizontale ribbels. Soms breekt de nagel af en ontstaan een soort dakpannen doordat de ene nagel onder de andere groeit. Chemo kan ook horizontale witte strepen veroorzaken. Maar die kunnen tevens ontstaan door hartfalen of ondervoeding.Nagels kunnen ook verkleuren door chemo: bruin, blauw of rood, afhankelijk van het soort. Ze worden verder brozer en splijten sneller. Soms worden ze zelfs bijna lepelvormig, met indeukingen. Dat groeit allemaal uit na het eind van de behandeling.Kankerpatiënten krijgen nog andere middelen dan chemo, zoals EGFR-remmers tegen longkanker. Die veroorzaken vaak felle en pijnlijke ontstekingen. De nagelwal wordt dan rood en de nagel groeit in. We proberen de ontsteking met geneesmiddelen zo licht mogelijk te houden en infecties te voorkomen, zodat de behandeling kan worden voortgezet.”

Hoe worden wratten en gezwelletjes onder de nagels behandeld?

“Wratten die onder je nagel kruipen, kunnen deze omhoogduwen. Vaak moeten we dan wel wat nagel wegknippen om de wrat te behandelen. Soms doen we ook een biopsie om vast te stellen dat het geen tumor is, zeker als het de enige wrat is. Zo’n tumor komt vaker voor bij mensen met een onderdrukt afweersysteem, zoals patiënten die een transplantatie hebben gehad. Er kunnen ook goedaardige tumoren en cysten onder het nagelbed zitten. Die kunnen geen kwaad, maar de nagel splijt dan vaak, verkleurt en wordt ruw. Deze tumoren kunnen meestal goed verwijderd worden.”

Wat is het effect van huidziekten op nagels?

“Huidziekten blijven niet altijd beperkt tot de huid. Zo kan onbehandelde eczeem rond de nagel deze vervormen. Hij wordt hobbelig en groeit onregelmatig uit. Ook psoriasis kan afwijkingen veroorzaken. Nagels kunnen hierdoor loslaten en er kunnen putjes in ontstaan. Ook kan het olievlekfenomeen een gevolg zijn van psoriasis, een bruine verkleuring die eruitziet als olie die zich verspreidt over water. Sommige mensen hebben zelfs alleen psoriasis aan de nagels en niet aan de huid. Uitsluitend de nagels behandelen is dan niet vanzelfsprekend. Vaak zijn plaatselijke inspuitingen nodig om de nagelmatrix te bereiken. Om deze minder pijnlijk te maken, gebruiken we een Dermojet, dat is een apparaat dat vloeistoffen zonder naald maar onder hoge druk injecteert. De huidontsteking lichen planus veroorzaakt jeukende, paarse vlekken. Meestal op de polsen, soms ook op de rest van het lichaam. Vaak zie je hierbij eerst verticale strepen op de nagels, die dan hun vorm verliezen en verbrokkelen. Met geneesmiddelen die de huidontsteking remmen, verbetert ook de toestand van de nagels.”

Wat doen bacteriën met de nagels?

“Van een infectie met de pseudomonas bacterie kan je nagel groenig of donkerblauw verkleuren. Deze bacterie houdt van een warme, vochtige omgeving en maakt meestal gebruik van een loszittende nagel om je te besmetten. Als je vaak met je handen of voeten in het water zit, gebeurt dat gemakkelijker. Dan moet je eerst die oorzaak aanpakken.”

Kunnen nagelafwijkingen wijzen op andere ziekten?

“Als tenen en vingers te lang niet voldoende zuurstof krijgen, verbreden en verdikken de uiteinden. De nagels worden bolvormig en helemaal wit. Aan de handen noemt men dat trommelstokvingers. Dat zie je bijvoorbeeld bij chronisch obstructief longlijden, longtumoren of hartziekten. Ook een klauwnagel, een extreem verdikte en krom uitgroeiende nagel kan het gevolg zijn van een slechte doorbloeding.

Nagels die half wit en half rood gekleurd zijn, kunnen wijzen op gevorderde nierproblemen, leverproblemen of diabetes. Dat zien we niet vaak meer omdat de oorzaak tegenwoordig meestal al eerder gevonden en behandeld wordt.”

Kan een moedervlek onder je nagel kwaad?

“Een moedervlek in de nagelmatrix zorgt voor een bruin streepje onder de nagel. Dat komt vaker voor bij donkere huidtypes. Wanneer dat streepje niet verandert, is het ongevaarlijk. Als het breder wordt, of als ook de huid rond de nagel donker verkleurt, zou het echter een gevaarlijk melanoom kunnen zijn. Dat moet je snel laten nakijken.”

Tips voor gezonde nagels

• Gebruik geen agressieve zeep of ontsmettingsmiddelen.
• Knip je teennagels recht af en niet te kort.
• Pulk niet aan of onder je nagel.
• Draag goede schoenen met genoeg ruimte voor je tenen, dus geen puntige schoenen.
• Nagellak kan doorgaans geen kwaad, maar remover is agressief en droogt je nagels uit.
• Gelnagels kunnen problemen veroorzaken. De acrylaatlijm om ze vast te hechten kan contacteczeem veroorzaken. Gelnagels verwijderen kan de nagelplaat beschadigen.

Prof. dr. Reinhart Speeckaert is dermatoloog in het UZ Gent. Hij is gespecialiseerd in pigmentstoornissen, systeemziekten en wondzorg, en doet onder meer onderzoek naar inflammatoire huidziekten.