En waarom kun je jezelf niet kietelen?
Bij veel mensen hoef je alleen maar naar hun voeten te wijzen en ze schieten al in de kramp. Waarom kriebelt het bijna altijd als iemand anders je voeten aanraakt? En waarom gebeurt dat eigenlijk niet als je het zelf doet? In hoeverre je tegen kietelen kunt, verschilt sterk per persoon, maar de voeten zijn meestal het gevoeligst.
In het oude Rome was kietelen een officiële straf. Slachtoffers werden vastgebonden en vervolgens mocht een geit de voetzolen likken. De ruwe tong van de geit zorgde in eerste instantie voor gekriebel, maar schuurde uiteindelijk vaak de huid open.
Tegenwoordig is kietelen geen straf meer en meestal moet een gekietelde enorm lachen. Toch is kietelen niet alleen maar prettig. Het hulpeloze gelach is namelijk een reflex dat wordt veroorzaakt door speciale zintuigen in de huid. Zodra je wordt aangeraakt geven die zintuigen een signaal af aan de hersenen en je lichaam reageert alsof het in gevaar is. Je spieren spannen zich aan, de hartslag gaat omhoog en je maakt de bekende onvrijwillige bewegingen. Een chimpansee gaat bijvoorbeeld ook grijnzen als hij dreiging voelt. Men gaat er nu vanuit dat het een reflex is die uit de oertijd stamt.
Twee soorten
Er zijn twee verschillende soorten kietelen. De eerste vorm, knismesis, wordt veroorzaakt door een heel zachte aanraking of wrijving op de huid. Over het algemeen zorgt deze zachte manier van kietelen vooral een jeukend gevoel op de huid. Dit heeft een evolutionair voordeel. Als vliegen of andere insecten op je huid gaan zitten, dan jaag je ze dankzij deze kietel weg. Dieren doen dit ook.
Als je het over kietelen hebt, heb je het meestal over de andere vorm: gargalesis. Deze manier van kietelen gaat gepaard met heftig gelach en onvrijwillige bewegingen. Voor zover bekend komt deze vorm alleen bij mensen en andere primaten voor.
Jezelf kietelen
Als je jezelf heel zachtjes over de arm strijkt (knismesis), zul je waarschijnlijk de aandrang voelen om eventjes te krabben. Een heftige kietelreactie (gargalesis) kun je echter niet bij jezelf bewerkstelligen. Er is namelijk niets onverwachts aan jezelf kietelen en je hersenen weten dus allang dat er een kriebel aan gaat komen. De zenuwen krijgen daarom een seintje om niet te reageren op het gekietel. Als je al weet dat iemand anders je gaat kietelen, geldt dit effect niet of in mindere mate.
Lachen
Tijdens het kietelen worden verschillende gebieden in je hersenen gestimuleerd, onder andere het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het analyseren van druk op de huid en het gebied dat verantwoordelijk is voor het verwerken van pijn. Dit laatste hersengebied reageert echter ook als je moet lachen. Dit zou dus een van de verklaringen kunnen zijn voor de lach.
De hypothalamus wordt echter ook geactiveerd in de hersenen tijdens het kietelen. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor instinctieve reacties, zoals de vlucht- of vechtreactie.
Gevoelige voeten
Maar waarom zijn nu juist de voeten zo gevoelig voor kriebel. Dat antwoord is eigenlijk heel simpel: de concentratie zenuwuiteinden per vierkante centimeter is op je voetzolen veruit het hoogst. De zenuwuiteinden zitten hier ook dicht tegen het huidoppervlak aan en het is een relatief onbeschermde plek. Andere gevoelige plekken zijn de oksels, hals en buik.
Het lijkt erop dat je naarmate je ouder wordt steeds beter tegen kietelen kunt. Vooral voor mannen van 40 jaar en ouder geldt dit. De reflex wordt dus steeds minder sterk.
Intimiteit
Hoewel het lachen als reactie op kietelen niet het gevolg is van plezier, kan kietelen wel degelijk plezier geven. Veel mensen vinden het, tot op een bepaalde hoogte, fijn: het is een speelse vorm van intimiteit. Daarbij is het ook een gemakkelijke manier om samen te lachen. Kinderen gebruiken het onderling ook vaak als alternatief voor geweld.
