Alles wat je moet weten over een jodiumtekort

Veelzijdig mineraal

Jodium wordt ook wel een spoorelement genoemd omdat je er niet veel van nodig hebt: 150 microgram per dag. Maar die kleine hoeveelheid is op veel verschillende plekken in je lichaam nodig. Jodium is echt heel veelzijdig. Zo heeft je schildklier voor het functioneren jodium nodig. Het helpt bij de productie van schildklierhormonen en dat is weer belangrijk voor de energiestofwisseling in je lichaam. Jodium is ook van belang voor het goed functioneren van het zenuwstelsel en cognitieve functies zoals concentratie, geheugen, leervermogen, het probleemoplossend vermogen en de intelligentie. Tijdens de zwangerschap speelt jodium een rol bij de hersenontwikkeling van de baby en daarna hebben kinderen het nodig voor de groei. Tenslotte is jodium belangrijk voor het gezond houden van de huid.

Waarin zit jodium?

Jodium komt van nature niet in veel voedingsmiddelen voor. Het zit in vis, eieren, melkproducten, zeewier en in heel kleine hoeveelheden in groente. Omdat aan het begin van de 20e eeuw veel mensen een tekort aan jodium hadden, heeft de overheid na de Tweede Wereldoorlog besloten dat jodium toegevoegd mocht worden aan bakkerszout en sommige soorten keukenzout. Hierdoor is brood dat gebakken is met gejodeerd bakkerszout inmiddels de belangrijkste bron van jodium. Met 4 sneetjes brood met 1,2 procent bakkerszout krijg je al bijna 100 microgram jodium binnen. Dan heb je al een behoorlijk deel van de dagelijkse aanbeveling van 150 microgram te pakken.

Niet al het brood bevat gejodeerd bakkerszout

Bakkers zijn niet verplicht gejodeerd bakkerszout te gebruiken. Vraag je bakker of bakkerszout gebruikt is of check het etiket. Eet je biologisch brood dan is de kans groot dat je bakker het bakt zonder bakkerszout en het bevat dan bijna geen jodium. Ook brood dat je zelf bakt met gewoon keukenzout bevat geen jodium.

Krijgen we genoeg jodium binnen?

Het RIVM meet om de paar jaar hoeveel jodium volwassenen dagelijks binnenkrijgen. Deze metingen laten zien dat sinds 2006/2007 de jodiuminname van volwassenen in Nederland met een derde is gedaald maar nog steeds niet in de gevarenzone zit. Dat komt vooral omdat het gehalte aan jodium in bakkerszout is gedaald. In 2008 is de wetgeving veranderd en wordt er aan brood een ander soort zout toegevoegd, dat minder jodium bevat. Daarnaast eten we steeds minder brood. Het laatste onderzoek is gedaan in 2020/2021. Daaruit blijkt dat volwassenen gemiddeld nog wel steeds genoeg jodium binnenkrijgen via hun voeding. Wel moet de dagelijkse jodiuminname bij vrouwen niet verder dalen.

Risico op een jodiumtekort

Vooral bij zwangere vrouwen is voldoende jodium een punt van aandacht, omdat jodium belangrijk is voor de groei van het ongeboren kind. Daarom hebben zwangere vrouwen meer jodium nodig (200 microgram per dag in plaats van 150). En ze zitten gemiddeld net boven de 150 microgram. Verder is de kans op een tekort groter als je weinig of geen brood eet, of brood koopt of bakt zonder bakkerszout. Tenslotte kan ook bij een veganistische voeding de inname van jodium laag zijn omdat jodium van nature vooral voorkomt in dierlijke producten zoals vis, zuivel, eieren en schelpdieren.

Te weinig jodium, hoe merk ik dat?

Je merkt het niet meteen als je te weinig jodium binnenkrijgt, omdat er een grote voorraad in je schildklier zit. Pas als je jaren te weinig jodium binnen hebt gekregen, kun je dit merken. Je lichaam maakt dan minder schildklierhormonen aan, je schildklier werkt trager en zwelt op. Dit wordt ook wel struma of krop genoemd. Hierdoor kan je gewicht toenemen en kun je last krijgen van kou, obstipatie, minder goed kunnen nadenken en kun je trager reageren. Bij kinderen kan een jodiumtekort leiden tot een groeiachterstand en soms zelfs tot dwerggroei. Als je tijdens de zwangerschap een jodiumtekort hebt, kan dit bij je baby zorgen voor een verminderde hersenontwikkeling. De huisarts kan een tekort via bloed- en urineonderzoek vaststellen.

Zorgen voor extra jodium

Je kunt een jodiumtekort voorkomen door te kiezen voor brood met gejodeerd bakkerszout. Ook als je zelf thuis brood bakt, kun je het beste voor gejodeerd zout kiezen. Sowieso is het het beste om bij het zout dat je thuis gebruikt te kiezen voor gejodeerd zout. Eet daarnaast regelmatig zuivel, vis en eieren. Zo levert 85 gram witvis ongeveer 100 microgram jodium. En voor diezelfde hoeveelheid jodium heb je 4-5 glazen melk 0f 6 gekookte eieren nodig. Variatie is dus nodig en het kan lastig zijn om zonder brood toch aan voldoende jodium te komen. Eet je weinig brood of eet je geen brood dat gejodeerd bakkerszout bevat? Overweeg dan om regelmatig zeewier te gebruiken of kies voor een supplement met jodium. Er zijn multivitaminen- en mineralensupplementen met jodium. Het zit er echter niet altijd in. Check daarom het etiket.

Jodiumtabletten van de overheid

Misschien heb jij wel jodiumtabletten in een kastje liggen die je van de overheid gekregen hebt. Dit zijn geen gewone supplementen om dagelijks in te nemen. Deze pakketjes met jodium zijn uitgedeeld aan iedereen jonger dan 40 jaar die in de buurt van een kerncentrale woont. Het gaat om kinderen tot 18 jaar die minder dan 100 kilometer van een kerncentrale wonen en iedereen tot 40 jaar die er minder dan 20 kilometer vandaan woont. Zo kunnen deze groepen meteen jodium innemen wanneer sprake is van een kernramp. Bij zo’n ramp ontstaat radioactief jodium dat via de lucht kan worden ingeademd. Als dat radioactief jodium in de schildklier wordt opgeslagen, kan het op termijn leiden tot schildklierkanker. Jodium nemen kort voor of in de uren na het overkomen van een radioactieve wolk, zorgt ervoor dat de voorraad jodium in de schildklier al “vol” zit met niet-radioactief jodium. Hierdoor kan het radioactieve jodium van de kernramp niet ook nog opgeslagen worden. En dit verkleint de kans op schildklierkanker ten gevolge van een kernramp. Als je ouder bent dan 40 jaar, heb je deze jodiumtabletten van de overheid niet ontvangen omdat de kans op schildklierkanker afneemt met het ouder worden.

Dit artikel is geschreven door Christel Vondermans. Christel is diëtist. Ze geeft graag praktische adviezen en begrijpelijke uitleg, zodat een gezonde leefstijl voor iedereen een stukje haalbaarder en leuker wordt.