Zo ga je om met extreme hitte

Wanneer we denken aan maatregelen bij hitte, denken we vooral aan kwetsbare ouderen met chronische ziekten. Maar of die hittetips ook gelden voor vitale ouderen? Veel adviezen lijken nogal wiedes. Natuurlijk draag je geen trui als het buiten 30 graden is en doe je overdag de gordijnen dicht. Toch kunnen langer durende perioden met temperaturen boven de 25 graden voor iedereen pittig zijn. Hoogleraar ouderengeneeskunde Jos Schols was betrokken bij het Nationale Hitteplan en meent dat vanaf circa 35 graden en een luchtvochtigheid van boven de 50 procent iedereen risico loopt op hittestress. "Ook gezonde, jonge mensen. Hitte is topsport voor je lichaam." Word je ouder, dan is het lastiger om op de juiste temperatuur te blijven, licht Schols toe: "Je hebt minder dorst, je nieren werken minder goed, je zweet minder, je huid wordt dunner en je hart en longen hebben wat minder bij te zetten. Allemaal redenen waarom je lichaam minder goed om kan gaan met warmte." Er zijn grote persoonlijke verschillen: "De een zal wat eerder last hebben. Maar we weten ook dat sommige mensen geen hulp vragen en zichzelf overschatten." Dus een belangrijke vraag voor iedereen: hoe help je je lichaam bij hitte? 

1. Voorkom uitdroging en grote temperatuurverschillen

Meer drinken: het klinkt zo logisch, bij dorstig weer moet je meer drinken. Toch is dat op oudere leeftijd niet zo vanzelfsprekend. "Bij mensen van boven de 70 werkt de dorstprikkel van het lichaam minder goed", aldus Schols. "Hierdoor heb je geen dorst en vergeet je misschien om die zes tot acht glazen vocht te drinken die je nodig hebt bij warm weer. Ga daarom meer af op prikkels van buitenaf, vooral als je wat verstrooid bent.” Je kunt drinken op vaste tijden (elk heel uur) of bij vaste momenten in je dagelijkse routine, zoals bij elk eetmoment. “Een alarm in je telefoon kan wellicht ook helpen”, denkt Schols. “Laat dat op vaste tijden afgaan, zodat je weet wanneer het tijd is voor wat drinken.” Neem een flesje water mee en drink, ook als je geen dorst hebt.

Voorzichtig met airco: tegenwoordig hebben onze auto’s airco en sommige huizen ook. Dat kan een hoop verschil maken bij hitte en het leven een stuk draaglijker maken, maar we moeten ook niet overdrijven. “Juist te grote temperatuurverschillen vragen veel van ons lichaam”, legt Schols uit. “Zet de airco dus niet op 18 terwijl het buiten 32 graden is. Wanneer je dan naar buiten gaat, krijg je een veel te grote klap. Je lichaam moet zich plotseling aanpassen en dat kan lijden tot flauwte of lage bloeddruk. Niet goed voor mensen met hart- en vaatproblemen.” Je kunt je auto wel even flink koelen maar zet daarna de airco weer op een wat hogere temperatuur, zodat de verschillen niet te groot zijn.

Wat zijn de symptomen van uitdroging door oververhitting?

• Heftige dorst
• Een gevoel van uitputting
• Concentratieproblemen
• Duizeligheid/prikkelbaarheid
• Misselijkheid/braken
• Hoofdpijn
• Kramp in de spieren
• Snelle polsslag
• Wat te doen? Drink veel water en eet of drink wat zouts, bijvoorbeeld bouillon. Ga uit de zon en zoek wat koelte (bijvoorbeeld op een plek waar een briesje staat).

Bron: GGD Amsterdam

Wat is een hittegolf?

In Nederland is een hittegolf een opeenvolging van minimaal vijf zomerse dagen (maximumtemperatuur 25,0 °C of hoger), waarvan er minimaal drie tropische dagen (maximumtemperatuur 30,0 °C of hoger) zijn.

2. Medicijnen en hitte

Medicijnen zijn vaak afgestemd op je lichaam in normale toestand. Maar met hitte kan het voorkomen dat sommige medicijnen voor ongewenste bijverschijnselen zorgen. Zo kunnen plastabletten en laxantia je vochthuishouding negatief beïnvloeden en zorgen dat je sneller uitdroogt en onwel wordt. Bepaalde medicatie tegen parkinson en psychosen kan ook een negatieve invloed hebben, omdat die ervoor zorgt dat je minder zweet. “Aandacht voor correct gebruik van je medicatie is dus erg belangrijk gedurende perioden van hitte”, tipt Schols. Hij vindt een waarschuwing wel op zijn plaats: “Ga nooit zelf sleutelen aan de medicatie, maar overleg met je apotheker of arts.” Ook wijst hij op mogelijke bijwerkingen van rustgevende medicijnen, zoals bepaalde slaapmiddelen of middelen tegen depressies of psychosen. “Deze beïnvloeden je reactievermogen en hierdoor kun je minder alert reageren op situaties waarin je wat beter voor jezelf zou moeten zorgen. Zoals wanneer je uit de zon zou moeten gaan of meer zou moeten drinken.”Hitte kan er ook voor zorgen dat de werkzaamheid van geneesmiddelen vermindert. Hierdoor krijg je met je vertrouwde dosis toch te weinig van je medicatie binnen. Bewaar ze daarom koel, onder de 25 graden. Niet in een vochtige badkamer en ook niet in je broekzak. Haal je medicijnen op bij de apotheek of ben je onderweg? Neem dan een koeltas(je) mee voor medicijnen die in de koelkast bewaard moeten worden. Ga direct naar huis en laat ze niet in een warme auto liggen.

Tips bij aanhoudende warmte

• Houd het huis binnen koel
• Gebruik een zonnescherm of sluit de gordijnen
• Drink voldoende (geen alcohol)
• Houd jezelf koel met water en wind
• Blijf uit de zon en bescherm de huid
• Vermijd inspanning
• Let op jezelf en een ander

Bron: GGD Amsterdam

3. Voeding en hygiene

• Vaker minder eten: Schols raadt aan om tijdens hitteperioden liefst meerdere licht verteerbare, kleine maaltijden te eten. “Wanneer je zwaar tafelt, heeft je lichaam daarna al zijn energie nodig om het eten te verteren. Terwijl het juist ook energie nodig heeft om je lichaam op de juiste temperatuur te houden en over-tollige warmte af te voeren.” Groenten en fruit zijn altijd goed, maar in de zomer extra goed. Ze leveren vocht en zijn een bron van vitaminen en zouten.
• Let op de hygiëne: extra hygiëne bij de bereiding van eten is op z’n plaats, want braken en diarree kunnen ervoor zorgen dat je nog sneller uitdroogt. Was je handen met zeep, was groente en fruit voordat je ze eet en zorg dat je vlees, eieren en vis goed gaar maakt en rauwe vlees en vis niet in contact laat komen met bereid eten.

4. Bescherm je huid en ogen

Ongeveer vanaf het dertigste levensjaar begint onze huid te verouderen. Jammer, maar een natuurlijk proces, legt Schols uit: "De huid wordt dunner, verliest water, bindweefsel en talgklieren. Je zal merken dat hij hierdoor ruwer en droger gaat aanvoelen en er meer rimpels zichtbaar zijn.” Niets aan te doen. Al veroudert de huid wel sneller als je rookt of veel in de zon zit. Je huid kan dus wel wat extra bescherming gebruiken. Het makkelijkst is om de zon op hete dagen te vermijden als hij op zijn felst is. Zo tussen 12.00 en 17.00 uur ’s middags. Toch in de zon? Bedek je hoofd met een zonnehoed of klep en gebruik een zonnebrandmiddel met factor 50. Met insmeren vergeten we vaak de oren en oogleden. Opletten dus, want ook deze kunnen lelijk verbranden. Een zonnebril met een goede uv-filter vermindert het risico op staar. Schols: “Het meest logische advies is om zo veel mogelijk schaduwrijke plekken op te zoeken.” Ook kun je je huid dagelijks langzaam aan de zon laten wennen in de loop van de lente. Dan is de kans op verbranding minder. Sommige mensen doen dit met een zonnebankkuur, maar het is goed om te realiseren dat zonnebanken even schadelijk zijn voor je huid als de zon en evengoed het verouderingsproces versnellen.

5. Vergeet niet te genieten

Na al deze waarschuwingen zou je haast vergeten hoe plezierig de zon kan zijn. De huid maakt vitamine D aan wanneer deze wordt blootgesteld aan zonlicht en dat is weer belangrijk voor gezonde botten en tanden en zorgt dat je spieren sterk blijven. Ook draagt het bij aan een goede weerstand. Het licht, de warmte op je huid, het geeft ons ook een gevoel  van vrijheid en blijdschap. We krijgen er goede zin van, kunnen eropuit: lekker ontspannen, wat wil je nog meer. Van dat alles moeten we ook volop blijven genieten en dat kan zonder meer als we  op verstandige wijze de zon ingaan.

Warmteberoerte

1. Wat is een warmteberoerte?

Een warmteberoerte kun je herkennen aan: plotselinge bewusteloosheid, soms spiertrekkingen en/of schokken van het lichaam, een sterk oplopende lichaamstemperatuur (boven 41 graden Celsius), een droge, warme en rode huid en geen zichtbaar zweet.

2. Wat kun je doen?

Bij warmteberoerte moet je direct de ambulancedienst (112) bellen voor spoedeisende hulp. Daarnaast moet je meteen de lichaamstemperatuur verlagen door te ventileren, de persoon in de schaduw te leggen en de huid af te koelen met water of natte handdoeken.

3. Wat zijn de kwetsbare groepen?

65-plussers, mensen met een zwakke gezondheid of chronische ziekten, bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen, mensen met hart-, vaat- en longaandoeningen en/of diabetes, baby’s en peuters, sporters en mensen die zich zwaar lichamelijk inspannen.

Dit artikel is eerder verschenen in het zomernummer Plus Magazine juli/augustus 2020. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!