NSAID’s: uitkomst bij pijn

NSAID’s zijn een uitkomst bij pijn waartegen een gewoon paracetamolletje niet meer helpt. Pijn bij reumatische aandoeningen bijvoorbeeld, of bij jicht, een slijmbeurs- of peesontsteking.

Wat zijn NSAID's?

NSAID’s staan voor non-steroidal anti-inflammatory drugs, oftewel niet-hormonale anti-ontstekingsmedicijnen. Voorbeelden van de werkzame stoffen zijn ibuprofen, diclofenac en naproxen. Tot begin jaren ’90 waren ze alleen op recept verkrijgbaar, maar sindsdien kun je ze gewoon bij de drogisterij of apotheek kopen.

De doseringen van vrij verkrijgbare NSAID’s zijn in de loop van de jaren toegenomen. Sinds 2010 is naproxen zelfs in doseringen van 550 milligram te koop. Daar zijn lang niet alle artsen en apothekers blij mee. De Amsterdamse huisarts Joachim Knap: "Dat is een hoge dosering, met mogelijk sterke bijwerkingen. Maar veel mensen lezen de bijsluiter niet en de informatie die de apotheker geeft, dringt niet altijd goed door. Mensen denken vaak zelfs dat NSAID’s onschuldig zijn, want ze mogen door reclames worden aangeprezen. En die reclames zeggen in feite: 'Koop het maar, het zijn goede pijnstillers!' Dat zíjn het ook, maar ze zijn óók gevaarlijk."

Extra voorzichtig

En dat 'gevaarlijk' is niet overdreven. Volgens gegevens uit 2007 belanden er jaarlijks 1100 mensen in het ziekenhuis door verkeerd NSAID-gebruik. Het gros daarvan betreft complicaties in het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal (zoals maagbloedingen). Ook bloedingen op andere plaatsen komen voor. Andere NSAID-slikkers moeten worden opgenomen omdat hun nierfunctie plots snel achteruitgaat of omdat ze ineens (of verergerd) last krijgen van hartfalen.

Huisarts Knap heeft veel ouderen in zijn praktijk en juist bij hen komen vaak problemen voor. "Ik verbaas me er soms over met hoeveel gemak mensen vertellen welke medicatie ze allemaal hebben geprobeerd. Ouderen moeten extra voorzichtig zijn met NSAID’s, want de bijwerkingen zijn bij hen heftiger door hun hogere leeftijd. Ook in combinatie met bepaalde aandoeningen of andere medicijnen kan de kans op bijwerkingen groter worden. Wie een NSAID gebruikt en ouder is dan 70 jaar (of ouder is dan 60 jaar en een bloedverdunner slikt), heeft een verhoogde kans op ernstige maagklachten, zoals een maagzweer of een maagbloeding."

Maagklachten

NSAID’s hebben namelijk als bijwerking dat ze de bekleding van maag (en darmen) kunnen beschadigen. Dat kan tot zweervorming en uiteindelijk tot een bloeding leiden, zodat ziekenhuisopname nodig is. Vervelend genoeg wordt die bloeding door het NSAID-gebruik heftiger, want deze pijnstillers remmen de werking van de bloedplaatjes. En als iemand dan ook nog eens bloedverdunners gebruikt, bijvoorbeeld na een trombose, is het hek helemaal van de dam.

Jaarlijks overlijden tientallen mensen aan een maagbloeding als gevolg van NSAID-gebruik. Knap: "Het is al heel lang bekend dat oudere mensen naast een NSAID een maagzuurremmer moeten slikken. Maar dat doet dus niet iedereen. Ik ben bang dat het aantal fatale maagbloedingen gaat stijgen doordat maagzuurremmers binnenkort voor veel mensen niet meer zullen worden vergoed."

Eigen verantwoordelijkheid

"We proberen het medicijngebruik steeds beter in de gaten te houden in samenwerking met apothekers", zegt Knap, "maar het systeem is nooit waterdicht. Toen de middelen in de vrije verkoop kwamen, mocht dat alleen in doosjes van maximaal tien of twintig pillen, maar je kunt natuurlijk makkelijk een grotere voorraad aanleggen door naar meer drogisterijen en apotheken te gaan. Die informatie komt niet altijd bij je vaste apotheek terecht, of bij de huisarts of specialist. Sterker nog, het kan gebeuren dat de arts dan óók nog NSAID’s voorschrijft, waardoor de gevaren alleen maar toenemen."

Het is dus aan de patiënt om de apotheker, huisarts of specialist in te lichten over de medicijnen die níet door de arts zijn voorgeschreven. "En dat gebeurt niet altijd", weet Knap. "Ik vind dat de NSAID’s simpelweg helemaal uit de vrije verkoop moeten worden gehaald."

Veel ongeruste artsen, zoals Knap en ook de apothekersorganisatie KNMP, trokken erover aan de bel bij het ministerie van VWS. Over het resultaat is Knap niet tevreden. "NSAID’s zijn nog steeds zonder recept te koop. Hooggedoseerde naproxen weliswaar alleen bij de apotheek, maar de verantwoordelijkheid blijft toch liggen bij de patiënt. En daar hoort ze wat mij betreft niet."

Leidraad

De moraal van het verhaal: heb je pijn, kies dan eerst voor paracetamol. Dat helpt vaak even goed en heeft veel minder bijwerkingen. Neem er maximaal zes per dag van 500 mg of driemaal per dag 1000 mg. Pas als dat niet helpt, is een NSAID een goede keus. Lees altijd de bijsluiter om na te gaan of het middel voor jou geschikt is. Slik niet meer dan is toegestaan, zelfs niet als de pijn dan weg blijft. In dat geval kun je bijvoorbeeld beter een NSAID en paracetamol met elkaar combineren. In de bijsluiter staat hoeveel je per dag mag innemen.
 
Gebruik je op dit moment al langdurig een NSAID, bespreek dit dan met de huisarts of apotheker. Zij kunnen nagaan of het soort pijnstiller dat je slikt en de dosering daarvan nog steeds geschikt voor je is. Vertel de apotheker sowieso welke geneesmiddelen je zelf (zonder recept) hebt gekocht en vraag hem deze op te nemen in jouw medicatie-overzicht. Vraag om een uitdraai en neem dit mee naar eventuele behandelaar(s).

Met medewerking van prof. Peter de Smet, expert medicatieveiligheid bij de apothekersorganisatie KNMP.