Wat is een soa?

Wat is een soa?

Soa is een afkorting voor seksueel overdraagbare aandoening(en). Deze worden ook wel geslachtsziekten genoemd. Ze worden veroorzaakt door verschillende virussen of bacteriën, die vooral via slijmvliezen zoals de vagina, penis, anus en de binnenkant van de mond het lichaam binnendringen. Dit gebeurt het vaakst tijdens seksueel contact, vandaar de naam. Sommige soa's, zoals hiv, syfilis en hepatitis B kunnen ook op andere manieren worden overgedragen, bijvoorbeeld door het gebruik van niet goed gereinigde naalden bij piercings, tatoeages of drugsgebruik.

Er zijn veel verschillende soa's, die allemaal hun eigen symptomen hebben en ook vragen om een andere behandeling. Enkele veel voorkomende soa's zijn:

• chlamydia
• hiv
• gonorroe
• syfilis
• hepatitis B
• genitale wratten
• herpes genitalis
• schaamluis
• trichomonas

Sommige van deze geslachtsziekten gaan gepaard met zichtbare of voelbare symptomen, zoals jeuk en/of pijn, bultjes of zweertjes en afscheiding. Maar er zijn ook varianten, zoals chlamydia, die je bij je kunt dragen en ook over kunt dragen zonder het te merken. Deze kunnen alleen door speciale soa tests worden opgespoord. Ieder jaar wordt er bij zo'n honderdduizend mensen een soa gevonden. Daarnaast zullen er ook nog behoorlijk wat mensen zijn die er een hebben zonder dat ze het weten.
Een geslachtsziekte hebben kan heel vervelend zijn, maar de meeste zijn goed te behandelen. Sommige kunnen echter hele ernstige gevolgen hebben en zijn (nog) niet te genezen, zoals hiv. Andere kunnen leiden tot onvruchtbaarheid of andere onherstelbare schade aan je lichaam. Het beste wat je kunt doen is proberen een soa te voorkomen door veilig te vrijen. Condooms en beflapjes gebruiken is de beste manier om geen seksueel overdraagbare aandoening op te lopen.

Oorzaken van een soa

De meeste geslachtsziekten worden veroorzaakt door bacteriën of virussen. Deze worden van mens tot mens overgedragen, meestal door direct contact tussen lichaamsdelen die (deels) uit slijmvlies bestaan, zoals de binnenkant van de mond, de vagina, de penis en de anus. Daar is de huid vochtig en dun; een gunstig klimaat voor virussen en bacteriën. Deze bevinden zich vaak in het vocht dat zich in deze delen bevindt, zoals (menstruatie-)bloed, voorvocht en sperma, vaginaal vocht of vocht uit blaasjes en zweertjes die door sommige van deze ziekten veroorzaakt worden.

De voornaamste oorzaak van besmetting met een geslachtsziekte is onveilig seksueel contact met iemand die al besmet is. Dit kan in de vorm van vaginale, orale of anale seks zonder condoom of beflapje zijn, maar ook via je vingers, een vibrator, dildo of ander seksspeeltje.
Maar seksueel contact is niet altijd de oorzaak van besmetting met een geslachtsziekte. Sommige SOA, zoals genitale wratten en schaamluis, kunnen ook overgedragen worden door gemeenschappelijk gebruik van handdoeken of beddengoed. Andere SOA's, zoals hiv, hepatitis B en hepatitis C, kunnen ook via het bloed worden overgedragen; dit komt bijvoorbeeld voor tijdens het laten zetten van piercings of tatoeages waarbij de naalden niet goed zijn gereinigd, of door gedeeld gebruik van naalden bij drugsgebruik, of gedeeld gebruik van scheermesjes. Sommige geslachtsziekten kunnen van moeder op kind worden overgedragen tijdens de zwangerschap of bevalling.

Symptomen van een SOA

De symptomen van een SOA verschillen per geslachtsziekte, maar over het algemeen kunnen de volgende verschijnselen een teken zijn dat je er een hebt opgelopen:

• wratten, blaasjes of zweertjes bij de geslachtsdelen of anus
• pijn of jeuk in het schaamgebied of bij de anus
• pijn bij het plassen
• afscheiding of pus uit de anus
• gezwollen klieren in de lies
• koorts
• gele huid en gelig oogwit

Vrouwen kunnen verder last hebben van:

• pijn in de onderbuik
• afwijkende afscheiding; een grotere hoeveelheid, andere kleur of sterkere geur
• bloedverlies uit de vagina na seksueel contact
• bloedverlies tussen menstruaties

Mannen kunnen last hebben van:

• zwelling of pijn in de balzak
• waterig vocht of pus uit de plasbuis

Heb je last van deze klachten, heb je onveilig gevreeën, of heb je een vaste partner met wie je zonder condooms wil gaan vrijen, dan is het verstandig om je te laten testen op soa's. Neem daarvoor contact op met je huisarts.

Hoe wordt de diagnose soa gesteld?

De diagnose van seksueel overdraagbare aandoeningen wordt over het algemeen gesteld door een soa-test, die je huisarts meestal uitvoert. Deze zal je vragen stellen over onveilig seksueel contact en eventuele klachten die je hebt. De huisarts kan verschillende onderzoeken (laten) uitvoeren, zoals:

• lichamelijk onderzoek van de huid en slijmvliezen in het schaamgebied en bij de anus
• onderzoek van vloeistoffen, zoals afscheiding, bloed of urine.

Niet alle SOA zijn meteen zichtbaar in je bloed, ook al ben je besmet. Hiv kan meestal pas na drie maanden in het bloed gevonden worden, bij chlamydia kan dat drie weken duren.

Risicofactoren/-groepen

De belangrijkste risicofactoren voor SOA zijn:

• anale, vaginale of orale seks zonder condoom of beflapje
• gemeenschappelijk gebruik van naalden bij piercings, tatoeages of drugsgebruik
• gemeenschappelijk gebruik van beddengoed, handdoeken of scheermesjes

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op SOA, met name:

• mensen onder de 25 jaar oud
• personen met wisselende seksuele contacten
• mensen die werkzaam zijn in de prostitutie en hun klanten
• mannen die seksueel contact hebben met andere mannen en hun partnersmensen die een SOA hebben (gehad)

In sommige landen en continenten komen geslachtsziekten vaker voor, bijvoorbeeld in:

•  Turkije
• Marokko
• Oost-Europa
• Azië
• Zuid-Amerika
• De Nederlandse Antillen
• Suriname

Mensen die afkomstig zijn uit een van deze gebieden, of van wie de ouders afkomstig zijn uit een van deze gebieden, hebben een verhoogd risico op seksueel overdraagbare aandoeningen. Dat geldt ook voor hun seksuele partners.

Behandeling van een SOA

De meeste SOA's zijn goed te behandelen, zeker als ze in een vroeg stadium worden ontdekt. Wat de behandeling inhoudt, verschilt per aandoening. Is de oorzaak een bacterie, zoals bij chlamydia, syfilis of gonorroe, dan kan een antibioticakuur het probleem verhelpen.
Bij geslachtsziekten die gepaard gaan met veranderingen aan je huid, zoals genitale wratten en herpes genitalis, kun je soms de huid (laten) behandelen om de klachten te verminderen. Het virus blijft echter in je lichaam aanwezig en klachten kunnen dus later weer opspelen.
Ook het hiv-virus blijft altijd in je lichaam aanwezig. Wel kun je medicijnen krijgen die het virus afremmen, zodat je er redelijk goed mee kunt leven. Het is heel belangrijk dat dit virus op tijd opgemerkt en onderdrukt wordt, om te voorkomen dat het zich ontwikkelt tot aids. Dat kan namelijk heel ernstige gevolgen hebben en zelfs een dodelijke afloop hebben. Bij alle SOA geldt dat het dus belangrijk is om ze zo snel mogelijk op te sporen. Is er een kans dat je besmet bent met een geslachtsziekte? Laat je dan zeker testen. Besmetting met een geslachtsziekte maakt je ook vatbaarder voor andere typen. Bovendien kun je ook altijd iemand anders besmetten als je zelf (ongemerkt) besmet bent. Het beste wat je kunt doen, is SOA voorkomen door veilig te vrijen.

Prognose

De prognose bij besmetting met SOA hangt sterk af van het type aandoening dat je hebt opgelopen. Sommige varianten zijn goed te behandelen met bijvoorbeeld antibiotica, als je er op tijd bij bent tenminste. Andere blijven in je lichaam aanwezig, maar de symptomen ervan kunnen soms wel onderdrukt worden. Als ze te lang onbehandeld blijven, kunnen sommige SOA ernstige gevolgen hebben, zoals onvruchtbaarheid of aids, waarbij je afweersysteem sterk verzwakt is en je vatbaar bent voor allerlei ziekten die uiteindelijk dodelijk kunnen zijn.