11 praktische vragen over prostaatproblemen

1. 'Waarvoor is de prostaat?'

"De prostaat ligt vlak onder de blaasuitgang en om de plasbuis heen, als een appeltje waar het klokhuis is uitgeboord. De functie van dit kleine orgaan is het aanmaken van prostaatvocht voor het vervoeren van zaadcellen. Bij een zaadlozing komen de zaadcellen in het prostaatvocht naar buiten. Veel mannen worden zich pas bewust van hun prostaat als er klachten gaan optreden. De plasstraal wordt bijvoorbeeld minder krachtig, maar omdat de prostaat betrokken is bij het orgasme kan óók de seks een hinderpaal worden."

2. 'Waarom gaat plassen moeilijker?'

Tijdens de levensloop groeit de prostaat, onder meer door de invloed van testosteron. Dat is een natuurlijk proces dat lang niet altijd klachten geeft. Maar soms wordt de prostaat zo groot dat de plasbuis dichtgedrukt wordt. Dan kan de urine er niet meer doorheen. Bert-Jan de Boer: "Eerst krijg je klachten als: moeilijker plassen. Doordat de vergrote prostaat ook de blaas begint te irriteren, moeten sommige mannen vaker plassen en meerdere keren ‘s nachts het bed uit." In het ergste geval moet er bij een goedaardige prostaatvergroting een katheter aan te pas komen om de blaas te legen." Om dat te voorkomen kunnen we medicijnen geven", zegt De Boer. "Bijvoorbeeld medicijnen die de bekkenbodem ontspannen. Dat geeft net wat meer ruimte."

3. 'Ik heb pijn in de buurt van de prostaat. Wat kan dat zijn?'

Bij prostaatpijn voel je pijn tussen de balzak en endeldarm. De pijn kan uitstralen. Meestal is er ook lagerugpijn. Soms komt de pijn opzetten voor of na de zaadlozing of bij het plassen. Bert-Jan de Boer: "Wij gaan altijd eerst nakijken of er sprake is van een prostaatontsteking door een bacterie; dat komt regelmatig voor en is goed te behandelen met antibiotica. Mannen hebben ook dan vaak plasproblemen." Maar vaak is de pijn onschuldig. In dat geval is de prostaat niet ontstoken, maar wel geïrriteerd of gezwollen door bijvoorbeeld een te hoge spierspanning in de bekken­bodemspieren of door irritatie van de blaas. Tip van De Boer: "Het is goed om je plas af en toe even op te houden, daarmee train je de blaas. Maar wacht niet tot je op knappen staat. De blaas rekt dan te veel uit en kan op den duur niet meer de goede druk geven als je plast."

4. 'Wijzen mijn prostaatklachten op prostaatkanker?'

Die kans is klein, om de simpele reden dat prostaatkanker in het begin juist weinig tot helemaal geen klachten geeft. Bij prostaatkanker begint de tumor meestal aan de buitenkant van de prostaat. Daardoor veroorzaakt de tumor pas laat in de ziekte, of zelfs helemaal nooit, een verminderde straalkracht bij het plassen. Ook geeft prostaatkanker bijna nooit pijnklachten; dit gebeurt pas nadat de kanker is uitgezaaid. Wel is het zo dat de meeste mannen ooit in hun leven prostaatkanker zullen krijgen: onderzoek laat zien dat de overgrote meerderheid van alle mannen van 90 jaar en ouder kankercellen in hun prostaat hebben. Prostaatkanker groeit echter heel langzaam, stelt De Boer gerust. "De meeste mannen zullen er nooit problemen van ondervinden: ze overlijden uiteindelijk meestal mét maar niet aan prostaatkanker."

5. 'Is het normaal dat je als oudere man geen zin meer hebt in seks?'

Bij het ouder worden daalt het testosterongehalte in het lichaam. Een laag testosterongehalte heeft tot gevolg dat de zin in seks vermindert. Mannen die een tekort aan testosteron hebben, voelen zich vaak ook wat futloos en initiatiefloos. Minder energie hebben, slaapproblemen, een verminderd enthousiasme, verlies van nachtelijke erecties, zweten en zelfs depressies: het kan allemaal voorkomen bij een te laag testosterongehalte, vertelt Bert-Jan de Boer. "De seksuele energie is eruit. Deze mannen krijgen vaak regelmatig antidepressiva voorgeschreven, terwijl ze eigenlijk testosteron nodig hebben." Een tekort aan testosteron kan gemakkelijk opgespoord worden met bloedonderzoek. Ook de behandeling is eenvoudig, zegt De Boer: "Dagelijks twee pompjes testosterongel op de schouders, tot het lichaam het zelf weer aanmaakt."

6. 'Wat is ‘een droog orgasme’?'

Als een man klaarkomt, sluit de blaasklep normaal gesproken de blaas af en gaat het sperma via de plasbuis naar buiten. Na een prostaatoperatie of door medicijngebruik kan het gebeuren dat je droog gaat klaarkomen. Er is wel een seksuele ontlading, maar er komt geen vocht uit de penis. De Boer: "Veel mannen weten dat niet en denken: nu is er écht iets mis met mij. Dat is niet zo. Medisch gesproken is het geen probleem. Je komt alleen droog klaar. Het sperma lost op in de urine en dat plas je onmerkbaar uit."

7. 'Ik heb erectieproblemen, komt dat door de prostaat?'

Bij mannen boven de 60 jaar heeft de helft problemen met het krijgen of het vasthouden van een erectie. "Het is zeker niet iets waar je je voor moet schamen", zegt Bert-Jan de Boer. "Het hoort bij het ouder worden. De kwaliteit van de bloedvaten vermindert en ook de ­zenuwen gaan minder goed werken." Een prostaatontsteking kan ook van invloed zijn. Maar vergeet overgewicht, roken, een hoog cholesterolgehalte en een hoge bloeddruk niet, want die verhogen de kans op erectieproblemen flink. Een medisch seksuoloog kan de oorzaak van het erectieprobleem vaststellen en een passende behandeling starten.

8. 'Heeft stress invloed op prostaatklachten?'

"Ja. Sommige mensen krijgen bij stress spanningshoofdpijn. Zo kunnen ook de prostaat, blaas, plasbuis en bijballen bij stress geïrriteerd raken en pijnklachten geven. Vaak is er dan met de blaas of prostaat op zich niets aan de hand. Maar de klachten kunnen wel vaker optreden bij mannen die al eerder een prostaatontsteking hebben gehad. Het gebied blijft dan wat gevoelig." Ook kan er sprake zijn van een overspanning van de bekkenbodemspieren, weet De Boer. Een bekkentherapeut kan precies de spanning van de bekkenbodemspieren meten via de anus en je helpen te ontspannen. Daarvoor kun je oefeningen doen, zoals het aanspannen (‘ontlasting ophouden’) en weer ontspannen van de anus.

9. 'Ik wil graag erectiepillen, maar zijn die niet slecht voor mijn hart?'

In Nederland zijn verscheidene erectiemiddelen op recept verkrijgbaar: sildefanil (merknaam Viagra), vardenafil (Levitra), tadalafil (Cialis) en avanafil (Spedra). Alleen in specifieke situaties mag je geen erectiepillen gebruiken. Dat geldt bijvoorbeeld als je elke dag langwerkende nitraten gebruikt. Dat zijn pilletjes of sprays voor onder de tong – nitroglycerine is een bekend voorbeeld – die de bloedvaten verwijden en verlichting geven bij pijn op de borst. Ook als je bloeddruk erg laag is, raden artsen erectiepillen af. Toch is het over het algemeen een veilig middel, stelt Bert-Jan de Boer. Een goede vuistregel is: kun je zonder pijn op de borst twee trappen van tien treden oplopen? Dan is het meestal veilig om een erectiepil te gebruiken.

10. 'Is bloed in het sperma reden tot zorg?'

Het komt weleens voor dat er wat bloed meekomt in het sperma. Dat kan even schrikken zijn, maar het is vrijwel altijd onschuldig. Er kan bijvoorbeeld een bloedvaatje geknapt zijn tijdens de seks. Een ontsteking, een abces of kanker is bijna nooit de oorzaak. Komt het eenmalig voor, dan hoef je niet naar de huisarts. "Als het vaker voorkomt, is het wel aan te raden om de huisarts te raadplegen", aldus Bert-Jan de Boer. "Als we niets kunnen vinden – en dat is dus meestal het geval – adviseren we ‘prostaatrust’." Oftewel: even geen seks. Ook zelfbevrediging is dan even van de baan.

11. 'Hoe kan ik mijn relatie goed houden als de seks minder wordt?'

Erectieproblemen zorgen er soms voor dat ook de intimiteit verdwijnt. Dat is echt zonde, zegt Bert-Jan de Boer. "Het is belangrijk om de intimiteit en lichamelijkheid vast te houden. Ga lekker lepeltjelepeltje tegen elkaar aan liggen, of masseer elkaar eens. En focus niet op de geslachtsdelen, want er komt zéker bij mannen vaak prestatieangst bij. Hoe meer faalangst, hoe groter het probleem wordt." Wat veel mannen niet weten, zegt De Boer, is dat ontspanning het toverwoord is. "Een erectie is niet het áánspannen van spieren maar het óntspannen van spieren. De hele dag wordt het gladde spierweefsel van de zwellichamen van de penis actief dichtgedrukt. Als je een erectie krijgt, ontspannen de spieren zich en vullen de zwellichamen zich met bloed. Dan heb je een erectie. Mannen hebben het idee: voor een erectie moet ik iets doen. Nee, je moet er juist iets voor láten."

Dit artikel verschijnt ook in Plus Magazine september 2018. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!