Suiker: weersta de zoete verleiding

In de oertijd was 'lekker' waarschijnlijk niet zo belangrijk. De hele dag stond in het teken van voldoende voedsel bij elkaar scharrelen. Na een vermoeiende jacht op een konijn zal geen oermens hebben gezegd: "Nou nee, ik heb vandaag eigenlijk meer trek in forel." Er werd gegeten wat eetbaar en beschikbaar was.

Smaken hadden vermoedelijk vooral een signaalfunctie. Bitter betekende 'gevaar, misschien giftig'. Zuur betekende 'nog niet rijp'. En waarschijnlijk is de smaak 'zoet' het signaal geweest voor: 'rijpe bes, eten maar'.

Energie

Zoet betekende bovendien: weinig van nodig, veel energie. Want ook in de oertijd waren suikers al snelverbrandende koolhydraten, al zal geen oermens ze zo genoemd hebben. Wie de hele dag achter konijnen aan moet hollen, doet er dus goed aan intensief naar zoet eten te zoeken. En dat deed de oermens, gedreven door de hunkering naar zoet. En omdat de natuur niet zo gek veel zoetigheid biedt, probeerde hij, áls hij wat zoets vond, er zoveel mogelijk van te eten.

Overvloed aan zoet

Dit soort elementaire informatie over eten ligt opgeslagen in onze genen. En die zijn nu nauwelijks anders dan in de oertijd. Daarom hunkeren we nog steeds naar zoetigheid. Het akelige is alleen dat we die tegenwoordig vrijwel onbeperkt kunnen vinden. Er hoeft geen bessenstruik meer voor te worden leeggeplukt: een glaasje cola, een koekje, een boterham en een bord pasta leveren op een dag al meer suikers dan een oermens waarschijnlijk in een heel jaar binnenkreeg. Twee kilo honing per jaar voor de oermens tegenover zo'n zeventig kilo geraffineerde suikers per jaar voor de moderne mens, zo zijn de schattingen.

Van nature lui

Natuurlijk hebben we heus wel suikers nodig, met name om te bewegen. Maar de westerse mens moet al moeite doen om een half uurtje per dag in beweging te komen. Ook dat is trouwens genetisch bepaald: de mens is van nature lui. Zo veel mogelijk eten en zo min mogelijk bewegen, is namelijk een uitstekende overlevingsstrategie in een omgeving waar een hongersnood altijd op de loer ligt. Maar niet in een omgeving waar een goedgevulde supermarkt nooit verder dan tien minuten verderop is.

Systeem op hol

Al die snelverbrandende koolhydraten hebben we helemaal niet nodig. Sterker nog, ze zijn een van de belangrijkste oorzaken van een groot aantal ziektes. Van overgewicht tot gedragsproblemen, van diabetes tot kanker: veel heeft te maken met verkeerde voeding. Te vet is slecht, maar te zoet is minstens zo gevaarlijk.
 
Maar liefst 56 procent van alle calorieën die we nuttigen, is afkomstig uit geraffineerde suikers en verzadigde vetten. En dat betekent dat we daarvan veel te veel binnenkrijgen. Het lichaam kan daardoor de suikers en vetten niet meer op de normale manier verwerken. Daarom worden er fysieke noodgrepen toegepast om ervan af te komen: niet alleen de vetten, maar ook de suikers worden opgeslagen in de vetcellen, waardoor we gevaarlijk overgewicht krijgen. Of ze circuleren in het lichaam, waardoor ons hele systeem op hol slaat en stofwisselingsproblemen ontstaan.

Overdosis suiker

Tal van aandoeningen worden gerelateerd aan een overdosis suiker. Denk aan overactiviteit, slechte concentratie, slaapproblemen. En sommige oogziekten, omdat suikers de weefsels van het lichaam kunnen 'verharden'. Zelfs arteriosclerose (aderverkalking) kan mede te wijten zijn aan suiker, net als allergieën, huidproblemen, vermoeidheid en depressieve gevoelens.

Schimmels zijn er dol op

Veel mensen hebben helemaal niet in de gaten waar zoal suiker in zit. Niet alleen in frisdrank en snoep, het wordt ook toegevoegd aan vruchtensappen, aan brood, aan kant-en-klaar maaltijden, de lijst verrassende producten met suiker is eindeloos. En daarmee is de toename van allerlei vage en minder vage klachten te verklaren. Suiker brengt het lichaam uit balans. De bacteriën in de darmen zijn fulltime bezig met het verwerken van suikers. Daardoor worden de gisten in het lichaam niet meer goed verwerkt. Die kunnen veranderen in schimmels (candida). Vrouwen associëren candida vaak met problemen 'down-under', maar een schimmelinfectie kan ook heel goed in de darmen zitten.

Suikerverslaving

Schimmels voeden zich met suikers en zetten het lichaam aan tot het eten van nog meer zoetigheid. Zo ontstaat een suikerverslaving. Deze schimmels kunnen de darmflora verstoren en daarmee de afweer verminderen. Ze kunnen de darmwand aantasten, waardoor er stoffen uit de darmen in het lichaam terechtkomen die er helemaal niet in thuishoren. Daaruit kunnen tal van gezondheidsproblemen voortkomen. Voortdurende vermoeidheid is er daar slechts één van. Je kunt dan probiotica gaan gebruiken: als voedingssupplement of in yoghurt. Deze 'goede bacteriën' kunnen de balans in de darmflora herstellen. Maar dan moet je je natuurlijk niet blijven volstoppen met suikers.

Zoetjes: nee!

Slecht nieuws voor wie denkt de dans te ontspringen door in plaats van suiker, zoetjes en andere suikervervangers te gaan gebruiken. Een recent Amerikaans onderzoek met ratten toonde aan dat de zoetstof sacharine snel dik maakt, wat een risicoverhogende factor is voor het ontwikkelen van diabetes type 2. Volgens de onderzoekers komt dat doordat het lichaam geen energie kan halen uit de zoetstof. Daardoor ontstaat verwarring: de rat gaat meer eten om toch de hoeveelheid koolhydraten binnen te krijgen die zijn lichaam gezien het 'zoetsignaal' binnen zou moeten krijgen.

Het is niet zo gek te veronderstellen dat mensen dik worden van zoetstof: de explosie obesitaspatiënten in de Verenigde Staten gaat bijna gelijk op met de grote toename van het aantal light-producten, waarin zoetstoffen in plaats van suiker zijn verwerkt.

Een plant als alternatief

Maar wat dan wel? Ruwe rietsuiker (ongeraffineerde suiker) is maar iets minder slecht dan witte (geraffineerde) suiker. Een goed alternatief is Stevia, een kleine, kruidachtige struik die vooral in Zuid-Amerika en China op grote schaal wordt geteeld. Een druppeltje Stevia in de koffie is ongeveer even zoet als drie klontjes suiker. Wel heeft het een nasmaak waar niet iedereen dol op is.

Afkicken met beloning

Het valt niet mee om op eigen kracht van een suikerverslaving af te komen. Vaak wordt een streng regime geadviseerd: zes weken lang geen koolhydraten (ook geen alcohol, granen en zetmeel). Dan voorzichtig beginnen met fruit, groenten en volkoren producten. Van afkicken van suiker kun je je goed beroerd voelen, maar er is ook een beloning: een slank lichaam, elke dag lekker veel energie en minder kans op tal van nare ziektes.